حضرت آیتالله جوادی آملی به خصوصیات و ویژگیهای جهان و انسان از دیدگاه قرآن کریم اشاره کرده و فرمودند: قرآن کریم مطالبی که درباره جهان و انسان ذکر کرده، بعضی از آن اوامر را خاص انسان می داند و برخی را مشترک بین انسان و جهان. مانند اینکه خداوند در قرآن در مورد مبدأ هستی می فرمایند هر چه مصداق شیء است مخلوق خداست (یک) و هر چه را هم خدا آفرید نیکو و زیبا آفرید (دو). اما درباره آفرینش خاص انسان حکمی صادر کرده که برای غیر انسان نیامده است و آن این است که: ﴿نَفَخْتُ فِیهِ مِن رُوحِی﴾.
معظم له همچنین در مورد جریان رجوع و بازگشت به خدا نیز فرمودند: در اینجا هم یک اصل کلی وجود دارد که هر چیزی به طرف خدا سیر و صیرورت دارد و همه اشیا به طرف خدا برمیگردند، اما نه درباره فرشتهها نه درباره موجودات آسمانی نه درباره موجودات زمینی, این ویژگی را قرآن اِعمال نکرده است که بفرماید ﴿یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَی رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاَقِیهِ﴾ یعنی ای انسان! تو با تلاش و کوشش به لقاءالله میرسی، دیگران به طرف خدا حرکت میکنند اما آنکه به لقای الهی بار یابد فقط انسان است.
حضرت آیتالله جوادی آملی با تاکید بر اینکه فقط انسان این توان را دارد که به لقای الهی بار یابد، فرمودند: هر چند لقای الهی درجات و مراتبی دارد اما فقط انسان این توان را دارد که به لقای الهی بار یابد و اگر خود را به کمتر از این فروخت مغبون شده است.
ایشان سپس با بیان اینکه راه رسیدن به لقاء الهی از درون خود انسان شروع میشود، اظهار داشتند: اخلاق برای آن است که ما مهندسی کنیم و هندسه داشته باشیم. اگر کسی خواست به لقاء الله بار یابد که راه زمانی و زمینی ندارد، این راه از درون خود انسان شروع میشود، با عقاید, اخلاق، رفتار و گفتارانسان شروع میشود.
ایشان ادامه دادند: این دستور که هر کاری که میکنید اول «بسمالله» بگویید، و بعد از اتمام آن هم حمد خدا را داشته باشید این یک قرنطینه است، این کار هر چند ثواب دارد اما یک دستور عملی هم هست. چون کاری که باید با نام خدا آغاز و با نام خدا تمام شود باید کاری واجب یا مستحب باشد، مگر میشود کار خلاف را انجام داد و شکر خدا را بجا آورد؟! تمام این دستورات برای این است که ما در مهندسی گیر نکنیم.
ایشان در نتیجه گیری این بخش از سخنان خود فرمودند: حال که که مشخص شد ما چه بخواهیم و چه نخواهیم داریم می رویم چون انسان دارای حرکت است، باید خود انسان راه را مهندسی کند، و این بدون آگاهی به فنّ شریف اخلاق و پیگیری فنّ شریف اخلاق حاصل نخواهد شد. ما اگر راه درست نکردیم چاه دامنگیر ما میشود این میشود وِیل، ویل همان چاهی است که انسان با دست خودش حفر کرده است.
اسراء