موعود پایگاه اینترنتی موعود
در آیه ۱۳۸ «سوره بقره»، بحثی با عنوان صبغه الله مطرح شده است که بیانگر یک اصل مهم و ضروری دین است. بنابر آنچه در روایات متعدد از ائمه معصومان(ع) به ما رسیده است، همچنان که در تفاسیر مختلف شیعه، مثل تفاسیر «المیزان» و «نمونه» آمده است، صبغه همان ایمانی است که رنگ خدایی داشته باشد.
در آیه ۱۳۸ «سوره بقره»، بحثی با عنوان صبغه الله مطرح شده است که بیانگر یک اصل مهم و ضروری دین است. بنابر آنچه در روایات متعدد از ائمه معصومان(ع) به ما رسیده است، همچنان که در تفاسیر مختلف شیعه، مثل تفاسیر «المیزان» و «نمونه» آمده است، صبغه همان ایمانی است که رنگ خدایی داشته باشد.۱
در آیات قبل از آیه ۱۳۸، از عموم پیروان ادیان دعوت شده است که از برنامه‌های همه انبیا تبعیّت کنند و اوّلین فرمانی که به همه آنها داده می‌شود، این است که تنها رنگ خدایی را بپذیرند که همان ایمان و توحید خالص است. قرآن با این بیان، فرمان می‌دهد که همه رنگ‌های نژادی و قبیلگی و سایر رنگ‌های تفرقه‌انداز را بردارند و همگی به رنگ الهی در آیند.
در تفاسیر آمده است که در میان مسیحیان معمول بود که فرزندان خود را غسل تعمید میدادند، گاه ادویه مخصوص زرد رنگی به آب اضافه می‌کردند و می‌گفتند:
این غسل مخصوصاً با این رنگ خاص، باعث تطهیر نوزاد از گناه ذاتی‌ای که از آدم به ارث برده است می‌شود.
قرآن بر این منطق بی اساس، خطّ بطلان میکشد و میگوید:
«بهتر این است که به جای رنگ ظاهر و رنگ‌های خرافاتی و تفرقهاند از، رنگ حقیقت و خدایی را بپذیرید تا روح و جانتان از هر آلودگی پاک گردد.»۲
در روایاتی که در تفسیر این آیه و به طور ویژه در مورد کلمه صبغه الله آمده‌اند، معانی متعدّدی گفته شده است. در روایتی که از امام صادق (ع) به ما رسیده است، در تفسیر این آیه، صبغه الله را به اسلام تعبیر کرده‌اند.۳
در این روایت، تفسیر آیه به طور کلّی، اسلام و به طور اخص، پذیرش ولایت اهل بیت(ع) است۴ که باعث می‌شود زندگی مردم در مسیر درست قرار بگیرد و در پرتو آن، نزاع‌ها و کشمکش‌ها و ریشه‌های نفاق و تفرقه برکنده شود.
بنابراین طبق آیات قرآن، منظور از صبغه الهی، همان اسلام است و بر اساس روایاتی که در تفسیر این عنوان از ائمه معصومان(ع) به ما رسیده است، منظور از اسلام نیز ولایت علیّ بن ابی طالب(ع) و فرزندان ایشان است. همچنین در روایاتی از ائمه معصومان(ع) گفته شده است، منظور از عروه الوثقی که دستگیره محکم الهی است، همان پذیرش ولایت ائمه هدی (ع) در مقابل ولایت طاغوت است.۵ کسی که به ولایت طاغوت متمسّک شود، هلاک می‌گردد؛ ولی در سایه ولایت و محبت اهل بیت(ع) همه تفرقه‌ها، تبدیل به وحدت می‌شود؛ زیرا این صبغه الهی بر اساس فطرتی است که طبق آیات قرآن، همه انسان‌ها بر اساس همین فطرت آفریده شده‌اند.۶ امام علی(ع) می‌فرمایند: «ای کمیل، ایمان یا حالت استقرار دارد و در جای خود محکم است، یا همچون چیزی است که به امانت و عاریه گذاشته شده باشد. از آن بپرهیز که ایمان عاریتی داشته باشی! و تو آنگاه شایسته ایمان ثابت و استقرار، یافته میشوی که از متن راه روشن بروی، راهی که تو را به انحراف نمیکشاند، و از روش حقپرستان دور نمیکند».۷ به تصریح روایات، این راه روشن، راه اهل بیت(ع) است.
با این تفسیر ایمان که در اصل اسلام است همان تمسّک به محبّت و ولایت امیرالمؤمنین(ع) و ائمه بعد از ایشان است که همچون ریسمانی محکم، انسان‌ها را از تفرقه نجات می‌دهند. دلیل این امر آن است که همه انسان‌ها بر فطرت الهی و قدم برداشتن در راه ائمه(ع) که بر اساس فطرت است، آفریده شده‌اند. از این رو راه محکم و استوار است؛ همان راهی که رنگ خدایی به زندگی ما می‌بخشد.
پی نوشت‌ها:
۱. تفسیر المیزان، ذیل آیه.
۲. تفسیر نمونه ذیل آیه.
۳. عبد اللَّه بن سنان گوید: حضرت صادق علیه السّلام در تفسیر آیه شریفه صِبْغَهَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَهً فرمود: یعنی اسلام. بحار الانوار، ج ۱، ص ۹۱.
۴. مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ سَلَمَهَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی صِبْغَهَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَهً قَالَ صَبَغَ الْمُؤْمِنِینَ بِالْوَلَایَهِ فِی الْمِیثَاقِ. بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج ۲۳، ص ۳۷۹.
۵. تفسیر فرات بن إبراهیم مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَبِی مُوسَی عِمْرَانَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُبَیْدٍ الْفَارِسِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی صِبْغَهَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَهً قَالَ صِبْغَهَ الْمُؤْمِنِینَ بِالْوَلَایَهِ. بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج۲۳، ص ۳۶۷.
۶. الامام الباقر(ع) (او الصّادق «ع») ـ فی قول اللَّه عزّ و جلّ: «صِبْغَهَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَهً» قال: الصّبغه هی الاسلام. و قال فی قوله عزّ و جلّ: «مَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقی»، هی الایمان … الحیاه با ترجمه احمد آرام، ج۱، ص ۳۸۹.
۷. بصائر الدرجات عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها قَالَ فَقَالَ عَلَی التَّوْحِیدِ وَ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ(ع)
الامام علی(ع): یا کمیل! إنّه (الایمان) مستقرّ و مستودع. فأحذر أن تکون من المستودعین؛ و إنّما یستحقّ أن تکون مستقرّا، إذا لزمت الجادّه الواضحه، التی لا تخرجک الی عوج، و لا تزیلک عن منهج.
