موعود پایگاه اینترنتی موعود
اشاره :
در چند سال گذشته شور و شوق ظهور منجى موعود در سراسر جهان و در میان همه اقوام، ملل و مذاهب رشدى شتابان داشته و مباحث مربوط به آخرالزمانشناسى و منجىگرایى با سرعتى باورنکردنى گسترش یافته است. پیروان اهلبیت(ع) در سرزمین اسلامى ایران نیز به مدد انفاس قدسى حضرت بقیهاللَّه الأعظم – أرواحنا له الفداء – توجه روزافزونى نسبت به موضوع مهدویت و انتظار پیدا کرده و عاشقان مهدى(ع) گوشه، گوشه این سرزمین را تبدیل به مجالس ذکر یاد و نام آن عزیز سفر کرده نمودهاند.
امروزه در کشور ما کمتر مرکز علمى، آموزشى و فرهنگى دیده مىشود که در آن محفل، انجمن، کانون، گروه یا نشریهاى با هدف تبلیغ و ترویج فرهنگ مهدویت و انتظار یا تحقیق و پژوهش در این زمینه شکل نگرفته باشد. اما حساسیتها و ظرافتهاى فرهنگ مهدوى، از یکسو، و آسیبهایى که ممکن است در این میان از سوى دشمنان دانا یا دوستان نادان متوجه این فرهنگ شود، از سوى دیگر، ضرورت توجه به رسالتها و وظایف مبلغان و مروّجان فرهنگ مهدوى را دو چندان ساخته است.
با توجه به آنچه گفته شد در این سلسله مقالات تلاش شده که ضمن تبیین مهمترین بایسته‌هاى تبلیغ و ترویج فرهنگ مهدوى و ارائه راهکارهایى براى تعمیق و گسترش هر چه بیشتر اینگونه فعالیتها، برخى از آسیبها و آفتهایى که فعالیتهاى تبلیغى و ترویجى در حوزه مباحث مهدوى را تهدید مىکنند، نیز بررسى شود.
با امید به اینکه مورد توجه شما عزیزان واقع شود.
1. بایسته‌هاى عملى
در فرهنگ اسلامى کسى که نقش دعوت کننده (داعى) مردم را به عهده مىگیرد، رسالت و مسئولیت سنگینى دارد و لازم است خود بیش از هر کس دیگر به آنچه مردم را به آن فرا مىخواند پاىبند باشد؛ زیرا سخن آنگاه بر دل مىنشیند که از دل برآمده باشد و تنها سخنى از دل برمىآید که از مرحله اداى زبانى فراتر رفته و به عمق جان راه یافته باشد. روشن است که انسان تا چیزى را با همه وجود نپذیرد و در عمل بدان پاىبند نباشد به عمق جانش راه نمىیابد.
با توجه به آنچه گفته شد کسى که مىخواهد جامعه پیرامون خود را به سوى امام زمان(ع) فراخواند و آنها را دعوت به توجه و انس و التفات بیشتر نسبت به آن حضرت کند، قطعاً باید خود بیش و پیش از دیگران با امام زمان(ع) رابطه معنوى برقرار کند و در زندگى فردى و اجتماعى خود یاد و نام آن حضرت را همواره درنظر داشته باشد.
افزون بر این، انس و ارتباط معنوى با امام عصر(ع) از جهت دیگرى نیز براى مروجان و مبلغان فرهنگ مهدوى ضرورى است و آن به دست آوردن پشتوانه لازم در فعالیت تبلیغى و ترویجى است. توضیح آنکه: به دلیل شرایط فرهنگى خاص حاکم بر برخى از محیطها فعالیت تبلیغى و ترویجى چندان ساده نیست و قطعاً مسائل و مشکلاتى را به همراه خواهد داشت؛ از این رو اگر مروج و مبلغ این فرهنگ از ظرفیت و تحمل بالایى برخوردار نباشد چه بسا که پس از مدتى دچار یأس و دلسردى شود. در این شرایط تنها چیزى که مىتواند ظرفیت و تحمل لازم را به فعالان در این حوزه ببخشد و پشتوانه لازم را براى آنها فراهم کند ارتباط معنوى با امام عصر(ع) است. در صورت وجود این ارتباط معنوى، ظرفیت و تحمل محدود ما در پیوند با ظرفیت و تحمل نامحدود آن امام وسعت و گسترش مىیابد و به ما توان تحمل سختیها و مشکلات این راه را پیدا مىکنیم.
