موعود پایگاه اینترنتی موعود
در اولین جمعه مهدوی که «استاد آل کاظمی» در بین ما نیست، یکی از یاداشت های ایشان درباره امام زمان(عج) را مرور می نماییم محقق حوزه علمیه و مفسر قرآن کریم «حجت الاسلام والمسلمین استاد شیخ علی آل کاظمی» دوشنبه گذشته هشتم شهریورماه ۱۳۹۴ دارفانی را وداع نمود. از ایشان آثار و تالیفات زیادی به یادگار مانده است که مهمترین و آخرین کار قلمی وی تفسیر قرآن کریم می‌باشد که در سه جلد نگاشته‌اند و با پایان رسیدن این تفسیر، عمر ایشان نیز به پایان رسید.
“امام علی(ع) در قرآن”، “چگونه قرآن بخوانیم”، “حقایق و افسانه ها”، “اسلام در عصر فضا”، “در مکتب ولایت”، “درسی از مکتب زهرا(س)”، “شهید جاویدان حسین بن علی(ع)” و “چرا به زیارت بقیع می رویم؟” از مهمترین تالیفات این محقق حوزوی می‌باشد.
اینک در آستانه اولین جمعه ی مهدوی که این عالم و مفسر قرآن از بینمان هجرت نموده است، یکی از یاداشت های مهدوی ایشان را مرور می نماییم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
به قلم: علی آل کاظمی / به کوشش: امیرمحسن سلطان احمدی
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آخرین حجت خدا در روی زمین
آخرین حجت خدا در روی زمین است که وجود نازنینش به منظور تحقق یک حکومت عدل الهی درروی کره ی زمین وریشه کن ساختن ظلم وفساد ذخیره شده است وسرانجام پس ازسپری شدن دوران غیبت ظهور خواهد کرد و حکومت عدل جهانی را که آرزوی انبیاء الهی وانسانهای مومن در طول تاریخ بودهد است برقرار خواهد فرمود.
مشخصات آن حضرت
ـــ نام: «محمد» (م-ح-م-د) همنام جد بزرگوارش رسول خدا(ص).
ـــ کنیه: ابوالقاسم، مانند جد بزرگوارش رسول خدا(ص).
ـــ لقب: قائم، مهدی، حجت، منتظر، صاحب الزمان، صاحب الامر.
ـــ نام پدر:امام حسن بن علی العسکری علیه السلام؛ که حضرت مهدی(عج) تنها فرزند اوست.
ـــ نام مادر: نرجس خاتون.
ـــ تاریخ ولادت: در شب پانزدهم شعبان سال ۲۵۵ هجری قمری.
ـــ محل تولد: شهر سامراء و در خانه امام حسن عسکری(ع).
امر چیست و صاحب الامر یعنی چه؟
یکی از القاب شریف امام زمان(عج) “صاحب الامر” است. برای روشن شدن معنی امر و این لقب حضرت باید به تفسیر یکی از آیات شریفه قران مجید در سوره مبارکه “قدر” بپردازیم.
خداوند درمعرفی شب قدر می فرماید: “شب قدر بهتر از هزار ماه است ــ فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر کار نازل می‌شوند”. (سوره قدر، آیه های ۳ و ۴).
شخصی از حضرت علی(ع) پرسید: منظور از این (امر)در سوره قدر چیست؟ حضرت پاسخ داد: “این همان امری است که فرشتگان آن را شب قدرکه در آن هر امر محکمی فیصله داده می‌شود نازل می‌کنند از امور مربوط به آفرینش، روزی، اجل، کار، زندگی، مرگ، علم غیب آسمانها و زمین و …” (تفسیر برهان، ج۴، ص۱۵۹)
بنابراین خیر و شر زندگی انسانها که به وسیله کاتبان اعمال و فرشتگان الهی ثبت و ضبط می‌شود در شب قدر به منظور تعیین سرنوشت سالیانه افراد برحجت خدا نازل می‌گردد و امر تقدیر و سرنوشت انسانها همه ساله درشب قدر به دست باکفایت صاحب امر امام زمان(عج)رقم می خورد وبه همین جهت حضرتش را لقب صاحب الامر داده‌اند زیرا در این شب تحت حکومت آن حضرت براساس عملکرد سال گذشته افراد سرنوشت سال آینده آنان رقم زده می‌شود وبه خاطر همین سنجش واندازه گیری اعمال وسرنوشتها این شب رانیز قدرمی نامند.
امام مهدی(عج) چگونه در پنج سالگی به امامت رسید؟
ایشان در همان سالهای آغازین عمر شریف خود دارای تمام عظمت روحی ومحتوای غنی فکری شایسته امامت بودند وامامت زودهنگام پدیده ای بود که پیش ازایشان در بین تعدادی ازاجداد مطهرش تحقق یافته بود. چنانکه امام جواد(ع) در سن هشت سالگی و امام هادی(ع) در سن نه سالگی به منصب امامت رسیدند، روشن است که امامت زودهنگام یک حقیقت است و نه یک فرضیه.
اکنون این حقیقت رابیشتر توضیح می دهیم:
۱. نظام امامت رهبری نیروهای گسترده مردمی رااز نفوذ روحی ومقبولیت فکری خودبه دست آورده است.
