نقش و تاریخ زنان در بقیع

19 yjdkmwuznm - نقش و تاریخ زنان در بقیعپس از جریان‏هاى دردناک و ستم‏هایى که به فاطمه زهرا علیهاالسلام شد، امیر مؤمنان على بن ابى طالب علیه‏السلام، خانه‏اى را در قبرستان بقیع – که در سمت شرقى مدینه و بیرون از شهر بود – براى فاطمه علیهاالسلام ساخت که به آن بیت الاحزان مى‏گفتند. این خانه که خانه اسرار فاطمه (ع) است، در کنار قبور ائمه بقیع قرار داشت؛ تا آن که در سال ۱۳۴۴ق. هم‏زمان با تخریب بارگاه ائمه، توسط وهابیان، ویران گردید.

درباره نقش و تاریخ زنان در بقیع، با موارد بسیارى روبه‏رو مى‏شویم که نشان دهنده حضور مثبت و ماندگارى نام و یاد آنان است. در این نوشتار، نمونه‏هایى ارائه مى‏شود.

  • حضور همیشگى در بقیع

عالمان دین، زیارت قبور را مستحب مى‏شمارند. این استحباب، ریشه در رفتار پیامبر  صلى‏الله‏علیه‏وآله و نیز رفتار عملى فاطمه علیهاالسلام دارد و زن و مرد را شامل مى‏شود. رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏وآله، به همراه تعدادى از یاران خود، هر شب جمعه به بقیع مى‏آمد و سه بار مى‏فرمود: «السلام علیکم یا اهل الدیار».1

  • چرا خبرم نکردید؟

یزید بن ثابت مى‏گوید: به همراه رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏وآله حرکت مى‏کردیم تا که به بقیع رسیدیم. در آن جا قبر جدیدى را یافتیم.

رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏وآله پرسید: این قبر کیست؟ گفتند: فلان زن. پیامبر او را شناخت و فرمود: چرا به من خبر ندادید؟ گفتند: شما روزه بودید و استراحت مى‏کردید و نمى‏خواستیم شما را بیازاریم. فرمود: این کار را نکنید؛ هر کس که بمیرد، خبرم بدهید که نماز من بر او، رحمت خواهد بود؛ آن گاه خود در برابر قبر ایستاد و ما پشت سر او ایستادیم و نماز میت خواندیم.۲

  • او را از فشار قبر نجات بده

رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏وآله پس از دفن دختر خود، رقیه، کنار قبر او ایستاد؛ سر را به سمت آسمان بلند کرد و در حالى که از دیدگانش اشک جارى بود، فرمود: من به یاد رقیه و سختى‏هایى که او دید، افتادم؛ دلم براى او سوخت و از خدا خواستم که او را از فشار قبر نجات دهد. دعاى پیامبر، این بود: خدایا! به خاطر من، رقیه را از فشار قبر، رهایى ده. خداوند نیز دعاى پیامبر صلى‏الله‏علیه‏وآله را اجابت فرمود.۳

  • گریه فاطمه علیهاسلام کنار قبر خواهر

هنگامى که رقیه، دختر پیامبر صلى‏الله‏علیه‏وآله، از دنیا رفت، آن حضرت، خطاب به دخترش فرمود: به سلف صالح ما عثمان بن مظعون و یارانش، ملحق شو. در آن حال، حضرت فاطمه علیهاسلام در کنار قبر بود و آن قدر اشک ریخت که قطرات آن به درون قبر فرو ریخت.۴

  • جایگاه نماز فاطمه علیهاسلام در بقیع

شیخ صدوق، پس از بیان کیفیت زیارت امامان بقیع علیهم‏السلام، مى‏نویسد: در مسجدى که در آن جا هست، هشت رکعت نماز بخوان؛ یعنى براى هر امام از امامان چهارگانه مدفون در بقیع، دو رکعت نماز زیارت بخوان. گفته مى‏شود که آن جا، جایگاه نماز فاطمه است.۵ ظاهراً مراد از آن مسجد، بیت الاحزان است.