در اینجا ممکن است پرسیده شود: چگونه مىتوان با امام مهدى(ع) رابطه معنوى برقرار کرد؟ در پاسخ باید گفت: این کار بسیار ساده است. البته به شرط آنکه از همان ابتدا به دنبال دست یافتن به جایگاههاى بسیار بالایى چون تشرف خدمت آن حضرت نباشید، بلکه قدم به قدم و به تدریج این رابطه معنوى را گسترش داده و تعمیق بخشید.
نخستین قدمها براى ایجاد ارتباط معنوى با امام عصر(ع) مىتواند با انجام یک یا چند مورد از کارهاى زیر آغاز شود: خواندن دعاى عهد در هر صبحگاه؛ عرض سلام خدمت آن حضرت در آغاز و پایان هر روز؛ خواندن زیارت آلیاسین یا دعاى ندبه در هر روز جمعه؛ دعا براى سلامتى آن حضرت در مواقعى چون قنوت نماز و تعقیب نمازهاى روزانه؛ خواندن نماز امام زمان؛ توسل به آن حضرت در مواقع سختى و مشکلات و…
همانطور که گفته شد لازم نیست همه این کارها را به یکباره و همزمان آغاز کنید، یکى دو مورد از کارهاى یاد شده را انتخاب و سعى کنید به طور مرتب و مستمر آن را انجام دهید و به تدریج کارهاى دیگر را نیز به برنامه خود اضافه کنید.
گفتنى است که کتابها و آثار مختلفى در زمینه وظایف و تکالیف منتظران و راههاى افزایش انس و پیوند معنوى با امام عصر(ع) تألیف شده که در اینجا به دو مورد از آنها اشاره مىکنیم:
۱. مکیال المکارم فىفوائد الدعاء للقائم(ع)، ۱ سیدمحمد تقى موسوى اصفهانى (۱۳۰۱-۱۳۴۸ق.)، ۲ج، ترجمه سیدمهدى حائرى قزوینى، چاپ دوم: تهران، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، ۱۴۱۲ق.
گفتنى است که این کتاب در سال ۱۳۸۰ با اصلاحاتى از سوى انتشارات برگ شقایق به چاپ رسیده است.
مرحوم سید محمدتقى اصفهانى در مقدمه کتاب مکیالالمکارم یادآور مىشود که این کتاب را براساس سفارشى که امام مهدى(ع) در خواب به او نموده بود تألیف کرده است.
کتاب یاد شده که یکى از منابع ارزشمند در زمینه شناخت ادعیه و زیارتهاى مرتبط با امام عصر(ع) و وظایف شیعیان در برابر آن حضرت است در پنج بخش، به شرح زیر سامان یافته است:
1. شناخت امام زمان(ع) واجب است؛
2. اثبات امامت حضرت حجتبنالحسن العسکرى(ع)؛
3. در بیان قسمتى از حقوق و مراحم آن حضرت نسبت به ما؛
4. درجات و خصوصیات امام زمان(ع) که موجب دعا براى آن جناب مىباشد؛
5. بیان نتایج خوب از دعا براى فرج؛
6. اوقات و حالات تأکید شده براى دعا؛
7. چگونگى دعا براى تعجیل فرج و ظهور امام؛
8. تکالیف عصر غیبت.
2. پیوند معنوى، با ساحت قدس مهدوى (تکالیف الأنام فى غیبه الإمام علیه الصلوه والسلام)، دبیرالدین صدرالاسلام علىاکبر همدانى (در گذشته به سال ۱۳۲۶ق.) چاپ اول: تهران، بدر، ۱۳۶۱.
در این کتاب پس از مقدمه مؤلف، تکالیف منتظران در زمان غیبت، در شصت عنوان مستقل مورد بررسى قرار گرفته است.
همچنین شما مىتوانید با بهرهبردارى از کتاب راز و نیاز منتظران، که از سوى انتشارات موعود منتشر شده، بیش از پیش با دعاها، زیارتها، نمازها و صلوات و توسلات مرتبط با امام عصر(ع) آشنا شوید.
