اصول زنجیره ای رسانه دینی در خانه /اصل حاکمیت قانون

برای کاهش معضلات مربوط به فضای مجازی و کارکردهای رسانه ای آن، علاوه بر راهکارهای بیان شده در بعد حاکمیتی، نیاز است که در سطح خانواده‌ها نیز برای استفاده صحیح از ابزارهای نوین ارتباطی، فرهنگ سازی شود. به همین منظور داشتن راهکارهایی کاربردی و قابل اجرا در خانواده‌ها بسیار ضروری و مهم است.

نکته مهم درمورد این راهکارها، به هم پیوستگی و در هم تنیدگی آن است. به عبارت دیگر تمام راهکارها به نوعی به یکدیگر متصل بوده و با هم در ارتباط هستند که برای منظم ساختن آن تحت ده اصل تدوین گردیده است. اگر خانواده ای به هم پیوستگی اصول را که تحت عنوان اصول زنجیره ای رسانه دینی در خانواده مطرح می‌شود، رعایت ننماید و به عنوان نمونه به یکی از اصول بی توجهی کند، در واقع نخ تسبیح را پاره کرده و حسن تدبیر را در این زمینه از دست داده است.

نویسندگان: حجت الاسلام و المسلمین فروهر و حجت الاسلام و المسلمین کهوند

اولین اصل از اصول دهگانه رسانه دینی در خانه اصل حاکمیت قانون است. وجود قانون و رعایت آن در خانه برای فضای مجازی، بسیاری از مشکلات و آسیب‌ها را می‌کاهد و راه صحیح استفاده از آن را به اعضای خانواده می‌آموزد. قانون رسانه ای در خانه‌ها به دو صورت مطرح است:
حاکمیت قانون خدا

در چگونگی استفاده از رسانه، آنچه به‌عنوان سند بالادستی عمل می‌کند و بر تمام اصول دیگر ارجحیت دارد، آموزه‌های دینی و برنامه‌های الهی است. بنابراین آموزه‌های دینی به عنوان برنامه الهی که از جانب خداوند متعال در قرآن و معصومین علیهم السلام در روایات آمده، تعیین ‌کننده نهایی شیوه بهره‌گیری از رسانه‌های دیجیتال است. به عبارت دیگر زندگی باید رنگ و بوی خدایی داشته باشد همچنانکه قرآن کریم می‌فرماید: «صِبْغَهَاللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَهً وَنَحْنُ لَهُ عابِدُونَ[۱]؛ این است نگارگرى الهى و کیست ‏خوش ‏نگارتر از خدا و ما او را پرستندگانیم.» و اگر یاد خدا نباشد و زندگی رنگ و بوی خدایی نداشته باشد انسان به حال خودش رها می‌شود: « وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ أُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛ [۲] و چون کسانى مباشید که خدا را فراموش کردند و او [نیز] آنان را دچار خودفراموشى کرد آنان همان نافرمانانند.» و اگر خدا انسان را فراموش کند اول سقوط انسان است.

بنابراین خانواده‌ها باید نسبت به مسائل دینی که مربوط به رسانه‌های نو ظهور، خصوصاً فتاوای مراجع معظم تقلید، در مواردی همچون خرید و فروش ابزارهای نوین رسانه ای[۳]، عضویت در شبکه‌های اجتماعی[۴]، چت با نامحرم[۵]، دیدن فیلم، سریال و پویانمایی که تصاویر نامحرم در آن پخش می‌شود، دیدن عکس نامحرم، استفاده از برخی سرویس‌های خاص[۶] و … آگاهی کامل داشته باشند.

نمی‌توان بدون قانون مشخص و مدون کاری کرد که از آسیب‌های رسانه در امان بود. برای داشتن نظام مشخص استفاده از رسانه در خانواده، فرزندان باید با والدین خود قرارداد رسانه‌ای داشته باشند. این قرارداد در دو موضع قابل ‌استفاده است. اولین موضع مربوط به زمانی است که خانواده تصمیم می‌گیرد برای فرزند خود ابزارهای نوین ارتباطی تهیه کند. قبل از خرید ابزار، والدین و فرزندان، مطابق شرایط مندرج در متن قرارداد، نوع استفاده از رسانه‌های دیجیتال را مشخص می‌کنند. موضع دوم مربوط به زمانی است که فرزندان رسانه‌های دیجیتال را در اختیار دارند و والدین شرط استمرار استفاده از ابزارهای فوق‌الذکر را امضای قرارداد پیش ‌گفته می‌دانند. استفاده از رسانه باید تابع قوانین مترقی دینی باشد، چرا که خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: « وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَهِ[۷]؛ خویشتن را به دست خود به هلاکت نیفکنید.» و استفاده بدون ضابطه از ابزارهای نوین ارتباطی می‌تواند انسان را به پرتگاه‌های سقوط بکشاند.