۲. بنیان ها ونهادهای مردمی‌که ازآغاز اسلام پایه گذاری شدند در عصر امام باقر وامام صادق ــ علیهماالسلام ــ گسترش یافتند و مکتبی که این دو امام معصوم(ع) پی ریزی کردند موج فکری وسیعی درسرتاسر جهان اسلام ایجاد کرد وصدها متکلم وفقیه ومفسر ودانشمند در درون خودپرورش داد.
۳. شرایط و ضوابطی که توسط این مکتب برای تعیین امام مشخص شده بسیار دقیق و سخت است زیرا براین اساس امام باید داناترین فرد زمان خود باشد.
۴. پیروان این مکتب با پشتوانه مردمی‌برسر عقیده ی خود درباره امامت قربانیان سترگی تقدیم کرده‌اند ودر این زمینه انگیزه ومحرکی به جز دستیابی به رضوان الهی نداشته‌اند.
۵. امامان معصوم هیچ گاه ازپایگاه مردمی خود جدا نبودند مگر آنکه به اجبار حکومت درتبعید یازندان بودند ودرنتیجه منفصل ازامت به سرمی‌بردند
۶. دستگاه حاکم وقت دردوره ی امامان معصوم(ع)زعامت اجتماعی وولایت ونفوذ روحی آنان راخطری بزرگ نسبت به موجودیت خود می دانست وبراین اساس تمام تلاش خودرابه کار می‌بست تاا ین قدرت جدی مذهبی ــ اجتماعی را از میان بردارد.باتوجه به این موارد نتیجه می‌گیریم که “امامت زودهنگام” پدیده ای واقعی و مجرب بود؛ زیرا امامی‌که به صحنه می آید با وجود کودکی امامت روحی و زعامت فکری خود را بر مسلمانان اعلام می‌کند و آنان نیز به امامت اوایمان آورده و بدان گردن می نهند.
آفتاب در پس ابر
جهان هیچ گاه ازحجت خدا خالی نبود وتا دامنه ی قیامت نیز زمین ازحجت خدا خالی نخواهد ماند وبشریت وموجودات عالم به یمن وجود حجت خدا زندگی می نمایند واز نعمتهای الهی بهره مند می‌شوند.شیخ صدوق(ره) از امام جعفرصادق(ع) روایت می‌کند که فرمودند: “ازروزی که خداوند آدم را آفرید زمین ازحجت ظاهر ومشهود غایب ومستور خداوند خالی نمانده وهمچنان نیز خالی نخواهد ماند تا روز قیامت واگر غیر ازاین بود خداوند پرستش نمی‌شد”. به حضرت صادق(ع)گفته شد: “پس مردم ازوجودحجتی که غایب است و از نظرها پنهان می‌باشد چه نفعی خواهند برد؟حضرت صادق(ع)می فرماید:همان گونه که مردم ازپرتوخورشیدبهره می‌برند هنگامی‌که در پس ابرقرارگرفته است”.
درتوقیع اسحاق بن یعقوب ازطریق عثمان عمری نایب اول حضرت آمده است: “… واما استفاده ازوجودمن دردوران غیبت همانند استفاده ای است که ازآفتاب می‌برید هنگامی‌که درپس ابر پنهان باشد”. “و انی لامانٌ لاهلٍ الارضٍ، کما انَ النجومَ امانٌ لاهل السماء”. “من برای ساکنان زمین مایه ی امنیت آنان هستم همان گونه که ستارگان مایه ی امنیت اهل آسمان هستند”. (احتجاج طبرسی، ج۲، ص۴۷۰)
نواب اربعه
امام زمان(عج)دردوران غیبت صغری که۶۹سال به طول انجامید چهار نفر نایب ونماینده معرفی کرده است که عبارتند از:
۱-عثمان بن سعید عمری:عالمی‌بزرگوار ومورد اعتماد امام حسن عسکری(ع)و امام زمان(عج)بود.لقب عثمان بن سعید (ثمان)است یعنی:روغن فروش که شغلش تجارت روغن بود ودردوران خفقان طاغوت عصر نامه های مردم وپرسشهای دینی آنان رالابه لای انبانهای روغن پنهان کرده خدمت حضرت مهدی(عج)ارسال می نمود وبرای مردم پاسخ می‌گرفت.(غیبت، شیخ طوسی، ص۲۱۴)
امام زمان(عج)درباره او فرموده است:((ابوعمر مورد وثوق وامین من است همان گونه که امین پدرم بوده است وآنچه به شما می رساند از طرف من می رساند.))(غیبت، شیخ طوسی، ص۲۱۵)
۲-محمد بن عثمان بن سعید عمری:او که عالمی مورد اعتماد دانشمند وامین بود پس ازوفات پدرش به عنوان دومین نایب وسفیر امام زمان(عج)تعیین شد.امام زمان(عج)درباره اش می فرماید:((…در مرگ پدرت راضی به قضای الهی وتسلیم امر اوهستیم پدرت خوشبخت زندگی کرد ونیکبخت ازدنیا رخت بربست خدا اورارحمت کند…وبه ثواب جزیل عطا فرماید…از سعادت اوبود که خدا پسری همچون تو به اوعنایت کرده که جانشین وقائم مقام اوباشد…))(غیبت، شیخ طوسی، ص۲۱۹)