این نخستین قدم در راه ایجاد ارتباط معنوى با امام عصر(ع) است و قطعاً با مواظبت بر انجام کارهایى که از آنها یاد شد، رفته رفته روح انتظار در شما زندهتر شده، پیوند معنوى شما با امام مهدى(ع) مستحکمتر مىشود و با آن حضرت انس و الفتى بیشتر پیدا مىکنید. اما پس از این مرحله باید تلاش نمایید که حضور امام عصر(ع) را بیش از پیش در زندگى فردى و اجتماعى خود احساس کنید. احساس حضور امام به این است که شما آن حضرت را شاهد و ناظر بر رفتار، گفتار و پندار خود بدانید و هر آنچه را که خشنودى امام زمان(ع) در آن است انجام دهید و از هر آنچه که موجب ناخشنودى آن امام مىشود دورى گزینید. این حداقل وظیفهاى است که ما در برابر حجت خدا داریم و آن حضرت نیز به صراحت انجام این وظیفه را به عهده همه ما گذاشتهاند:
هر یک از شما باید آنچه را که موجب دوستى ما مىشود، پیشه خود سازد و از هر آنچه که موجب خشم و ناخشنودى ما مىگردد، دورى گزیند؛ زیرا فرمان ما به یکباره و ناگهانى فرا مىرسد و در آن زمان توبه و بازگشت براى کسى سودى ندارد و پشیمانى از گناه کسى را از کیفر ما نجات نمىبخشد.۲
2. بایسته‌هاى نظرى
2-1. شناخت همهجانبه از فرهنگ مهدویت و انتظار
براساس روایات قطعى و تردیدناپذیرى که از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده، بر هر مسلمانى واجب است که امام زمان خود را بشناسد. این موضوع از چنان اهمیتى برخوردار است که پیامبر گرامى اسلام(ص) و ائمه معصومین(ع) فرمودهاند:
کسى که بمیرد و امام زمان خود را نشناسد مانند کسى است که در عصر جاهلیت [عصر گمراهى]، از دنیا رفته است.۳
امام باقر(ع) نیز در همین زمینه مىفرماید:
هر کس در حالى بمیرد که امامى نداشته باشد، مردن او مردن جاهلیت است و هرآنکه در حال شناختن امامش بمیرد، پیش افتادن و یا تأخیر این امر [دولت آل محمد(ع)] او را زیان نرساند و هرکس بمیرد در حالى که امامش را شناخته همچون کسى است که در خیمه قائم با آن حضرت باشد.۴
با توجه به این موضوع هر یک از ما وظیفه داریم که در حد توان، امام و حجت عصر خود؛ یعنى امام مهدى(ع) – که دوازدهمین امام از سلسله امامان شیعه و فرزند امام حسن عسکرى(ع) است – بشناسیم. قطعاً به همان میزان که ما امام زمان(ع) را بشناسیم به همان میزان هم از تیرگى، تباهى و گمراهى عصر جاهلى دور و به روشنایى، سعادت و رستگارى نزدیک مىشویم.
دو دیدگاه در شناخت امام زمان (ع)
شخصیت و ابعاد وجودى امام مهدى (ع) را از دیدگاههاى مختلف مىتوان مورد مطالعه و بررسى قرار داد که مهمترین آنها»دیدگاه کلامى(اعتقادى) – تاریخى« و »دیدگاه فرهنگى – اجتماعى« است. پیش از آنکه به بررسى هر یک از دیدگاهها بپردازیم، لازم است یادآورى کنیم که این دو دیدگاه، مکمل یکدیگرند و بدون شک نمىتوان بدون شناخت درست کلامى – تاریخى از امام مهدى (ع) به شناخت فرهنگى – اجتماعى از آن حضرت دست یافت.
الف) دیدگاه کلامى – تاریخى
در این دیدگاه به طور عمده دو بعد از ابعاد شخصیت و زندگانى امام مهدى (ع) مورد توجه قرار مىگیرد: نخست این که آن حضرت، حجت خدا، تداوم بخش سلسله حجتهاى الهى و دوازدهمین امام معصوم از تبار امامان معصوم شیعه (ع) است که در حال حاضر در غیبت به سر مىبرند؛ دوم اینکه ایشان شخصیتى است تاریخى که در مقطع زمانى معینى از پدر و مادر مشخصى به دنیا آمده، حوادث متعددى را پشت سر گذاشته، با انسانهاى مختلفى درارتباط بوده و منشأ رویدادها و تحولات مختلفى در عصر غیبت صغرى بودهاند.
