موعود پایگاه اینترنتی موعود
به مناسبت شهادت امام حسن عسگری (ع)
سید حسین یوسفی
اشاره:
هشتم ربیع‌الاول، سالروز شهادت غم‌بار امام یازدهم شیعیان، امام حسن عسکری(ع) است. این امام مظلوم که در عمر کوتاه خویش رنج‌ها و شکنجه‌های بسیاری را تحمل کرد، پس از هشت روز مسمومیت، به دست مزدوران معتمد عباسی۱ در سال ۲۶۰ ق در ۲۸ سالگی در سامرا به شهادت رسید و کنار مرقد پاک پدرش به خاک سپرده شد.۲
به همین مناسبت، هر سال شیعیان در سراسر جهان تشیع، رخت ماتم به تن می‌کنند و این مصیبت جان‌سوز را به فرزندش، مهدی موعود(عج) تسلیت می‌گویند. در این مقاله، به جنبه‌هایی از زندگی آن حضرت پرداخته شده است.
نام مبارک امام یازدهم، حسن و کنیه معروفشان، ابو محمد است و معروف‌ترین لقب آن حضرت، عسکری است؛ زیرا ایشان و امام هادی(ع) را در منطقه‌ای نظامی نگه می‌داشتند تا کاملاً زیر نظر باشند. چون نام آن محله «عسکر» بود، این دو امام به «عسکریَیْن» شهرت یافتند.۳ مادر امام عسکری را حُدَیثه، حُدَیث، سوسن۴ و سلیل۵ نامیده‌‌اند که از زنان پرهیزکار و پاک‌دامن زمان خویش بود. در فضیلت او همین بس که پس از شهادت امام عسکری(ع)، خانه‌اش پناهگاه شیعیان گردید.۶ آن حضرت، در هشتم یا دهم ربیع‌الثانی سال ۲۳۲ ق در مدینه به دنیا آمد و در ۲۲ سالگی به امامت رسید. مدت امامت حضرت، شش سال بود.۷
عبادت امام حسن عسکری(ع)
روزی تنی چند از بنی‌عباس نزد والی سامرا رفتند و به او دستور دادند بر امام حسن عسکری(ع) که در زندان بود، سخت بگیرد. او نیز دو تن از بدترین اشخاص را برای زندان‌بانی حضرت گمارد. پس از چندی فهمید آن دو اهل نماز و روزه شده‌اند و در عبادت به مقام والایی رسیده‌اند. از این رو، آن دو نفر را احضار کرد و پرسید: چرا شما پیرو امام حسن عسکری(ع) شده‌اید؟ آن‌دو که عظمت روح و کرامت بی‌کران امام تحت تأثیرشان قرار داده بود، پاسخ دادند: «زیرا او مردی است که روزها روزه می‌‍‌گیرد و شب‌ها تا صبح به عبادت خدای می‌پردازد».8
فعالیت‌های سیاسی امام حسن عسکری(ع)
با آن‌که امام حسن عسکری(ع) در محاصره دشمنان خویش بود و تمام حرکاتش را زیر نظر داشتند، ولی این خفقان شدید نتوانست جلو فعالیت‌های ایشان را بگیرد. آن حضرت برای مقابله با افکار ضد اسلامی و ترویج اسلام واقعی تلاش‌های فراوانی کردند. کوشش‌های علمی، تبیین اندیشه‌های ناب اسلامی، ایجاد شبکه ارتباطی با شیعیان جهان در دورترین نقاط و آماده‌سازی آنان برای دوران غیبت امام دوازدهم، از جمله فعالیت‌های مهم امام حسن عسکری(ع) در این زمینه به شمار می‌آید.۹
شهادت جان‌سوز
چند روز از بیماری امام حسن عسکری(ع) می‌گذشت. سم به تمام بدن مبارک نفوذ کرده و آثار مسمومیت در بدن حضرت نمایان بود. سرانجام در روز جمعه هشتم ماه ربیع‌الاول سال ۲۶۰ ق، امام مظلوم شیعیان پس از اقامه نماز صبح، به نیاکان پاکش پیوست و از زندان ستم‌کاران رهایی یافت. با منتشر شدن خبر وفات حضرت، در شهر سامرا قیامتی برپا شد و صدای شیوه و ناله بلند گردید. بازار تعطیل شد و همگان بر در خانه امام عسکری(ع) جمع شدند.۱۰