۳-حسین بن روح نوبختی:سومین سفیر ونماینده امام زمان(عج)می‌باشد.او که عالمی جلیل القدر ومورد وثوق است ازطرف محمدبن عثمان تعیین شده است.محمد بن همام گوید:((ابوجعفرمحمدبن عثمان مابزرگان وشیوخ شیعه راپیش ازفوت خود جمع کرد وگفت:اگر من ازدنیا رفتم امروکالت باحسین بن روح نوبختی است.من مامور شده ام که اورا درجای خود تعیین کنم به اورجوع کنید ودر کارهایتان به اواعتماد نمایید.))(غیبت، شیخ طوسی، ص۲۲۳)
۴-علی بن محمد سمری:چهارمین وکیل حضرت مهدی(عج)وآخرین نایب خاص آن حضرت است که به جای حسین بن روح قرارگرفته ووظایف نمایندگی حضرت راانجام داد.علی بن محمد سمری درسال۳۲۹هجری قمری درنیمه شعبان ازدنیا رفت واین سال که درآن شخصیتهای علمی ومفاخر بزرگ شیعه چون مرحوم کلینی وعلی بن بابویه قمی پدر شیخ صدوق(ره)نیز ازدنیا رفتند به سال سقوط ستارگان(تناثرالنجوم)نامیده شد.((این نواب خاص همگی ازسوی حضرت مهدی(عج)تعیین شدند وشیعیان ازآنان نیابت حضرت رانمی پذیرفتند مگر آنکه ازطرف حضرت مهدی(عج)معجزه ای توسط آنان ظاهر می‌شد و به گفته آنان اطمینان پیدا می‌کردند.)(احتجاج، طبرسی، ج۲، ص۴۷۸)
فلسفه غیبت وزمینه ظهور
دربعضی ازروایات آمده است که فلسفه غیبت امام زمان(عج)ازاسراری است که پس ازظهور آن حضرت معلوم خواهد شد همان گونه که مرحوم شیخ صدوق(ره)از امام صادق(ع)روایت کرده است:((عبدالله بن فضل هاشمی‌گوید ازامام صادق(ع)شنیدم که فرمودند:صاحب الامر غیبتی دارد که ناچار ازآن است…پرسیدم:چرا غیبت می‌کند؟فرمود به علتی به مااجازه نداده‌اند آشکارسازیم عرض کردم:چه حکمتی درغیبت اوست؟فرمود:همان حکمتی که درغیبت سفرای الهی پیش ازاوبوده است
حکمت غیبت قائم ظاهر نمی‌شود مگر بعد ازآمدن خوداو…))(مهدی موعود(عج)، ص۸۴۴)در روایات دیگرعلت غیبت حضرت مهدی(عج)رانداشتن یاوران جان برکف لازم وکافی جهت تحقق وعده ی الهی وبرقرار ساختن حکومت عدل جهانی وبه عبارت دیگر نرسیدن جامعه ونبودن شرایط طبیعی برای پذیرش عدل و قسط دانسته‌اند.درروایت دیگر برید عجلی گوید:((به حضرت باقر(ع)گفتم:یاران ما درکوفه بسیارند اگر به آنان فرمان دهی اطاعت خواهند نمود وازتوپیروی می نمایند؟حضرت فرمود:آیا طوری هستند که یکی ازآنان سرکیسه ی برادر دینی خود برود ومبلغ مورد نیاز خود رابردارد؟گفتم:نه.فرمود:بنابراین از نثار خون خود بیشتر بخل خواهند ورزید هرگاه قائم قیام کند…انسان سرکیسه ی برادر دینی خود می رود ومقدار مورد نیاز خود رابرمی دارد واومانع نمی‌شود.))(اختصاص شیخ مفید، چاپ نجف، ص۱۹)
انتظار سازنده
درروایات اسلامی ثواب وفضیلت بسیاری برای انتظار ظهور حضرت مهدی(عج)بیان شده است.شیخ صدوق(ره)ازامام صادق(ع)روایت می‌کند که فرمودند:((افضل اعمال امت من انتظار فرج است.))امام زین العابدین(ع)فرمودند:((غیبت به وسیله دوازدهمین جانشین ازجانشینان رسول خدا و امامان بعد ازاوطولانی شود مردم زمان اوکه معتقد به امامت اومی‌باشند ومنتظر ظهور او هستند ازمردم تمام زمانها بهترند.زیراخدواند عقل ودرکی به آنان داده است که غیبت امام درنظر آنان با ظهور اویکی است.خداوند آنان رادر آن زمان مانند کسانی می داند که با شمشیر دررکاب پیامبر(ص)جهاد کرده‌اند.آنان مخلصان حقیقی وشیعیان راستگوی ماهستند که مردم راآشکار و پنهان به دین خدافرا می خوانند.ونیز فرمود:انتظار فرج بزرگترین فرج است.))(مهدی موعود(عج)، ص۸۹۲)بنابراین انتظار پسندیده آن است که سازنده ی انسان منتظر وجامعه باشد همان گونه که فرمود:منتظران امام زمان(عج)دردوران غیبت حضرت مردم را به دین خدا فرا می خوانند وزمینه سازان ظهور حضرت می‌باشند.اگر ماپیروان حضرت فلسفه انتظار وآن همه ثواب واجرآن راخوب درک کنیم وباتلاش وکوشش سعی در فراهم ساختن زمینه ظهور حضرتش نماییم وتعداد قابل توجهی ازیاران مجاهد وجان برکف برای حضرت مهدی(عج)فراهم سازیم خداوند براساس قاعده ی لطف ظهور حضرتش رازودتر جلو می اندازد.