براین اساس در بیشتر کتابهایى که با دیدگاه کلامى – تاریخى به بررسى شخصیت و ابعاد وجودى امام مهدى (ع) پرداختهاند با سرفصلهاى مشابهى روبرو مىشویم که برخى از مهمترین آنها به قرار زیر است:
1. لزوم وجود حجت الهى در هر عصر؛
2. اثبات ولادت؛
3. دلایل امامت؛
4. ویژگیهاى شخصى؛
5. فلسفه غیبت؛
6. نواب خاص؛
7. راز طول عمر؛
8. معجزات؛
9. توقیعات (پیامها)؛
10. نشانههاى ظهور آن حضرت و….
قطعاً پرداختن به همه کتابهایى که از قرنها پیش تاکنون با دیدگاه یادشده به رشته تحریر پدرآمدهاند، در گنجایش این مقاله نیست، پس به ناچار تنها به ذکر عناوین و نویسندگان برخى از مهمترین این کتابها – که در واقع مصادر اصلى فرهنگ مهدوى شیعى به شمار مىآیند – به ترتیب تاریخ بسنده مىکنیم.
شایان ذکر است که برخى از این کتابها در زمره مجموعه کتابهاى حدیثى یا تاریخى شیعهاند که بخشى را به بررسى ابعاد اعتقادى و تاریخى فرهنگ مهدوى اختصاص دادهاند:
۱. الکافى، ابىجعفر محمد بن یعقوب کلینى (درگذشته به سال ۳۲۸ یا ۳۲۹ ق)، ۸ج، چاپ چهارم: تهران، دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۶۵.
همانطور که مىدانید کتاب الکافى جزء کتابهاى چهارگانه (کتب اربعه) روایى شیعه است. این مجموعه ۸ جلدى شامل سه بخش کلى اصول (جلد ۱ و ۲)، فروع (جلد ۳ – ۷) و روضه (جلد ۸) است. »اصول کافى« در بردارنده روایات اعتقادى، »فروع کافى« در بردارنده روایات فقهى و عبادى و »روضه کافى« شامل روایات اخلاقى است.
شایان ذکر است که جلد اول و دوم کتاب الکافى که مباحث اعتقادى را دربردارد، با عنوان اصول کافى در چهارجلد ترجمه شده و در دسترس همه علاقهمندان به معارف شیعى قرار گرفته است.۵
بخش عمدهاى از جلد اول (متن عربى) این کتاب (صص ۱۶۸-۵۵۴) با عنوان »کتاب الحجّه« به بیان دلایل وجود حجت خدا در عالم هستى، ویژگیهاى امامان معصوم(ع)، دلایل امامت هر یک از امامان شیعه و تاریخ زندگانى آنها اختصاص یافته است.
عزیزانى که علاقهمندند مباحث یادشده را از متن ترجمه شده جستوجو کنند مىتوانند به جلد اوّل این کتاب (صص ۲۳۶-۳۹۵) و جلد دوم آن مراجعه کنند.
۲. کمال الدین و تمام النعمه، ابى جعفرمحمد بن على بن الحسین معروف به ابن بابویه و شیخ صدوق (در گذشته به سال ۳۸۱ ق)، ۲ج، تحقیق و تصحیح علىاکبر غفارى، مترجم منصور پهلوان، چاپ اول: قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۰.
چنانکه مرحوم شیخ صدوق در مقدمه این کتاب آورده است، امام مهدى (ع) در رؤیایى صادقه دستور تألیف کتاب یادشده را به ایشان دادهاند.
کتاب کمال الدین و تمام النعمه که یکى از مصادر منحصر به فرد موضوع مهدویت به شمار مىآید، مشتمل بر یک مقدمه و ۵۸ باب است. در مقدمه به پاسخ برخى شبهات در مورد امام مهدى (ع) پرداخته شده و در ابواب کتاب موضوعات متنوعى مورد بررسى قرار گرفته است. برخى از موضوعاتى که در این ابواب بررسى شده به شرح زیر است:
1. احوال کسانى که عمرهاى طولانى داشتهاند؛
2. دلایل نیاز مردم به امام؛
3. روایاتى که از پیامبر (ص) و امام معصوم (ع) در مورد غیبت امام دوازدهم وارد شده است؛
4. میلاد امام مهدى (ع)؛
5. کسانى که آن حضرت را دیدهاند؛
6. توقیعاتى که از امام مهدى(ع) رسیده است و …
شایان ذکر است که مرحوم شیخ صدوق کتاب دیگرى نیز با عنوان الإمامه والتبصره من الحیره در زمینه موضوع امامت امام مهدى(ع) به رشته تحریر درآوردهاند.
۳. کتاب الغیبه، ابن ابى زینب، محمّد بن ابراهیم بن جعفر، معروف به نعمانى (از علماى قرن چهارم هجرى قمرى)، تحقیق و تصحیح علىاکبر غفارى، مترجم محمد جواد غفارى، چاپ دوم: تهران، صدوق، ۱۳۷۶.
کتاب یاد شده مشتمل بر یک مقدمه و ۲۶ باب است. نویسنده در مقدمه نسبتاً طولانى این کتاب، به بیان دلایل و انگیزه تألیف کتاب پرداخته و در ابواب مختلف آن موضوعات گوناگونى را مورد بررسى قرار داده که مهمترین آنها بهشرح زیر است:
1. ضرورت شناخت امام(ع)؛
2. غیبت امام زمان(ع)؛
3. ویژگیها و خصائل حضرت صاحب(ع)؛
4. علائم پیش از ظهور؛
5. وضع شیعه هنگام قیام قائم(ع) و… را بررسى کرده است.
4. الإرشاد فى معرفه حجج اللَّه على العباد، محمدبن محمدبن نعمان معروف به شیخ مفید (درگذشته به سال ۴۱۳ق)، ۲ج،
ترجمه و شرح سید هاشم رسولى محلاتى، تهران، علمیه اسلامیه، بىتا.
این کتاب مجموعه کاملى از تاریخ زندگانى و شرح احوال و اوصاف امامان شیعه است که در یک مقدمه و ۴۰ باب سامان یافته است. باب ۳۵ تا ۴۰ این کتاب به امام مهدى(ع) اختصاص دارد و در آنها موضوعاتى چون تاریخ ولادت؛ ادله امامت؛ معجزات و نشانههاى ظهور آن امام بررسى شده است.
شایان ذکر است که شیخ مفید(ره) رسالههاى مستقلى نیز در باب غیبت امام عصر و پاسخ به سؤالات و شبهات مطرح در این زمینه دارند که از آن جمله مىتوان به الرساله فىالغیبه۶ (چهار رساله مستقل) و الفصول العشره فىالغیبه۷ اشاره کرد.
۵. کتاب الغیبه، ابىجعفر محمدبن الحسن الطوسى، معروف به شیخ طوسى (درگذشته به سال ۴۶۰ ق.)، تحقیق عباداللَّه الطهرانى و على احمد ناصح، چاپ دوم: قم، مؤسسهالمعارف الاسلامیه، ۱۴۱۷ق.
این کتاب که در مجموعه معارف مهدوى شیعه جایگاه خاص و قابل توجهى دارد، از دیرباز مورد توجه علما و اندیشمندان بوده و بسیارى از کسانى که در سدههاى اخیر به تألیف کتاب در این زمینه پرداختهاند، از آن بهرهبردارى کردهاند.
چنانکه شیخ طوسى (ره) در مقدمه کتاب آورده است، ایشان این کتاب را براى بررسى مباحث مختلف مرتبط با غیبت حضرت صاحبالزمان (ع)، دلیل آغاز غیبت و علت استمرار آن و همچنین پاسخ به شبهات و سؤالاتى که در این زمینهها از سوى مخالفان مطرح مىشده، به رشته تحریر درآوردهاند.
این کتاب نیز چون برخى دیگر از کتابهایى که از آنها یاد شد، ابتدا به مسئله امامت امام عصر(ع) در زمان غیبت و دلایل موجود در این زمینه و همچنین اثبات تولد آن حضرت پرداخته و با ذکر برخى از توقیعاتى که از سوى آن حضرت صادر شده، معرفى برخى از کسانى که در دوران غیبت صغرى توفیق وکالت و نمایندگى از سوى امام مهدى(ع) را داشتهاند و همچنین بیان برخى نشانههاى ظهور مباحث خود را به پایان برده است.
کتاب یاد شده توسط »شیخ محمد رازى« ترجمه و با نام تحفه قدسى در علائم ظهور مهدى موعود(ع) در سال ۱۳۵۰ از سوى انتشارات کتابفروشى اسلامیه منتشر شده است.
۶. إعلام الورى بأعلام الهدى۸، ابى علىالفضلبن الحسن الطبرسى معروف به امینالاسلام طبرسى (۴۶۸-۵۴۸ ق.)، ۲ج، تحقیق مؤسسه آلالبیت(ع) لإحیاء التراث، چاپ اول: قم، مؤسسه آلالبیت(ع) لإحیاء الثرات، ۱۴۱۷ق.