امام حسن عسکری(ع) در بیان دشمنی جعفر کذ‌ّاب، برادر امام حسن عسکری(ع) که می‌خواست به ناحق، خود را امام معرفی کند، با حضور امام زمان(عج) و اقامه نماز بر پیکر پاک امام حسن عسکری(ع)، خوار و رسوا شد. از این رو، بیست هزار دینار برای خلیفه فرستاد و برای او نوشت: «ای امیر مؤمنان! مقام و منزلت برادرم را به من بده». خلیفه اگرچه از کینه و دشمنی با امام لبریز بود، ولی لب به حق گشود و پاسخ داد: «منزلت برادرت، حسن عسکری از طرف ما نیست، بلکه از سوی خداوند است. ما همواره می‌‌کوشیدیم قدر و منزلت او را پایین آوریم، ولی به دلیل پاک‌دامنی، نیک‌رفتاری، دانش و عبادتش، بر عظمت او افزوده می‌شد. اگر تو نزد پیروان برادرت همان ارزش را داری، به تأیید ما نیاز نداری و اگر چنین نیست، کاری از ما بر نمی‌آید».11
عزّت امامان، امری آسمانی
روزی مستنصر بالله، خلیفه عباسی به سامرا رفت. اطرافیان به آگاهی‌اش رساندند که قبر امام حسن عسکری(ع) مورد توجه مردمان است، ولی قبر پدران او، یعنی خلفای عباسی را ویرانی وکثافت فرا گرفته است. از این رو، به او گفتند: شما پادشاهان دنیا هستید و نباید قبر پدرانتان به این حال باشد و کسی هم به زیارت آن‌ها نیاید. دستور دهید کسی این کثافت‌‌ها را پاک کند و آن‌ها را مانند قبور امامان علویان بسازد تا مردم به زیارت آن‌ها نیز بروند. خلیفه در پاسخ گفت: «این عزت امامان شیعه و آبادانی مزار آن‌ها، امری آسمانی و از طرف خداوند است و اجبار مردم به کاری فایده ندارد».12
سامراء، همچنان مظلوم
با گذشت بیش از یازده قرن از شهادت امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)، مظلومیت این دو امام همچنان ادامه دارد. با وجود این‌که شیعیان از سراسر دنیا به زیات عتبات عالیات می‌شتابند، ولی با اشک چشم و سوز دل رو به سامرا می‌کنند و از دور سلام می‌دهند چرا که اشغال‌گران با ایجاد ناامنی در عراق، اطراف سامرا را پایگاه نظامی خویش قرار داده‌اند و آن را به منطقه نظامی تبدیل کرده‌اند. در سایه این ناامنی‌ها بود که دشمنان انسانیت و اسلام، بارگاه پاک عسکریین(ع) را با بمب تخریب کردند و داغ سنگینی بر قلب سوخته عاشقان اهل بیت(ع) گذاشتند. البته به کوری چشم دشمنان، ارادتمندان خاندان عصمت و طهارت با کمک‌های خویش، گنبد و بارگاه زیباتر و بزرگ‌تری برای آن دو امام مظلوم خواهند ساخت.
پی‌نوشت‌ها:
۱. شیخ مفید، ارشاد، ج ۲، ص ۳۳۶؛ عبدالحسین نیشابوری، تقویم شیعه، ج ۱، ص ۷۴.
۲. کلینی، کافی، ج ۲، ص ۵۶۱؛ تقویم شیعه، ص ۷۶.
۳. شیخ صدوق، علل‌الشرایع، مکتبهالطباطبایی، ج ۱، باب ۱۷۶، ص ۲۳۰.
۴. شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، ج ۲، ص ۷۲۵.
۵. سید علی‌اکبر قرشی، خاندان وحی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۳، چ ۳، ص ۷۰۱.
۶. مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، مؤسسه امام صادق(ع)، ص ۶۱۵.
۷. خاندان وحی، ص ۷۰۲.
۸. منتهی‌الآمال، ج ۲، ص ۷۲۷؛ ارشاد، ج ۲، ص ۳۳۴.
۹. سیره پیشوایان، ص ۶۲۶.
۱۰. منتهی‌الآمال، ج۲، صص ۷۵۶ و ۷۶۰.
۱۱. صدوق، کمال‌الدین، ج ۲، ص ۴۷۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۴۹؛ جلوه‌هایی از اعجاز معصومین(ع)، ص ۷۶۸.
۱۲. منتهی‌الآمال، ج ۲، ص ۷۶۳.
ماهنامه موعود شماره ۷۴