چرا زمان ظهور حضرت مهدی(عج) و ساعت قیامت معلوم نیست؟
دراینجا ما به راز و رمز مخفی بودن ساعت و تاریخ ظهور امام زمان(عج)وهمچنین ساعت وزمان برپاشدن قیامت پی می‌بریم زیرا خداوند وعده فرموده است تا حضرت مهدی(عج)ظاهر نشود وحکومت عدل الهی رادر جهان نگستراند قیامت برپا نشود.بنابراین چون ظهور حضرت بستگی به فراهم آمدن شرایط خاصی دارد لذا تاآن شرایط فراهم نگردد حضرت مهدی(عج)ظاهر نمی‌شود.از این رو حساب تاریخ وساعت قیامت نیز بستگی به ظهور آن حضرت وتحقق وعده ی الهی دارد.
اینجاست که در آخرالزمان باید قومی‌بپاخیزند وزمینه ی ظهور حضرت مهدی(عج)را فراهم سازند.((یمهدون للمهدی سلطانه؛ سنن ابن ماجه-ج۲، ص۱۳۶۶)
واین قوم همان منتظران واقعی حضرت مهدی(عج)هستند که فلسفه ی انتظار ومعنای آن را فهمیده وبراساس آن نیز عمل می نمایند.پیامبر خدا(ص)در این رابطه فرموده‌اند:((روزگار سپری نخواهد شد تااینکه مردی ازسلاله ی حسین به امر امت من قیام کند وزمین راپس ازآنکه پرازظلم و جورشده است پرازعدل و داد سازد.))(بحارالانوار، ج۵۱، ص۶۶)
حضرت مهدی(عج)در روایات اهل سنت:
اعتقاد به حضرت مهدی موعود(عج)تنها مربوط به شیعه نمی‌باشد بلکه اهل سنت نیز به ظهور حضرت مهدی(عج)و تشکیل حکومت جهانی توسط ایشان اعتقاد و اعتراف دارند.ولی اهل سنت این موضوع را مسکوت گذاشته و زیاد به آن نپرداخته‌اند.اینک به چند نمونه ازکتب معروف ومعتبر اهل سنت در این زمینه اشاره می‌کنیم:پیامبر خدا(ص)فرمود:((اگر از دنیا جزیک روزباقی نماند خداوند آن روزرا طولانی خواهد فرمود تا درآن روز مردی ازامت من قیام کند وزمین راپراز عدل وداد سازد همان گونه که پرازظلم و جور شده بود.))(سنن ابی داود، ج۲، ص۴۲۱)ابن ماجه در سنن خود درباره خروج المهدی روایاتی نقل می‌کند:((…حکومت رابه مردمی ازاهل بیت من سپارند که اوجهان راپرازعدل وداد کند همان گونه که قبلا آن راپرازظلم وجور ساخته بودند.))(سنن ابن ماجه قزوینی ج۲ص۱۳۶۶)
((…مهدی از مااهل بیت است…..))، ((…مهدی ازفرزندان فاطمه است…))، ((…قومی ازمشرق قیام کنند وزمینه رابرای حکومت مهدی(عج) فراهم سازند.))، ونیز درکتب((سنن ترمذی))، ج۴، ص۵۰۵و مستدرک((حاکم نیشابوری))، ج۶، ص۲۹و((مسنداحمدبن حنیل))، ج۱، ص۸۴و((منتخب کنز العمال))درحاشیه ی سنداحمدبن حنیل، ج۶، ص۲۹و((فصول المهمه))، ص۳۱۰و((الصواعق المحرقه))، ص۲۰۶وتذکره((ابن جوزی))، ص۳۲۵و((یناییع الموده))، باب ۸۶ونورالابصار((شبلنجی))، ص۱۶۸و((اتحاف شافعی))، ص۱۷۹وازمنابع بسیاری دیگر دراین رابطه روایاتی نقل شده است.
توقیعات حضرت مهدی(عج)
توقیع در لغت به معنی نشان گذاشتن برچیزی، امضاءکردن نامه و فرمان، نوشتن چیزی در ذیل نامه یا کتاب، فرمان ودست خط طغرای پادشاه است (فرهنگ عمید، انتشارات امیرکبیر، تهران، ۱۳۷۴، چاپ چهاردهم) و در اصطلاح، به نامه هایی می‌گویند که امام زمان(عج) خطاب به شیعیان خود نوشته است.