این کتاب دربردارنده تاریخ زندگانى، دلایل و معجزات و فضائل و مناقب پیامبر گرامى اسلام(ص) و اهلبیت عصمت و طهارت (ع) است. در بخش پایانى کتاب یادشده مباحث مختلف مرتبط با امام دوازدهم شیعیان در ضمن پنج باب به شرح زیر بررسى شده است:
1. نام، کنیه، لقب، محل تولد، نام مادر امام دوازدهم و کسانى که آن حضرت را دیدهاند؛
2. روایاتى که در زمینه امامت امام دوازدهم از پدران آن حضرت رسیده است؛
3. چگونگى استدلال به روایات براى اثبات امامت آن حضرت، دلایل و نشانههایى که در دوران غیبت صغرى از آن حضرت آشکار شده و دلالت بر امامت ایشان مىکنند، برخى از توقیعات (نامهها و پیامهایى) که از آن حضرت رسیده است، کسانى که آن حضرت را دیدهاند و یا وکیل ایشان بودهاند؛
4. نشانههاى سال و روز قیام قائم (ع)، سیره آن حضرت در زمان ظهور و خصال ظاهرى آن حضرت؛
5. پاسخ به شبهات و پرسشهایى که مخالفان مطرح مىکنند.
۷. کشف الغمّه فى معرفه الأئمه، ابىالحسن على بن عیسى بن ابى الفتح الإربلى (در گذشته به سال ۶۹۳ق.)، ۳ج، چاپ دوم: بیروت، دارالأضوا، ۱۴۰۵ق.
کتاب یادشده که دوره کامل تاریخ زندگى و فضائل و مناقب پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت گرامى ایشان(ع) است از دیرباز مورد توجه اهل تحقیق بوده و به دلیل نیکویى روش، روشنى عبارات، امانت در نقل و استناد به مصادر مورد قبول شیعه و اهل سنت ستایش شده است.۹
بخش عمدهاى از جلد سوم این کتاب (از ص۲۳۳ تا ۲۶۳) به ذکر امام دوازدهم اختصاص یافته و در آن تاریخ زندگى، دلایل امامت، نشانههاى ظهور، ویژگیهاى ظاهرى، معجزات، توقیعات و دیگر موضوعات مرتبط با آن حضرت بررسى شده است.
۸. إثبات الهداه بالنصوص والمعجزات، محمد بن الحسن الحفرّالعاملى (در گذشته به سال ۱۱۰۴ق.)، ۷ج، تصحیح سید هاشم رسولى محلاتى، مترجم احمد جنتى، چاپ اول: دارالکتب الإسلامیه، ۱۳۶۶.
این کتاب براساس گفته مؤلف آن دربردارنده بیش از ۲۰۰۰۰ حدیث و دلیل نقلى در زمینه اثبات نبوت خاصه حضرت خاتمالانبیاء(ص) و امامت ائمه اطهار(ع) است.
از مهمترین ویژگیهاى کتاب یادشده این است که در بررسى زندگى پیامبر اکرم(ص) و هر یک از ائمه اهلبیت(ع) روایاتى که در کتابهاى معروف و معتبر شیعه و اهل سنت درباره این بزرگواران وارد شده به تفکیک نقل و بررسى شده است.
بخش پایانى کتاب إثباتالهداه که دربردارنده بخشى از جلد ششم (ص ۲۵۹-۲۲۹) و تمامى جلد هفتم این کتاب است، به امام دوازدهم حضرت صاحبالزمان(ع) اختصاص یافته و در آن موضوعات زیر مطرح شده است:
1. نصوصى که از طریق شیعه و اهل سنت بر امامت صاحبالزمان(ع) وارد شده است؛
2. معجزات صاحبالزمان(ع)؛
3. صفات امام مهدى(ع) و نشانههاى خروج آن حضرت؛
4. رد اندیشههاى غلات و….
۹. بحارالأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، محمد باقر مجلسى معروف به علامه مجلسى (۱۰۲۷-۱۱۱۱ق). ۱۱۰ ج، چاپ سوم: بیروت، دار إحیاء التراث العربى، ۱۴۰۳ق.
