موعود پایگاه اینترنتی موعود
عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث گفت: «ابن طیفور» مورخ سنی مذهب می‌گوید: خطبه فدکیه، خطبه شناخته شده‌ای است و همواره بزرگان ما این خطبه را در خصوص آل ابی‌طالب به فرزندانشان آموزش می‌دهند.
حجت‌الاسلام احمد غلامعلی معاون پژوهشی پژوهشکده علوم و معارف حدیث با اشاره به خطبه‌های حضرت زهرا(س) گفت: از حضرت زهرا(س) چند خطبه سراغ داریم که در کتاب‌های ما به آنها اشاره شده است، یکی از این خطبه‌ها خطبه‌ای است که حضرت صدیقه طاهره(س) زمانی که در بستر بیماری بود و جمعی از زنان مهاجر و انصار به دیدن ایشان آمده بودند، ایراد کرده‌اند و خطبه دیگر نیز وقتی ایراد شد که خلیفه اول و دوم هر دو با هم به دیدار حضرت زهرا(س) آمدند و دخت گرامی رسول‌الله(ص) صحبت‌های اندکی را با آنها مطرح کردند.
وی اظهار داشت: خطبه‌ای که معروف‌تر است و به عنوان خطبه فدکیه شناخته می‌شود همان خطبه‌ای است که در آن فدک را از حضرت زهرا(س) غصب کرده‌اند و با حضرت علی(ع) نیز برخوردهایی در این زمینه صورت گرفته است و زهرای مرضیه(س) در دفاع از حق ولایت مولا علی(ع) وارد مسجد شد.
عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث در ادامه به بیان موقعیت ایراد خطبه فدکیه توسط حضرت زهرا(س) پرداخت و گفت: چند نکته وجود دارد که عموم مخاطبان باید درباره خطبه فدکیه به آن دقت کنند؛ این خطبه زمانی ایراد شده که کسانی که حکومت را به دست گرفته بودند با علی(ع) برخورد کردند، حضرت زهرا(س) نیز بعد از اینکه بین در و دیوار قرار گرفته بودند با حالت زخمی وارد مسجد شدند.
وی درباره منابع و اسنادی که خطبه فدکیه را روایت می‌کنند، عنوان کرد: جالب است بدانیم یکی از منابع کهنی که این خطبه را گزارش کرده، متعلق به اهل سنت است؛ «بلاغات النساء» اثر «ابن طیفور» متوفای سال ۲۸۱ هجری(قرن سوم) است. وی این گزارش را از فرزند زیدبن علی‌بن الحسین نقل می‌کند و می‌گوید: برخی گفته‌اند این خطبه، ساخته فرد دیگری است که ابن طیفور می‌گوید: چنین چیزی صحیح نیست و این خطبه، خطبه شناخته شده‌ای است و همواره بزرگان ما این خطبه را در خصوص آل ابی طالب(ع) به فرزندانشان آموزش می‌دهند.
غلامعلی یادآور شد: بنابراین مشخص است که خطبه فدکیه به عنوان سند، بخشنامه و… خطبه‌ای بوده که مورد آموزش هم قرار می‌گرفته و تعلیم و تربیت فرزندان نیز توسط این خطبه انجام می‌شده است و این به دلیل محورهایی بود که در این خطبه وجود دارد.
وی تصریح کرد: خطبه فدکیه در کتاب «شرح‌الاخبار» قاضی نعمان مغربی در قرن سوم و چهارم گزارش شده است که به لحاظ قدمت، حائز اهمیت است. همچنین خطبه فدکیه در کتاب «دلائل الامامه» طبری نیز آمده است و در متنی از احتجاج طبرسی هم ذکر شده است و بعدها سایر اشخاص به استناد این منابع، خطبه فدکیه را نقل کرده‌اند.
عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث عنوان کرد: نکته اولی که در خطبه فدکیه وجود دارد شکل و شمایلی هست که حضرت زهرا(س) هنگام ورود به مسجد دارد. در منابع مختلف این گونه گزارش شده است که وقتی خلفای اول و دوم فدک را غصب کردند و این خبر به گوش حضرت زهرا(س) رسید، اولاً حضرت مقنعه و یا خِمار را سر کرد، سپس چادر خویش را سر کرد، همچنین تعدادی از زنان بنی هاشم، دور حضرت را گرفتند و ایشان با جماعتی از زنان وارد مسجد شدند و شرح داده‌اند که نوع راه رفتن حضرت نیز مثل راه رفتن پیامبر اکرم(ص) بود.
