چه کسانی از قرآن بهره می برند

هیچ‏گونه کمبودی در این کتاب نیست تا از خارج جبران شود؛ نه کمبود قانون و دستورهای انسانی و نه کمبود شناخت و معارف اسلامی و نه قصور در تبیین آنها؛ یعنی هم از لحاظ محتوا و مضمون، بی‏نیاز از مطالب بیگانه است.

هیچ‏گونه کمبودی در این کتاب نیست تا از خارج جبران شود؛ نه کمبود قانون و دستورهای انسانی و نه کمبود شناخت و معارف اسلامی و نه قصور در تبیین آنها؛ یعنی هم از لحاظ محتوا و مضمون، بی‏نیاز از مطالب بیگانه است.

به گزارش سرویس علمی و فرهنگی خبرگزاری حوزه / حضرت آیت الله جوادی آملی در نوشتاری پیرامون قرآن کریم به چند ویژگی برجسته آن اشاره کرد ه‌اند :

خاصیت نورانی قرآن

خدای سبحان، قرآن کریم را به عنوان نور به جهانیان شناسانده و چنین فرمود: ﴿یا أیّها الناس قد جاءکم برهانٌ من ربّکم و أنزلنا إلیکم نوراً مبیناً﴾[۱]؛ ﴿قد جاءکم من اللّه نور و کتاب مبین﴾.[۲]

خاصیت نورانی بودن قرآن آن است که هم معارف آن روشن و مصون از ابهام و تیرگی است و هم جوامع بشری را از هرگونه تاریکی اعتقاد یا تیرگی اخلاقی یا ابهام در شناخت یا سرگردانی در انتخابِ راه یا تحیّر در ترجیح هدف و مانند آن می‏رهاند و به شبستان روشن صراط مستقیم و هدف راستینِ بهشتِ «عدن» می‏رساند؛ ﴿کتاب أنزلناه إلیک لتخرج الناس من الظلمات إلی النور﴾. [۳]

تناسب تجلّی خدای سبحان در قرآن کریم، اقتضای چنین سمتی را برای این کتاب آسمانی دارد؛ زیرا کلام مبدئی که ﴿نور السموات و الأرض﴾[۴] است، حتماً باید روشن و روشنگر باشد.

بیان موجبات سعادت در قرآن

خدای سبحان، قرآن کریم را به عنوان تبیان همه چیز به انسانها شناسانده و چنین فرموده است: ﴿و نزّلنا علیک الکتاب تبیاناً لکلّ شی‏ء و هدیً و رحمهً و بشری للمسلمین﴾؛ [۵] یعنی هر چیزی که در تأمین سعادت انسان سهم مؤثر دارد، در این کتاب الهی بیان شده است و اگر انجام کاری عامل فراهم نمودن سعادت بشر است، در آن آمده و اگر ارتکاب عملی مایهٴ شقاوت بشری می‏گردد، پرهیز از آن به صورت یک دستور لازم در آن تعبیه شده است.

اشتمال قرآن بر همهٴ معارف و اخلاق و اعمال الهی و انسانی به طور رمز یا ابهام یا معمّا و مانند آنها که از قانون محاوره و اسلوب تعلیم و تربیت جداست، نمی‏باشد؛ بلکه به طور روشن است؛ زیرا خدای سبحان از جامعیّت قرآن نسبت به همهٴ اصول اسلامی‌به عنوان «تبیان» یاد کرده است.

پس هیچ‏گونه کمبودی در این کتاب نیست تا از خارج جبران شود؛ نه کمبود قانون و دستورهای انسانی و نه کمبود شناخت و معارف اسلامی و نه قصور در تبیین آنها؛ یعنی هم از لحاظ محتوا و مضمون، بی‏نیاز از مطالب بیگانه است و هم در تعلیم و تفهیم آنها بیانی رسا و لسانی گویا دارد که از زبان دیگران بی‏نیاز و از قلم بیگانگان مستغنی است؛ زیرا خاصیت «تبیان کل شی‏ء» بودن، همین است.

بهره مندی صاحبان قلب سالم از درک قرآن

خدای سبحان، ادراک معارف این کتاب عظیم الهی را مخصوص کسانی دانست که دارای قلب‏اند و آن را مرکز علم حقیقی می‏داند و گروهی که قلب خود را از دست داده‏اند یا آن را بیمار کرده‏اند، از فهم اسرار قرآنی محروم‏اند. منظور از قلب در تعبیرهای عربی یا عنوان دل در تعبیرهای فارسی، همان روح مجرّد و لطیف الهی است که خداوند به انسانها مرحمت نموده و استعداد دریافت هرگونه کمالی را داراست و تعلق به دنیا و هرگونه تبه‏کاری او را از اوج کمال یا لیاقتِ تکامل اسقاط می‏کند و پردهٴ ضخیمی جلوی آن می‏آویزاند که حقایق را نبیند و فقط به خاطرات نفسانی و آرمان‏های شیطانی که از قوای درونی یا وسوسه‏های شیطان سر بر می‏آورند، می‏نگرد و به تحقّق بخشیدن آنها می‏کوشد.

چون اندیشه و علم، یک وجود مجرد است، نیل به آن، نه در اختیار مغز مادّی است و نه در عهدهٴ قلب مادّی که در تمام حیوانها وجود دارد؛ بلکه مخصوص روح مجرّد انسانی است که دستگاه مادّی مغز و مانند آن کارهای فیزیکی و مقدمات مادّی آن را به عهده‏دارند و وجود متافیزیکی آن فقط به عهدهٴ روح مجرّد است.

گرچه بحث تفصیلی تجرّد روح و اینکه قلب که در قرآن و حدیث استعمال می‏شود، همان روح مجرّد انسانی است، به محل مناسب خود موکول می‏شود، ولی برخی از شواهدی که دلالت می‏کند بر اینکه منظور از قلب، همان روح مجرّد است، نقل می‏شود.

[۱] ـ سورهٴ نساء، آیهٴ ۱۷۴.

[۲] ـ سورهٴ مائده، آیهٴ ۱۵.

[۳] ـ سورهٴ ابراهیم، آیهٴ ۱.

[۴] ـ سورهٴ نور، آیهٴ ۳۵.

[۵] ـ سورهٴ نحل، آیهٴ ۸۹.

____

حوزه