  •  بیت الاحزان

پس از جریان‏هاى دردناک و ستم‏هایى که به فاطمه زهرا علیهاالسلام شد، امیر مؤمنان على بن ابى طالب علیه‏السلام، خانه‏اى را در قبرستان بقیع – که در سمت شرقى مدینه و بیرون از شهر بود – براى فاطمه علیهاالسلام ساخت که به آن بیت الاحزان مى‏گفتند. فاطمه زهرا، هر صبح، به همراه حسن و حسین علیهماالسلام به بقیع مى‏آمد و در آن جا گریه مى‏کرد. شب که فرا مى‏رسید، على علیه‏السلام، پى ایشان مى‏آمد و آنان را به خانه باز مى‏گرداند.۶

این خانه که خانه اسرار فاطمه (ع) است، در کنار قبور ائمه بقیع قرار داشت؛ تا آن که در سال ۱۳۴۴ق. هم‏زمان با تخریب بارگاه ائمه، توسط وهابیان، ویران گردید.

  • چهل صورت قبر

امیرمؤنان على علیه‏السلام، بنا بر وصیت حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام، او را شبانه دفن کرد و به کسى خبر نداد و قبر آن حضرت را مخفى کرد. امام على علیه‏السلام، در بقیع، چهل صورت قبر درست کرد و روى آنها آب ریخت.۷

به گفته کاتب اسکافى، پس از جریان دفن مخفیانه و شبانه فاطمه زهرا علیهاالسلام، مردم به سوى بقیع حرکت کردند و در پى یافتن قبر وى برآمدند؛ ولى نتوانستند قبر وى را شناسایى کنند.۸

طبرى مى‏نویسد: مردم، صبح کردند و چهل قبر جدید در بقیع یافتند. همه در بقیع حاضر شدند؛ اما شناخت قبر، برایشان مشکل بود. یکدیگر را سرزنش مى‏کردند که پیامبر، تنها یک دختر از خود به یادگار گذاشت؛ آیا او بمیرد و در تشییع پیکرش و نماز بر او حاضر نشویم و قبر او را نشناسیم؟ برخى از غاصبان حکومتى نیز گفتند: تنى چند از زنان مسلمان، بیایند تا این قبرها را بشکافیم تا پیکرش را یافته، بر او نماز گزاریم و قبر او را زیارت کنیم. خبر به على بن ابى طالب علیه‏السلام رسید. او در حالى که غضبناک بود، راهى بقیع شد. فردى به سمت بقیع دوید و به مردم گفت: این على بن ابى‏طالب است که به بقیع مى‏آید و به خدا قسم یاد کرده است که اگر سنگى از این قبرها جابه‏جا شود، شمشیر على، کارگر خواهد بود. آن گاه جمع حاضر در بقیع، پراکنده شدند.۹

  • برخى از زنان مدفون در قبرستان بقیع

در طول تاریخ اسلام، زنان نامدار بسیارى، در بقیع، به خاک سپرده شدند که نام و مکان دفن آنان، نامشخص است.
شخصیت‏هاى زیر، تعدادى از زنان مدفون در این قبرستان هستند:

الف) فاطمه بنت اسد؛ او مادر امیرمؤنان على علیه‏السلام است. همو على علیه‏السلام را درون کعبه به دنیا آورد.۱۰ قبرش در قبرستان بقیع، معروف است. پیکرش در نزدیکى قبور امامان بقیع، به خاک سپرده شد.
ب) دختران پیامبر؛ زینب، رقیه و ام‏کلثوم.
ج) همسران پیامبر؛ ام سلمه، حفصه، ریحانه، زینب بنت جش، زینب بنت خزیمه، صفیه بنت حیى، عائشه و ماریه قبطیه.
د) عمه‏هاى پیامبر؛ صفیه و عائکه. صفیه، مادر زبیر بن عوام است. او زنى شجاع، ادیب و شاعر بود که از فصاحت زیادى
برخوردار بود۱۱ و در جنگ خندق حاضر شد و یک نفر از یهودیان را به درک واصل کرد.۱۲ صفیه، در سال ۲۰ و در سن ۷۳ سالگى، وفات یافت.۱۳
ه) ام البنین؛ مادر حضرت عباس، قمر بنى‏هاشم.
و) حلیمه سعدیه؛ مادر رضاعى پیامبر (ص).
ز) ام‏کلثوم؛ دختر امیرمؤنان علیه‏السلام.
ح) سکینه؛ دختر امام حسین علیه‏السلام؛ او داراى فضیلت و بخشش فراوان بود و در سال ۱۱۷، در حدود ۸۰ سالگى وفات یافت.۱۴

لازم به ذکر است که به جز دو فرد اخیر، مزار سایر زنان، در بقیع، مشخص است.