برخی از مهم‌ترین محورهای قانونی که لازم است توسط کاربران (همه اعضای خانواده) مورد توجه قرار گرفته و رعایت شود عبارت است از:

شرط اساسی استمرار استفاده از این ابزارها عوض نشدن سبک زندگی است:
خوراک
پوشاک
روابط با اطرافیان
اخلاق
با توجه به زیان‌بار بودن اینترنت نسل سوم و چهارم تلفن همراه تا قبل از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات و پروژه‌های اقماری آن، از فعال‌سازی آن برای فرزندان خودداری کنید.
فرزندان تنها در کنار والدین می‌توانند فیلم، موسیقی، نرم افزار و … دانلود نمایند.
بازی‌هایی با محتوای قتل، مسائل غیراخلاقی، هیجان کاذب، جادوگری، سرقت، مسائل غیرتوحیدی و … استفاده نشود.
با توجه به تحقیقات کارشناسی و مشورت با اساتید، روانشناسان، مشاوران خانواده و … حداکثر سرعت اینترنت منازل برای امور علمی و تحقیقاتی و سایر نیازهای واقعی و نه کاذب ۱۲۸kb/s معین گردید.
فرزندان در ساعات روز از این ابزارها استفاده کنند و از استفاده شبانه پرهیز شود.
به علت برهم زدن تمرکز در محیط‌های پرورشی و آموزشی، بهتر است از این ابزارها در محیط‌های یاد شده استفاده نشود.
بازی‌های آنلاین بسیار خطرآفرین و غیرقابل ‌کنترل هستند. از این رو بازی‌ها را با نظارت والدین به صورت آفلان بازی کرده و از اتصال اینترنت به دستگاه بازی خودداری گردد.
وقت استفاده از این ابزار باید کاملاً محدود و مشخص باشد. فرزندان وقت خود را به هدر ندهند و نسبت به استفاده از این ابزار اعتیاد پیدا نکنند.
برنامه‌ها را با نظارت والدین نصب و استفاده نمایند و از نرم‌افزارهای مخرب و نامناسب استفاده نکنند؛ مانند نرم‌افزارهایی که می‌توان با آن کانال‌های ماهواره را دریافت کرد.
به علت اشراف و مدیریت غرب بر فضای مجازی و خطر درز اطلاعات خصوصی، اطلاعات شخصی و خصوصی خود را حتی در این ابزارها ذخیره نکنند. برای این کار باید از یک هارد اکسترنال مستقل از رایانه استفاده کرد. همچنین بنابر دلایل یادشده، استفاده از حافظه‌های ابری فعلاً صحیح نیست.
از شبکه‌های اجتماعی ایرانی سالم مانند افسران استفاده کنند.
استفاده از پالایه شکن ممنوع است.
از موسیقی‌های مجاز و متناسب با فرهنگ اسلامی ایرانی استفاده شود.
فرزندان با این ابزار خلوت نکنند؛ بنابراین دستگاه باید در حضور والدین استفاده شود.
استفاده از تبلت و … هنگام مهمانی رفتن و آمدن میهمان ممنوع است.
استفاده از رمز عبور برای تلفن، تبلت، رایانه و … در خارج از خانه کاری مناسب و عاقلانه است اما در خانه هیچ توجیهی برای این کار وجود ندارد. در صورت صلاحدید والدین برای داشتن رمز عبور، آن رمز در اختیار والدین قرار گیرد.
داشتن پَروَنجا (فایل) و پوشه مخفی در دستگاه‌های ارتباطی ممنوع است.
استفاده از این ابزارها و روش‌های نوین ارتباطی نباید موجب افت تحصیلی شود. در این صورت محدودیت‌های بیشتری اعمال شود و در صورت عدم افاقه محدودیت‌ها، این ابزار در اختیار فرزندان قرار نگیرد.
مالکیت ابزارها با والدین باشد و نه فرزندان. مثلاً مالکیت تلفن همراه و یا تبلت از آن والدین است و آن‌ها به فرزندان خود اجازه استفاده از آن را می‌دهند. همانگونه که مالکیت آسمان‌ها و زمین از آن خداست و او اجازه تصرف را به ما داده است. اگر مالکیت با والدین باشد، مدیریت بر استفاده از آن بسیار سهل تر از زمانی خواهد بود که مالکیت با فرزندان باشد.

.[۱]بقره/۱۳۸

.[۲]الحشر/۱۹

.[۳]به عنوان مثال خریدن ماهواره و نگهداری آن چه حکمی دارد.

.[۴]به فتوای مقام معظم رهبری عضویت در شبکه‌های اجتماعی غیر بومی‌که موجب تقویت دشمنان اسلام شود، حرام است.

.[۵]به فتوای مقام معظم رهبری چت با نامحرم حرام است.

.[۶]استفاده از نرم افزارهایی که صدای مرد و زن را عوض می‌کند.

.[۷]سوره مبارکه بقره، آیه ۱۹۵.