آن حضرت(عج) در دوران غیبت خود به واسطه ی نواب اربعه باشیعیان خود ارتباط ومکاتبه داشتند که دراینجا مابه فرازهایی از نامه های مبارک حضرت مهدی(عج) اشاره می‌کنیم:
۱-تکلیف شیعیان دردوران غیبت کبری:
در توقیع «اسحاق بن یعقوب» آمده است:((…واماالحوادث الوقعه فارجعوافیهاالی رواه حدیثنا فانهم حجتی علیکم واناحجه الله))((اماحوادثی که برای شما اتفاق می افتد درموردآنهابه راویان حدیث مارجوع کنیدزیراآنان ازطرف من برشماحجت هستند ومن حجت خدا برشمایم…))(احتجاج طبرسی، ج۲، ص۴۷۰)
۲-عنایت ومراقبت حضرت مهدی(عج)نسبت به شیعیان:
در توقیع «شیخ مفید» آمده است:((…درآنچه می‌گویم ثابت قدم باش وبه هرکس اطمینان داشتی ابلاغ کن طبق آنچه که ماترسیم می‌کنیم تاوقتی که مصلحت باشد ازسوی خداوند برای خودوشیعیان درمکانی به دورازآنان اقامت داریم ولی به جریانها وخبرهای شماآگاه هستیم وچیزی ازاخبارشماازماپوشیده نمی ماند تادولت دنیا برای فاسقان باشد این دوری وغیبت ادامه دارد…))((اناغیرمهملین لامرکم ولاناسین لذکرکم…))((ماازامورشماشیعیان غفلت نداریم وهیچ گاه شماراازیادنخواهیم برد…))(احتجاج طبرسی، ج۲، ص۴۹۷)
عرضه اعمال بر امام زمان(عج)
یکی ازاعتقادات شیعه که مستند به قران واحادیث می‌باشد هماناعرضه شدن اعمال بندگان برخدا ورسول وامامان علیهم السلام است واینکه درهرعصری اعمال مردم برامام زمانشان عرضه می‌گردد وامام زمان(عج) از اعمال ناشایست پیروان خود ناراحت خواهد شد وازاعمال نیک آنان مسرور می‌شود وآنچه که درتوقیع شیخ مفید(ره)آمده است نیز برهمین مطلب دلالت دارد.امام صادق(ع)درذیل آیه ی شریفه((فکیف اذا جئنا من کل امه بشهید))(سوره نساء، آیه۴۱)چنین می فرماید:((این آیه درباره ی امت حضرت محمد(ص)نازل شده است.درهرعصری امامی ازماشاهداعمال آنان است وحضرت محمد(ص)نیز شاهد براعمال ماامامان است.)) (بحارالانوار، ج۲۳، ص۳۳۶)داودرقی می‌گوید:((من خدمت امام صادق(ع)نشسته بودم که ناگهان حضرت بدون مقدمه ازپیش خودبه من فرمود:ای داودروز پنجشنبه اعمال شمابرمن عرضه شددرمیان اعمالی که عرضه شده بود کارزیبای صله ی رحم تورانسبت به پسرعمویت فلانی مشاهده نمودم وازاین کارتوبسیارخوشحال شدم ونیزمتوجه شدم که درنتیجه ی این صله ی رحم که توانجام داده ای عمرپسرعمویت کوتاه شداجل اوسریعترخواهدرسید.داودمی‌گوید:من پسرعموی خبیث ومخالفی داشتم که ازفقروفلاکت او وعائله اش باخبرشدم.قبل ازآنکه به طرف مکه بروم مقداری برای خرجی به اوپول دادم.وقتی که مدینه رفتم حضرت صادق(ع)این مطلب رابه من فرمودند.))(بحارالانوار، ج۲۳، ص۳۳۹)ودرهمین راستا بوده است که امام زمان(عج)درتوقیع شریف خودبه شیخ مفید(ره)نوشته‌اند:((…وماازلغزشهایی که ازبعضی شیعیان سرمی زند هنگامی‌که به برخی ازکارهای ناشایست روی می آورند باخبر هستیم.کارهایی که مردان نیک گذشته ازآن دوری می جستند ولی بعضی ازشیعیان مابرخلاف پیمانی که خداوند ازآنان جهت توجه به خداوند ودوری ازگناه ازآنان گرفته است پشت سرمی اندازند…))(احتجاج طبرسی، ج۲، ص۴۹۷)
فلسفه ی طول عمر امام زمان(عج)
همان گونه که درمورد رازورمزغیبت امام زمان(عج)گفتیم خداوند وعده فرموده است که حکومت عدل وداد خود رادرروی زمین برقرار کند وچون تمام امورعالم براساس حکمت وطبق اسباب وعلل طبیعی انجام می‌شود-وخداوندبااینکه قدرت دارد-اما هیچ گاه ازطریق اعجازبرای حکومت پیامبران وپیروزی آنان عمل نکرده است.معجزه اگرچه تنها برای اثبات حقانیت پیامبران وپیشوایان دینی است اماپیروی مردم بایدبااختیاروانتخاب آنان باشد.بنابراین درشرایط عصرتولدحضرت مهدی(عج)چون جامعه ازآن رشدکافی برخوردارنبودکه حاضرباشدبرای تحقق عدالت ازخود مایه بگذارد.اگر حضرت غیبت نمی فرمودمانندپدران بزرگوارش شهید می‌شد و وعده الهی تحقق پیدا نمی‌کرد.بنابراین حضرت مهدی(عج)بایدعمری طولانی داشته باشدتارسالت خودراانجام دهد.
