شــــــام پیش از خروج سفیانی

انطباق عجیب تحوّلات و رخدادهای کنونی «خاورمیانه» و جهان، با نشانه‌ها و وقایع آستانه ظهور، خصوصاً در طیّ دهه گذشته، هر شیعه منتظری را ناخواسته بر آن می‌دارد که به کنکاش و جست‌وجوی بیشتر در این زمینه بپردازد تا به میزان صحّت این انطباق‌ها پی ببرد.

سرزمین شام از دیرباز نقش مهمّی در تحوّلات جامعه اسلامی‌بازی کرده است و این روند بعد از گذر از مراحل متعدّد، امروز در قالب ستمی چندباره ظهور یافته و دورانی را رقم می‌زند به نام شام پیش از خروج سفیانی.
انطباق عجیب تحوّلات و رخدادهای کنونی «خاورمیانه» و جهان، با نشانه‌ها و وقایع آستانه ظهور، خصوصاً در طیّ دهه گذشته، هر شیعه منتظری را ناخواسته بر آن می‌دارد که به کنکاش و جست‌وجوی بیشتر در این زمینه بپردازد تا به میزان صحّت این انطباق‌ها پی ببرد.
هم‌زمان، بشارت‌های بزرگان و علما نیز بر آتش این اشتیاق می‌افزاید و موجب می‌شود تا فرد منتظر با دقّت و اشتیاق فراوانی به دنبال بررسی نشانه‌های ظهور برآید که خواه، ناخواه در صورت یقین به صحّت این انطباق‌ها و نزدیکی ظهور، برای زمینه سازی بیشتر ظهور و استقبال از آن واقعه مبارک، فرد منتظر به اصلاح خود و جامعه مبادرت می‌ورزد که میزان آن بستگی به میزان صداقت و همّت افراد دارد.

بررسی حوادث و نشانه‌های ظهور در صورتی به حال فرد و جامعه اثرگذار و مفید است که منجر به حرکت به سوی قواعد ظهور شود، یعنی فرد پس از یقین به این همانی تحوّلات جاری، به سمت اصلاح خود و جامعه و تقویت ایمان و باورهای دینی و مبارزه صحیح با مظاهر بی‌دینی در جامعه و تلاش برای تحقّق اهداف و آرمان‌های انقلاب و اسلام بپردازد که به جرئت می‌توان گفت افرادی که با صداقت به بررسی تحوّلات و حوادث این واقعه شریف می‌پردازند، اهداف فوق را در درجه‌های مختلف درک کرده و به سمت قواعد ظهور پیش خواهند رفت.

بعد از گذر از این مقدّمه مهم که توجّه به آن، بسیار ضروری است، به موضوع اصلی مقاله برمی‌گردیم، تحوّلات چندماهه کشورهای خاورمیانه، ازجمله کشور «سوریه»، همه نگاه‌ها را به خود جلب کرده است، تجّمع تمام نیروهای اهریمنی بر روی سوریه و به میدان آوردن تمام نیروها و امکانات سیاسی، فکری، بین المللی و ایجاد جنگ روانی عظیم و زمینه‌سازی برای مداخله نظامی، تحریک همسایگان سوریه، تجهیز گروه‌های مسلّح و حمایت همه‌جانبه از آنها و به راه‌انداختن جنگ رسانه‌ای با انواع دروغ و فریب و … علیه سوریه نشان از آغاز مرحله‌ای جدید در تحوّلات شام دارد که با توجّه به تحقّق بسیاری از نشانه‌های ظهور، می‌توان گفت مرحله جدید می‌تواند آخرین مرحله، قبل از خروج سفیانی یا مرحله زمینه‌سازی برای خروج این عنصر مزدور در منطقه باشد که در تحوّلات عصر ظهور، طیّ روایت‌های بسیاری مورد اشاره قرار گرفته است.