وی افزود: وقتی فاطمه زهرا(س) با حالت زخمی در میان زنان انصار و مهاجر حاضر در مسجد، ناله‌ای را سر می‌دهند که بعد آن به یک باره مجلس به هم می‌ریزد و جمعیت شروع به گریه‌کردن می‌کنند. نکته زیبایی که در این خطبه به چشم می‌خورد این است که اصلاً در ابتدا، انتها و وسط خطبه، ذره‌ای از ضعف، خواهش و تمنا در برابر غاصبان نمی‌بینیم.
* نحوه شروع خطبه فدکیه
غلامعلی درباره نحوه آغاز خطبه فدکیه توسط حضرت زهرا(س) اظهار داشت: شروع سخنان فاطمه زهرا(س) حمد و ثنای الهی و صلوات بر پیامبر اکرم(ص) است و آنچنان خداوند متعال را در این خطبه ستایش می‌کند که هیچ تفاوتی با شخصی که سر تا پایش غرق در طلا و نقره است، ندارد. حضرت عباراتی را به کار می‌برد که گویی ذره‌ای از نعمت‌های الهی درباره ایشان جا نیفتاده است.
وی افزود: حضرت زهرا(س) بعد از حمد خداوند، خداشناسی و توحید، نبوت شناسی، فلسفه اخلاق را مطرح می‌کند و بیان می‌کند که خداوند ایمان را برای چه قرار داد، نماز را برای چه واجب کرد، و تک تک موارد را خیلی لطیف بازگو کرد.
عضو هیأت علمی دانشگاه قرآن و حدیث گفت: ما معتقدیم اگر علی(ع) اینجا قرار می‌گرفت این جماعت پراکنده نمی‌شدند و حضرت زهرا دقیقاً به این مسئله تصریح می‌کند که اگر علی(ع) سر جایش قرار می‌گرفت، هم شما به مقصد می‌رسیدید و هم علی(ع) ملول نمی‌شد. چون عملاً می‌توانست آن راه درست و آسان ما را به خداوند برساند و اینکه اگر امروزه دینداری مشکل شده است به دلیل این است آن کسی که باید از اول امام جامعه می‌شد به امامت نرسید در نتیجه دینداری هم برای ما سخت شده است.
وی عنوان کرد: نکته لطیف دیگری که در سراسر این خطبه مشاهده می‌شود استفاده های فراوان حضرت زهرا(س) از آیات قرآن است به طوری که ایشان برای تک تک فقراتی که استفاده می‌کنند از آیات قرآن دلیل می‌اورند و به طور کلی این خطبه بیانگر ان است که روح زهرای مرضیه(س) با قرآن عجین شده است.
غلامعلی با بیان اینکه حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیه، به آسیب شناسی مردم پرداخته است، گفت: حضرت فاطمه(س) در خطبه فدکیه عنوان کرد که چه اتفاقی افتاد که مردم به یک باره بعد از رحلت پیامبر(ص) دست یاری ولی خدا حضرت امیر(ع) برداشتند و فرمودند: اعلموا انی فاطمه، بدانید من فاطمه‌ام و پدرم محمد است و بدانید آنچه را که می‌گویم اشتباه نیست و سپس می‌فرماید که دینداری شما محکم نبود و از ابتدا، دینداری فقط در زبان شما جاری شده است.
وی با اشاره به فرازی از این خطبه شریفه مبنی بر «فهتم بکلمه الاخلاص» اظهار داشت: حضرت زهرا(س) خطاب به مردم فرمود: پیامبر(ص) همه کارها را انجام داد تا کلمه اخلاص و لا اله الا الله را بر زبانتان جاری کنید و با اینکه پیامبر(ص) شیطان‌ها را خاموش کرد و نفاق را از بین برد، اما به محض رحلت ایشان، شیطان سر خویش را از پناهگاه خود بیرون آورد و کاری انجام نداد و فقط ندا داد و شما به یکباره به ندای شیطان لبیک گفتید و این نتیجه نداشتن ایمان خالص است.
_____
فارس