افرادی که ازعمرهای طولانی برخوردار بودند:
طولانی شدن عمرامام زمان(عج)یک استثناست.اگرکسی طول عمرحضرت مهدی(عج)رابااشکال مواجه نماید یامعتقدبه دین ومذهبی است ویامعتقدبه هیچ دین آسمانی نمی‌باشد.اماازمعتقدین به ادیان آسمانی مسلمانان براساس نص صریح قران براین اعتقادند که خداوند برای حضرت نوح(ع)۹۵۰سال عمرذکرکرده است((فلبث فیهم الف سنه الا خمسین عاما))(سوره عنکبوتآیه۱۴)یعنی:حضرت(ع)درمیان قوم خود یکهزارسال پنجاه سال کم(۹۵۰سال)اقامت داشت.انجیل نیز عمرنوح را۹۵۰سال بیان کرده است.امامسیحیان امروزه اعتقادشان براین است که حضرت مسیح(ع)پس ازآنکه توسط دشمنانش کشته شد پس ازچندروززنده گردیدوازمیان مردگان برخاست وبه آسمان رفت وهم اکنون نیززنده است.امایهودیان درکتاب آسمانی خودتورات نیزبه عمرطولانی حضرت نوح(ع)وشیث(ع)وبسیاری ازسلاطین مانند:فرعون اعتراف نموده‌اندکه درذیل اشاره می‌شود.((مسعودی درمروج الذهب عمرآدم را۹۳۰سال(قاموس، کتاب مقدس، ص۲۶٫شیث۹۱۲سال)
کتاب مقدس، ص۵۴۲٫انوش۹۶۰سال، قنیان۹۲۰سال، مهلائل۷۰۰سال، لوط۷۳۲سال، ادریس۳۰۰سال، متوشالح۹۶۰سال(تورات، سفرپیدایش، ۲۷:۵)لمک۷۹۰سال (تورات، سفرپیدایش۲۵:۵)نوح۹۵۰سال(قران مجید، سوره عنکبوت)ابراهیم۱۹۵سال(قاموس، کتاب مقدس، ص۵، با اندکی اختصار)کیومرث۱۰۰۰سال، جمشید۶۰۰یا۹۰۰سال، عمربن عامر۸۰۰سالوعاد۱۲۰۰سال ذکر می‌کند))(تاریخ مروج الذهب، ج۱و۲)که بیشترین استناد مسعودی به تورات است.تمام این موارد بااختلاف اندکی درتورات وانجیل آمده است.اماکسانی که هیچ اعتقادی به ادیان ندارند ازنظر علوم مرگ رایک عارضه برای انسان شناخته‌اند که قابل پیشگیری است واین امید رادارند که روزی انسان به زندگی جاودان دست پیدا کند.پرفسور((اتینگر))دریکی ازسخنرانی های خود می‌گوید:((نسل جوان روزی به این واقعیت برمی خورد که بایدمساله فناناپذیری بشروجاودانی بودن را همان گونه که مردم امروزه سفرفضایی راپذیرفته‌اند بپذیرد.به نظرمن با پیشرفت تکنیکها(فنون)و کاری که ماآغاز کرده ایم بشرقرن آینده لااقل خواهدتوانست هزاران سال عمرکند))(مجله ی دانشمند، شماره۶، سال ششم)
چگونه می توان ازامام غایب بهره برد؟
اولین نکته ای که باید در جهت ابهام زدایی ازاین مساله موردتوجه قرارگیردهمانااشاره احادیث معتبر به ناگهانی واقع شدن ظهور امام مهدی(عج)می‌باشدکه بدون زمان مشخص ویکباره روی خواهد داد.این حالت منشا فواید بسیار برای امت اسلامی است که دراینجا به تعدادی ازآنها اشاره می‌شود:
۱. حالت انتظار هرمومنی را به سوی پایداری ومقاومت در امردین داری وتقیدبه دستورات شرعی ودوری ازظلم به دیگران وغضب حقوق آنان فرامی خواند.زیرادرحکومتی که پس ازقیام ناگهانی امام مهدی(عج) به دست او برپامی‌گردد حق مظلوم ازظالم گرفته می‌شودوقسط وعدل درهمه جا گسترش خواهدیافت وبساط ظلم وجورازسراسردنیابرچیده خواهدشد.
۲. حالت انتظارامت اسلامی رابه سوی یک وضعیت آماده باش همیشگی برای پیوستن به ارتش امام مهدی(عج)وکسب آمادگی کامل جهت فداکاری درراه تسلط کامل امام(عج)براوضاع وگسترش قلمروحکومت ایشان درکره زمین فرامی خواند واین حالت روحیه تعاون واتحادوانسجام مومنان رابیشترمی‌کند.
۳. این غیبت فرد معتقدرابرای ایفای نقش خودوانجام رسالتش آماده می‌کند بویژه درحوزه ی امربه معروف ونهی ازمنکر.بدین ترتیب مسلمان همیشه مراقب وآماده خواهدبود.زیرا یاران امام مهدی(عج)نمی توانند خودرا به انتظارکشیدن دلخوش نمایندودرباره امربه معروف ونهی ازمنکراقدامی ننمایند.
۴. امتی که با اعتقاد به حضرت مهدی(عج) زنده و با یاد آن حضرت که یاورمومنان و خوارکننده ظالمان می‌باشدزندگی می‌کندهمواره دروجودخوداحساس عزت وسربلندی می نمایدودرمقابل دشمنان دین خدا سر تعظیم فرود نمی آورد چراکه اودرهرساعت ظهورپیروزمندانه ی امام مهدی(عج)راانتظارمی‌کشدپس درنتیجه چنین امتی هرگزتن به ذلت وخواری نمی دهد وقدرت متکبران راکوچک می‌شمارد در واقع همین نکته است که باعث وحشت واحساس ناامنی همیشگی گردنکشان می‌گردد.(درانتظارققنوس، سیدثامرهاشم العمیدی، ترجمه:مهدی علیزاده، ناشر:موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی(ره)، باتلخیص وتصرف)
رجعت در دوران حضرت مهدی(عج)
یکی از اعتقادات حقه ی شیعه اعتقاد به رجعت است که روایات وآیات بسیاری برآن دلالت دارند.آیه۵۵، سوره مومن وآیه۸۲، سوره نمل وآیه۸۶، سوره اسراء بررجعت دلالت دارند.سیدمرتضی(ره)دراین باره می فرماید: “عقیده ی شیعه ی امامیه درباره ی رجعت آن است که خداوند متعال درموقع ظهورامام زمان(عج)مردمی ازشیعیان آن حضرت را که قبلا مرده بودندبه دنبابرمی‌گرداندتابه ثواب یاری ومساعدت ومشاهده دولت حضرت مهدی(عج) نایل آیند همچنین مردمی ازدشمنان آن حضرت را نیز زنده می‌گرداند تا از آنان انتقام گرفته شود”. (مهدی موعود(عج)، ص۱۲۳۲)
و نیز علامه مجلسی و شیخ مفید و سید بن طاووس و دیگرعلماء و محدثین شیعه اعتقاد به رجعت را از اعتقادات قطعی شیعه برشمرده‌اند. حضرت صادق(ع)می فرماید: “روزهای خداوند سه روزاست: روزی که قائم ظهور کند روز رجعت روز قیامت”.(بحارالانوار، ج۵۳، ص۵۹)
از حضرت صادق(ع)درباره ی رجعت پرسیدند: آیارجعت حق است؟ فرمودند: “آری”. پرسیدند: اولین کسی که برمی‌گردد کیست؟ فرمود: “حسین(ع)است که به دنبال قائم می آید”. (منتخب الانوارالمضیئه)
رجعت ویژه مومنان خالص وکافران است:
امام صادق(ع)می فرماید:((رجعت نه برای همه که برای گروهی خاص است یعنی جزمومن خالص وکافرخالص به دنیابرنمی‌گردند.))(بحارالانوارج۵۳ص۳۹)
وبرهمین اساس پیشوایان دین دعاهایی به پیروان خودتعلیم فرموده‌اند که درآن درخواست بازگشت دردولت حضرت مهدی(عج)است.درمصباح الزائر((سیدبن طاووس))(ره)زیارتی برای امام زمان(عج)درسرداب سامره روایت کرده است که ازجمله فقرات آن است:((ووفقنی یارب للقیام بطاعته والمثوی فی خدمته والمکث فی دولته واجتناب معصیته فان توفیتنی اللهم قبل ذلک فاجعلنی یارب فیمن یکر فی رجعته ویملک فی دولته ویتمکن فی ایامه ویستظل تحت اعلامه ویحشر فی زمرته وتقر عینه برویته.))یعنی:((خداوندا به من توفیق اطاعت ازامام زمان(عج)وخدمتگذاری خدمتش راعطاکن تابتوانم دولت اورادرک کنم وازنافرمانیش دوری کنم.
خداوندااگرمن راقبل ازدولت آن حضرت می راندی من راجزء کسانی قراربده که دررجعت اوبازگشت کنم ودردولت اوبه تمکن وملک برسم وزیر پرچمش قرارگیرم ودرزمره ی هوادارانش محشورگردم وچشمانم به دیدارش نورانی گردد.))
رجعت شهدا و مومنان:
عبدالرحمن قصیر گوید:((امام باقر(ع)درتفسیرآیه ی شریفه:((ان الله اشتری من المومنین انفسهم واموالهم))ازمن پرسید:آیا می دانی منظور آیه چیست؟گفتم:منظور آن است که مومنین می جنگند ومی‌کشند وکشته می‌شوند.حضرت فرمود:نه بلکه منظورآن است که هرکس ازمومنان شهیدشودبازگردانده می‌شود تابه مرگ طبیعی بمیردوهرکس ازمومنان به مرگ طبیعی مرده است رجعت می‌کند تا به فیض شهادت برسد.))(بحارالانوارج۵۳ص۷۴)درحدیث دیگرامام صادق(ع)ذیل آیه شریفه((یوم نحشر من کل امه فوجا.))(سوره نمل آیه۲۷)می فرماید:هیچ کس ازمومنان نیست که شهیدشده باشدمگرآنکه رجعت می‌کندتابه مرگ طبیعی بمیردو هیچ کس ازمومنان نیست که به مرگ طبیعی مرده باشدمگرآنکه رجعت می‌کندتاشهیدشود.))(بحارالانوارج۵۳ص۴۰)ازاین دوروایت چنین برمی آید که مومن اگرباشهادت ازدنیارفته باشد باقی مانده ی عمرطبیعی خودراطلبکار است ولذا درعصرظهورحضرت مهدی(عج)ودوران رجعت ازخدامی خواهد که زنده شودوباقیمانده ی عمرخودرادرسایه ی حکومت حضرت مهدی(عج)وخدمت به آن حضرت بگذراندواگرپیش ازظهورحضرت به مرگ طبیعی مرده است شهادت راطلبکار است ولذاازخداوندمی خواهد که رجعت داده شودتادررکاب حضرت مهدی(عج)جهادکندوبه شهادت برسد.