چرخش عجیب «ترکیه» ضدّ سوریه، افزایش مداخلات «عربستان»، «قطر» و دیگر کشورهای عربی در اوضاع سوریه و «لبنان»، مواضع و تحرّکات قابل تأمّل «اردن» در قبال سوریه، هماهنگی کامل «اروپا» و «آمریکا» برای ایجاد ناامنی و به سقوط کشاندن حکومت سوریه و بالاگرفتن موج اعتراضات داخلی در این کشور، نشان می‌دهد که احتمالاً تحوّلات بزرگ و غیرمنتظره‌ای در این منطقه حسّاس رخ خواهد داد که تأثیرات عمیقی بر وقایع پیش روی خاورمیانه دارد. هر یک از جبهه حق و باطل در تلاش است تا با تسلّط بر این منطقه حسّاس دست بالا را در وقایع تاریخ‌ساز آتی داشته باشد. آیا تحوّلات جاری می‌تواند همان تحوّلات مورد اشاره روایت‌ها در آستانه خروج سفیانی باشد؟

تلاش این مقاله بر آن است تا حدّ ممکن، تصویری روشن از تحوّلات شام قبل از خروج سفیانی و انطباق آن با تحوّلات جاری را به دست آوریم: سرزمین شام از دیرباز نقش مهمّی در تحوّلات جامعه اسلامی‌بازی کرده است، حضور معاویه و یزید و دیگر حکّام مکّار و خون‌ریز اموی در این منطقه و نقش عمیق آنها در تحوّلات زمان خود که عمدتاً نقشی منفی بوده است، از دیرباز کفّه این سرزمین را در تحوّلات منطقه سنگین کرده است. در طول تاریخ، این منطقه تأثیر مهمّی بر سایر بلاد اسلامی داشته است. در روایت‌های عصر ظهور نیز یکی از مهم‌ترین نقاط اثرگذار بر واقعه شریف ظهور، شام است. شام در لسان روایت‌ها شامل سوریه، اردن، لبنان و قسمت‌هایی از فلسطین و حتّی به نقلی برخی از نقاط شمال غربی «عراق» است، اصلی‌ترین شورش مقابله کننده با ظهور از این مناطق برمی‌خیزد که در نظر دارد ضمن مبارزه با موج بیداری و انقلاب اسلامی منطقه‌ای، جوامع اسلامی را تحت سلطه خود درآورد. این سرزمین مبدأ، معبر و محلّ تلاقی قیام‌های بسیاری در عصر ظهور است. جنگ‌های بزرگی در این سرزمین در عصر ظهور واقع می‌شود که نشان از اهمّیت آن برای طرف‌های درگیر دارد.

تحوّلات شام بعد از خروج سفیانی دارای شفّافیت خوبی است و می‌توان توالی و ترتیب آن را تا حدودی مشخّص کرد، امّا این سرزمین قبل از خروج سفیانی و در فاصله زمانی متّصل به خروج وی نیز شاهد تحوّلات مهمّی خواهد بود که به صورت نامنظّم و کمی مبهم در روایت‌های ذکر شده است، با توجّه به اهمیت تحوّلات این مقطع زمانی، یعنی تحوّلات قبل از خروج سفیانی و احتمال انطباق آن بر تحوّلات جاری منطقه، این مقاله در تلاش است تا با نگاهی تحلیلی و دقیق به این تحوّلات مهم پرداخته و انطباق وقایع جاری این سرزمین با روایت‌ها عصر ظهور را بررسی نماید: روایت‌های شریف برای سرزمین شام، قبل از خروج سفیانی تحوّلات بسیاری را برشمرده‌اند که با دسته‌بندی آنها می‌توان به وقایع زیر اشاره کرد:

۱. فتنه عمومی در سرزمین‌های اسلامی‌که در شام هم وجود دارد؛
۲. فتنه ویژه برای شام، اختلاف شدید، خشک‌سالی و قطحی به علّت محاصره اقتصادی غرب؛
۳. وجود درگیری میان دو گروه معارض در شام و ایجاد پراکندگی و ضعف در آنها؛
۴. بلند شدن ندا و صدایی بشارت بخش از جانب شام؛
۵. وقوع زلزله‌ای مهیب و کشته شدن افراد زیاد در شام؛
۶. ورود نیروهای خارجی به شام که شامل نیروهای ایرانی، غربی، مغربی و ترک می‌باشد؛
۷. کشته شدن حاکم شام؛
۸. درگیری ابقع، اصهب و سفیانی در شام که منجر به قدرت یابی سفیانی می‌شود.

فتنه عمومی در سرزمین‌های اسلامی‌که در شام هم وجود دارد. روایت‌های عصر ظهور، جوّی متلاطم و متشنّج را در اکثر کشورهای اسلامی در آستانه ظهور به تصویر می‌کشند که البتّه این تلاطم و اختلاف‌ها، بخش جدانشدنی هر تغییر و انقلابی است؛ زیرا عدّه‌ای که مخالف تغییر و انقلاب هستند و منافع و وجود خود را در خطر می‌بینند، تلاش می‌کنند تا به هر وسیله ممکن، حتّی با جنایات هولناک، جلوی انقلاب را بگیرند.

هرچند مبدأ زمانی و فاصله مشخّصی برای این فتنه‌ها و اختلاف‌ها تا ظهور ذکر نشده است؛ امّا آنچه مسلّم است این فتنه‌ها و اختلاف‌ها که مدّتی قبل از ظهور، در جوامع انسانی و خصوصاً در خاورمیانه، به عنوان مکان جغرافیایی ظهور وجود دارد، در سال‌های منتهی به ظهور تشدید می‌شود و در سال ظهور به اوج خود می‌رسد: فتنه تیر و تاری پدید آید و آنگاه فتنه به دنبال فتنه برپا شود تا مردی از اهل بیت(ع) من به نام مهدی(ع) خارج شود، اگر او را درک کردی با او باش تا از هدایت یافتگان باشی.۱
مردم شرق و غرب به اختلاف می‌گرایند، اهل قبله(مسلمانان) نیز دچار اختلاف می‌شوند، مردم از ناامنی به شدّت رنج می‌برند و این چنین روزگار سپری می‌شود تا منادی آسمانی ندا دهد …۲
…و آن سالی است که در تمام سرزمین عرب اختلافات روی می‌دهد.۳
آنگاه که در عراق اضطراب‌های شدید سلب آرامش نمود و اختلاف‌ها شام را فراگرفت و اهل «یمن» بر سر حکومت درگیر شدند…۴
شما را به مهدی(عج) بشارت می‌دهم، هنگامی‌که اختلاف شدید در میان مردم پدید آید و زلزله‌های سختی واقع شود، او قیام می‌کند.۵
قائم قیام نمی‌کند مگر پس از وحشت شدید، زلزله‌ها و فتنه‌های فراگیری که بر مردم چیره شود و طاعونی پیش از آن شایع شود و شمشیر برنده‌ای در میان عرب پدید آید و اختلاف در میان مردم افتد….۶ ‌

ای جابر! قائم ظهور نمی‌کند مگر هنگامی‌که شهرها را فتنه و آشوب فراگرفته باشد و مردم راه فرار بجویند ولی راهی پیدا نکنند.۷
حرکت عمومی مردمی ضدّ حاکمان مستبد و طاغوتی نیز که می‌توان از آن به یک بیداری اسلامی و انقلاب مقدّس نام برد، در روایت‌های متعدّدی مورد اشاره قرار گرفته است که در آستانه ظهور رخ می‌دهد، مانند روایتی که می‌فرماید: ظهور در هنگام انقلاب‌ها و قیام‌های مردمی خواهد بود: ابوسعید خدری از رسول معظّم(ص) روایت کرده که فرمود: «شما را بشارت می‌دهم که مهدی(ع) در موقع اختلاف و انقلاب امّت من ظهور خواهد کرد. فتنه‌ها و آشوب‌های آخرالزّمان، ۸ آن (ظهور) هنگامی است که زمام‌داران ستمگر شما که سیاست مسلمانان را بلد نبودند، از بین بروند.»۹

به طور مسلّم، این اختلاف و درگیری که می‌توان از آن به فتنه‌های آستانه ظهور نام برد، در سرزمین شام که از مهم‌ترین بلاد مسلمانان است نیز روی خواهد داد، هم‌چنان‌که برخی از روایت‌ها صریحاً به این موضوع اشاره کرده‌اند: مژده پیروزی را از سمت دمشق می‌شنوید… و شورشیان «روم» پیش می‌آیند و در «رمله» مستقر می‌شوند، پس اوّلین جایی که از غرب (غرب بلاد اسلامی) خراب می‌شود، سرزمین شام است.۱۰ وقتی‌که از کشمکش و اختلافات داخلی شام اطّلاع یافتید باید از شام گریخت؛ زیرا آشوب و جنگ در آنجاست.۱۱ در آن سال، اختلاف‌های بسیاری در هر زمین از ناحیه غرب روی می‌دهد. نخستین جایی که خراب می‌شود شام است…۱۲ با دیدن سه علامت منتظر آمدن مهدی باشید. وی عرض کرد: یا امیرالمؤمنین آنها چیستند؟

فرمود: اوّل اختلافی که در بین اهل شام پدید می‌آید و آمدن پرچم‌های سیاه از خراسان و وحشتی در ماه رمضان.۱۳
سعیدبن مسیّب می‌گوید: در شام فتنه‌ای خواهد بود که از هر ناحیه‌ای آن را برطرف می‌کنند. از ناحیه دیگری سربلند می‌کند و آن فتنه انتها ندارد تا اینکه منادی از آسمان ندا می‌کند که امیر شما فلان خواهد بود. فتنه‌ها و آشوب‌های آخرالزّمان۱۴ وقتی که در سرزمین شام بلوایی را مشاهده نمودی، پس مرگ است و مردن، تا آنکه غربیان به تحرّک آمده و روانه سرزمین‌های عربی گردند که حوادثی بین آنان رخ خواهد داد.۱۵

پی‌نوشت‌ها:
۱. «الحاوی للفتاوی»، ج ۲، ص۱۳۸.
۲. «غیبت نعمانی»، ص ۱۳۲؛ «ملاحم و الفتن»، ص ۱۱۴.
۳. «بحارالأنوار»، ج‏۵۲، ص ۲۲۲.
۴. «الزام الناصب»، ص ۲۰۴.
۵. «غیبت»، شیخ طوسی، ص ۱۱۱، «ملاحم و الفتن»، ص ۱۳۴.
۶. «غیبت»، نعمانی، ص ۱۲۳، «بشارت الاسلام»، ص ۹۲.
۷. مهدی موعود(ع) (ترجمه بحارالأنوار)، ص ۱۰۵۵.
۸. «ملاحم و الفتن»، باب ۱۸، ص ۱۵۵.
۹. «الزام الناصب»، ص ۲۱۳.
۱۰. «غیبت شیخ طوسی»، ۲۶۹؛ «غیبت نعمانی»، ۲۷۹/۶۷.
۱۱. مهدی موعود(ترجمه بحارالأنوار)، ص ۱۰۵۵.
۱۲. مهدی موعود(ترجمه بحارالأنوار)، ص ۹۸۷.
۱۳. «غیبت»، نعمانی، ص ۱۳۳؛ «بحارالأنوار»، ج ۵۲، ص ۲۲۹؛ منتخب الاثر، ص ۲۲۰.
۱۴. «الملاحم و الفتن»، باب ۷۶، ص ۲۹.
۱۵. همان، ص ۱۰۷.