کتاب یاد شده یکى از بزرگترین مجموعههاى روایى شیعه به شمار مىآید و دربردارنده روایات بسیارى در زمینههاى مختلف اعتقادى، اخلاقى، فقهى، تاریخى و… است. سه جلد از این کتاب؛ یعنى جلدهاى ۵۱ تا ۵۳ با عنوان »تاریخ الحجه« به بررسى ابعاد مختلف زندگى امام عصر(ع)، از تولد تا غیبت و از غیبت تا ظهور اختصاص یافته و در آن بخش عمدهاى از روایاتى که در هر یک از این زمینهها از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) نقل شده، جمعآورى گردیده است.
مجلدات یاد شده که دربردارنده مطالب جلد ۱۳ از چاپهاى قدیمى بحارالأنوار است به دفعات ترجمه شده و براى همه علاقهمندان قابل استفاده است. معروفترین این ترجمهها، ترجمه آقاى على دوانى است که با نام مهدى موعود(ع) از سوى انتشارات دارالکتب الاسلامیه منتشر شده است. اخیراً هم این کتاب با ترجمه حسن بن محمد ولى ارومیهاى از سوى انتشارات مسجد مقدس جمکران منتشر شده است.
در سالهاى اخیر نیز کتابهاى زیادى براساس دیدگاه کلامى – تاریخى و با بهرهگیرى از مصادر اولیه مهدویت به رشته تحریر درآمدهاند که برخى از آنها به شرح زیر است:
۱. إلزام الناصب فى إثبات الحجّه الغائب(ع)، شیخ على یزدى حائرى (در گذشته به سال ۱۳۳۳ق.)، ۲ج، چاپ دوم: قم، مکتبهالرضى، ۱۴۰۴ق.
جلد اول این کتاب که در هفت فصل سامان یافته شامل مباحثى به شرح زیر است:
1. لزوم وجود حجت الهى در زمین؛
2. معرفت امام(ع)؛
3. بشارتهاى الهى به ظهور امام مهدى(ع) در قرآن و دیگر کتابهاى آسمانى؛
4. اخبار پیامبر و ائمه معصومین(ع) به ظهور حجت(ع)؛
5. آیاتى که به امام مهدى(ع) تفسیر شده‌اند؛
6. امکان غیبت و کسانى از انبیاء و اولیا که غیبت داشتهاند، فلسفه غیبت و…
در جلد دوم این کتاب نیز این عناوین به چشم مىخورد:
1. حکایت کسانى که در زمان غیبت کبرى ادعاى رؤیت کردهاند؛
2. اخبار اهل سنت به وجود حجت(ع)؛
3. نشانههاى ظهور، حوادث عصر ظهور و رجعت و…
شایان ذکر است که این کتاب توسط »سیدمحمد جواد مرعشى نجفى« ترجمه و با نام چهره درخشان امام زمان(ع)، در سه جلد منتشر شده است.
۲. امام مهدى(ع) از ولادت تا ظهور (ترجمه الإمام المهدى(ع) من المهد إلى الظهور)، سیدمحمد کاظم قزوینى (۱۳۰۸-۱۳۷۳ش)، ترجمه حسین فریدونى، چاپ اول: تهران، آفاق، ۱۳۷۶.
کتاب یاد شده که در زمره محدود کتابهاى ارزشمند تألیف شده در سالهاى اخیر است، مشتمل بر ۲۴ فصل است که عناوین آنها به این شرح است:
1. امام زمان(ع) کیست؟؛
2. نام و نسب حضرت؛
3. بشارات قرآن؛
4. بشارات احادیث نبوى؛
5. بشارات ا
پىنوشتها :
1 . ترجمه نام کتاب چنین است: »پیمانههاى خوبیها، درباره فواید دعا براى قائم(ع)«.
2 . محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج ۵۳، ص ۱۷۶، ح ۷.
3 . همان، ج ۸، ص ۳۶۸.
4 . محمدبن یعقوب کلینى، الکافى، ج۱، ص۳۷۱، ح۵.
5 . مترجم این کتاب سید جواد مصطفوى و ناشر آن دفتر نشر فرهنگ اهلبیت(ع) است.
6 . ر.ک: مصنفات الشیخ المفید، ج ۷.
7 . ر.ک: همان، ج ۳.
8 . ترجمه نام این کتاب این است: »شناساندن پیشوایان (نشانههاى) هدایت به مردمان«.
9 . ر.ک: کشف الغمه فى معرفه الأئمه، ج ۱، مقدمه.
ماهنامه موعود شماره ۴۲