مسؤولیت رهبری درزمان غیبت
خداوندتبارک وتعالی درقسمتی ازآیه شریفه۵۸سوره مبارکه نساء می فرماید:((یاایهاالذین آمنوااطیعواالله واطیعواالرسول واولی الامرمنکم))یعنی:((ای کسانی که ایمان آورده اید اطاعت کنیدخداراوپیامبرواولیای امرخودرا(نیز)اطاعت کنید”.
این آیه اطاعت بدون قید و شرط از سه مرجع را واجب می داند:
۱. الله: ذات بی همتایی که دارنده ی تمام صفات کمال وجمال بوده وازهرنوع عیب ونقصی پاک است آفریننده بخشنده ومهربانی که به جهان وجهانیان وبه نظام هستی ومخلوقاتش عنایت داشته ومصالح ومفاسدآنان راازخودبهترمی داند ازاین رو اطاعت ازآن ذات بی مانند به خیروصلاح مومنان بوده وبرتمام مومنان واجب است.
۲. رسول: منظور وجودمبارک حضرت محمد(ص)می‌باشدکه به اعتباراینکه اشرف مخلوقات وخاتم انبیاست اطاعت ازاوودستوراتش راتاروز قیامت واجب می داند.
۳. اولی الامر: همان کسانی هستند که از سوی خداوند تبارک وتعالی منصوب به هدایت مسلمانان شده وتوسط پیامبر گرامی اسلام(ص)به مردم معرفی گردیده‌اند وجانشینان ایشان می‌باشند.این گروه همانگونه که درحدیث «جابر بن عبدالله انصاری» آمده است ۱۲ نفرند. نقل روایت بدین ترتیب بوده است که: وقتی آیه شریفه نازل گردید جابر بر پیامبر بزرگوار(ص) وارد شد و از او سؤال کرد: “یا رسول الله ما خدا را می‌شناسیم و اطاعتش می‌کنیم؛ پیامبرش را می‌شناسیم و از اطاعت کردن از او آگاهیم؛ اما بفرمایید که اولی الامر چه کسانی هستند که در این آیه اطاعت از آنان بر مسلمین واجب شده است؟” حضرت فرمودند: “اولی الامر که اطاعتشان بر مسلمانان واجب گردیده ۱۲ نفرندکه اولشان برادر و پسرعمویم علی(ع)است وپس ازاو پسرش حسن(ع)وفرزنددیگرش حسین(ع)وآن گاه علی ابن الحسین(ع)ملقب به سجادسپس فرزندوی محمد(ع)ملقب به باقرکه توای جابراوراخواهی دیدوسلام مرابه اوبرسان.آن گاه…وبعدفرزندش حسن(ع)معروف به عسکری وبعدازاوهمنام وهم کنیه ی من دوازدهمین رهبر خواهدبودکه دوغیبت خواهدداشت:یکی غیبت صغری و دیگرغیبت کبری”. آن گاه جابر پرسید: “یا رسول الله در زمان غیبت مردم چگونه از وجود او بهره مند خواهند شد؟”. پیامبر(ص)پاسخ داد: “همان گونه که از آفتاب در پشت ابر بهره مند می‌شوند”.
چنانکه در عناوین قبلی نیز مطرح گردید درغیبت صغری که مدت آن ۶۹سال طول کشید چهار نفر ازانسانهای مؤمن و متقی به عنوان “نایب خاص” نقش رابط بین امام(عج) و مردم راا یفاء می نمودند. با از دنیا رفتن چهارمین نایب خاص، باب نیابت خاصه بسته شد و غیبت کبری شروع گردید.
دراینجا سؤالی به ذهن خطور می‌کند بدین شرح که: وظیفه شیعه به هنگام غیبت کبرای ولی اش چه خواهد بود؟آیا ممکن است دیگربین امام(عج)ومردم واسطه ای نباشد؟پاسخ قطعا منفی است.امام مهدی(عج)درتوقیعی که به عنوان آخرین نایب خاص خودجناب علی بن محمد سمری صادر کرده‌اندچنین فرموده‌اند:((ای علی بن محمدسمری!خداونداجربرادرانت رادرسوگ توزیادگرداندتوپس ازشش روزخواهی مرد پس دیگرکسی را به عنوان جانشین معرفی مکن زیراغیبت کبری آغازشده است وهرکس ادعای نیابت خاصه کند دروغگو ومفتری است.))آن گاه امام عصر(عج)درتوقیعی دیگرکه قبلا مورداشاره قرارگرفته است چگونگی هدایت شیعیان رادرزمان غیبت چنین بیان می فرمایند:((به هنگام وقوع پیش آمدها به کسانی که راویان احادیث می‌باشند مراجعه نمایید زیراکه آنان حجتهای مابرشماهستندومن حجت خدا برآنان.))وبازازقول آن حضرت می خوانیم:((آن کس که فقهای جامع الشرایط رارد کندماننداین است که مرا ردکرده است وآن کس که مرا رد کند خدای بزرگ را رد وانکار نموده است.))پس می توان گفت که تنها شیعه است که از یک سوبااعتقادبه امام غایب(عج) ارتباط بین خدا وخلق را همچنان برقرار می سازد واز سوی دیگر با بازکردن باب اجتهاد به صورت دینی زنده درآمده که همواره می تواند پاسخگوی نیازهای روز باشد.