  • ام البنین در بقیع

ام‏البنین، پس از حادثه غم‏بار عاشورا، مرتب به بقیع مى‏رفت و در آن مکان، به گریه و نوحه جان‏سوز مى‏پرداخت. مردم نیز گرد او جمع مى‏شدند و مى‏گریستند.۱۵ روایت شده است که او هر روز به بقیع مى‏رفت و ضمن همراه بردن عبدالله به عباس، فرزند قمر بنى‏هاشم، در عزاى فرزندش، شعر مى‏خواند. مردم و از جمله مروان بن حکم نیز جمع مى‏شدند و از سو گ و رثاى او، به گریه مى‏افتادند.۱۶

  • زینب صغرى در بقیع

پس از بازگشت کاروان حسینى از کربلا، زینب، دختر عقیل بن ابى طالب، به سوى بقیع آمد و در حالى که بر شهداى کربلا مى‏گریست، اشعارى با مضمون زیر را خواند:
«شما چه جوابى را براى پیامبر دارید، اگر از شما بپرسد: شما که آخرین امت‏ها هستید، با اهل بیت و یاران و ذریه من چه کردید؟
برخى اسیر شدند و برخى در خون خون غلطیدند.
اگر من به شما سفارش کرده بودم که با خاندانم به بدى رفتار کنید، باز هم این جزاى من نمى‏بود».17

  • گنبدهاى مزار زنان نامى

از دیرباز، مسلمانان، گنبدهایى بر فراز مرقد شخصیت‏هاى بزرگ خود مى‏ساختند که در بقیع نیز از این بناهاى رفیع، وجود داشت. به جز گنبد بزرگ و سفید مزار ائمه بقیع علیهم‏السلام، چند گنبد معروف زیر نیز وجود داشت:

الف) گنبد بیت الاحزان.
ب) گنبد مقبره دختران پیامبر.
ج) گنبد مقبره همسران پیامبر.
د) گنبد مقبره حلیمه سعدیه.

در سال ۱۳۴۳ق. این بناها، توسط فرقه منحرف وکج اندیش وهابیت، تخریب شد. این گروه، هم‏زمان، بارگاه حضرت خدیجه علیهاسلام در مکه، حوا در جده، حمزه در احد و ابن عباس در طائف را نیز ویران کردند.

محمدامین پورامینى

پى‏نوشت:
۱. نجفى، جواهر الکلام، ج ۴، ص ۳۲۱.
۲. ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ج ۱، ص ۴۸۹.
۳. کلینى، کافى، ج ۳، ص ۱۳۶، ح ۶.
۴. همان، ج ۳، ص ۲۴۱، ح ۴۷۳۰.
۵. صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۵۷۷.
۶. مجلسى، بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۱۷۷.
۷. همان، ج ۳۵، ص ۲۷۷ و ۲۷۸.
۸. منتخب الانوار، ص ۵۰۱.
۹. بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۱۷۱.
۱۰. نورى، مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۴۸۳.
۱۱. عاملى، اعیان الشیعه، ج ۷، ص ۳۹۰.
۱۲. ذهبى، سیر اعلام البناء ج ۲، ص ۲۷۱.
۱۳. المستدرک على الصحیحین، ج ۵، ص ۵۰.
۱۴. نمازى، مستدرکات علم رجال، ج ۸، ص ۵۸۰.
۱۵. اصفهانى، مقاتل الطالبیین، ص ۵۶.
۱۶. سماوى، ابصار العین، ص ۶۴؛ محمدامین الامینى، الایام الشامیه، ص ۴۷۱.
۱۷. طیرانى، المعجم الکبیر، ج ۳، ص ۱۱۸.

منبع: شیعه آنلاین

همچنین ببینید

غدیر

غدیر یک ضرورت راستین

بر اساس جهان بینی توحیدی و مکتبی ، غدیر ، یک ضرورت منطقی و عقلی …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *