مأخذشناسی دجّال


مرضیه بیات

اشاره:
دجّال، (antichrist) یا ضدّ مسیح، فردی است که خروجش یکی از علایم قیامت کبرا محسوب می‌شود امّا در برخی از روایات، خروج او را جزو نشانه‌های ظهور امام عصر(ع) می‌بینیم.
برای دجّال صفات و خصوصیات مختلفی برشمرده‌اند از جمله: او مردی کافر است با یک چشم که آن چشم هم در پیشانی‌اش واقع شده و مانند ستاره‌ای می‌درخشد؛ در پیشانی او کلمه کافر نوشته شده است، ‌ کوهی از طعام و شهری از آب همیشه با اوست و بر الاغ سفیدی سوار می‌شود که هر گامش یک میل راه است، دجّال ‌ادّعای خدایی می‌کند و در آخرالزّمان از قریه یهودیّه اصفهان خروج می‌کند، ‌ بیشتر پیروانش یهود و زنازادگان هستند.
تمامی انبیای پس از حضرت نوح(ع) قوم خود را از فتنه ‌دجّال ترسانده‌اند و پیامبر اکرم(ص) نیز فتنه‌ او را بزرگ‌ترین فتنه معرفی کرده‌اند و برای محفوظ ماندن از شرّ او، ما را به خواندن آیات اولیه سوره‌ حشر توصیه کرده‌اند.
البتّه در اینکه دجّال یک شخصیت حقیقی یا سمبلیک است نظرات متفاوتی وجود دارد و با توجه به اینکه این موضوع در کتاب مقدّس نیز آمده و اهل سنّت خیلی به موضوع دجّال تکیه کرده‌اند به طوری که انکار خروج او را مساوی با کفر دانسته‌اند؛ بر آن شدیم تا در این مقاله منابعی را که در این باره نوشته شده خدمتتان معرفی کنیم.
این منابع در دو بخش اختصاصی و عمومی دسته‌بندی می‌شوند: ۱.کتبی که به طور کامل به موضوع دجّال یا مسیح دجّال پرداخته‌اند. ۲.کتبی که در کنار معرفی نشانه‌های آخرالزّمان و قیامت (اشراط الساعـ[) به موضوع دجّال و خروج وی ‌پرداخته‌اند.

الف ـ کتب مستقل درباره دجّال:
۱. دجّال [افسانه یا واقعیّت]، مهناز شفائی، تهران: الف، ۱۳۷۴، چ اوّل.
۲. عصر المسیح الدجّال؛ الحقائق و الوثائق: تفاصیل الخطـ[ الماسونیه الهدم الذهبی و الالفیه حورس۶۶۶، هشام کمال عبد الحمید، قاهره: مرکز العربیه، ۱۹۹۹م، چ اوّل.

۳. الفتن، ابی علی حنبل بن اسحاق شیبانی، بیروت: دارالشائر الإسلامیه، ۱۴۱۹ق، چ اوّل.
۴. مأه (۱۰۰) سؤال حول الدجّال، حیدر کامل، بیروت: دارالمحجّـه البیضاء، چ اوّل.
۵. مسیح الدجّال حقیقـهٌ لا خیال، عبداللطیف عاشور، قاهره: مکتبـه القرآن، [بی‌تا]، چ اوّل.
۶. مسیح الدجّال قراءه سیاسیـه فی الاصول الدیانات الکبری، سعید ایوب، قاهره: دارالفتح للأعلام العربی، ۱۴۲۰، چ اوّل.
۷. مسیح الدجّال، منبع الکفر و الضّلال… و ینبوع الفتن و الأوجال، عماد‌الدّین بن اسماعیل ابن کثیر دمشقی، بیروت: مؤسّسه الکتب الثقافیـه، ۱۴۱۹ق، چ اوّل.
۸. المسیح الدجّال و معرکـه هرمجدون، هشام محمّد ابوحاکمه، عمان: دارالاسراء، ۲۰۰۱ م، چ اوّل.

ب ـ کتبی که فصل یا صفحاتی از آنان به موضوع دجّال اختصاص یافته است:
۱. آخرین امام(ع): ولادت، زندگی و ظهور قائم آل محمّد(ص)، حمید قلندری بردسیری، تهران: آفرینه، ۱۳۷۹، چ اوّل، صص۱۲۹ـ ۱۳۴.
۲. ادیان و مهدویّت یا آراء و عقاید درباره مهدی(ع)، محمّد بهشتی، تهران: مرآتی، ۱۳۶۱، چ اوّل، صص۱۷۶-۱۸۳.
۳. الإذاعـ[ لما کان و ما یکون بین یدی السّاعـه، ابی الطیب محمّد صدیق خان بن حسن بن علی بن لطف الله حسینی بخاری قنوجی، بیروت: دار ابن حزم، ۱۴۲۱ق، چ اوّل، صص۱۸۸-۱۹۷.
۴. اشراط السّاعـ[ الصغری و الکبری، صلاح‌الدّین محمود، بیروت: دار الغدّ الجدید، ۲۰۰۴ م، صص۱۲۰-۱۴۹.
۵. الجفر و الفتن و أشراط الساعـه (الصغری و الوسطی و الکبری) (المنسوب سیّدنا علی(ع))، عکاشـه عبدالمنان الطیّبی، بیروت: دارالیوسف، [بی‌تا]، چ اوّل، صص۸۰-۸۳.
۶. جهان در سیطره صاحب‌الزّمان، محمّد رضا قاسمی، مشهد: الف، [بی‌تا]، چ اوّل، صص۱۴۱-۱۶۶.
۷. چشم به راه مهدی(ع)، جمعی از نویسندگان مجلّه حوزه، قم: حوزه علمیّه قم، ۱۳۷۸، چ دوم، صص۲۸۹-۲۹۶.
۸. چهره درخشان امام زمان(ع)، جلد دوم، علی حائری یزدی، مترجم: محمّد جواد مرعشی نجفی، قم: فراهانی، ۱۴۰۱ق، چ اوّل، صص۱۸۴ ـ ۲۰۰.
۹. چهره درخشان امام زمان(ع) ـ جلد سوم، علی حائری یزدی. مترجم: محمّد جواد مرعشی نجفی، قم: فراهانی، ۱۴۰۱ق، چ اوّل، صص۹۳-۹۸ و ۱۱۷.
۱۰. الحتمیّات من علائم الظهور، فاروق الموسوی، قم: مؤسّسـه السبطین العالمیـه، ۱۴۲۷ ق، چ اوّل، صص۲۹۴-۳۱۴.
۱۱. حضرت مهدی(ع) از ظهور تا پیروزی، حسین تقوی، قم: نورالاصفیاء، ۱۳۸۱، اوّل، صص۳۱۶-۳۲۷.
۱۲. حضرت مهدی(ع) فروغ تابان ولایت، محمّد محمّدی اشتهاردی، قم: جمکران، ۱۳۸۰، چ ششم، صص۱۰۲-۱۰۶.
۱۳. حکومت جهانی مهدی(ع)، ناصر مکارم شیرازی، قم: نسل جوان، ۱۳۸۰، چ۱۱، صص۱۷۱-۱۸۰.
۱۴. حکومت عدل‌گستر در دست مهدی منتظر، حسین حیدری کاشانی، تهران: اندیشه، ۱۳۶۲،
چ اوّل، صص۱۷۲-۱۷۵.
۱۵. حیاه الامام المحمّد المهدی(ع)، باقر شریف القرشی، نجف:‌ فرزند مؤلّف، ۱۴۷۱ ق، چ اوّل، صص۲۶۳-۲۷۱.
۱۶. خصایص المهدی(ع) یا ویژگی‌های حضرت مهدی(ع)، محمّد راجی قمی، تهران: مؤلّف، ۱۳۸۱، اوّل، ۲۹۰-۲۹۲.
۱۷. ۵۰۰ سؤال حول الإمام المهدی(ع)، ماجد ناصر الزبیدی، بیروت: دارالمحجـه البیضاء، ۱۴۲۵ق، چ اوّل، صص۱۲۳-۱۲۹.
۱۸. دادگستر جهان، ابراهیم امینی، تهران: دارالفکر ۱۳۵۲، چ چهارم، صص۳۴۳-۳۵۰.
۱۹. دارالسلام: در احوالات حضرت مهدی(ع) و علایم ظهور و کسانی که در خواب یا بیداری به محضر مبارک آن حضرت شرفیاب شده‌اند، محمود عراقی میثمی، قم: ‌ایران رنگین، ۱۳۸۰، چ اوّل، صص۶۳۳-۶۴۲.
۲۰. الدرّ المنتظم فی السرّ الاعظم، شیخ کمال‌الدّین محمّدبن طلعه شافعی، بیروت: دارالهدی، ۱۴۲۵ق، اوّل صص ۶۷-۷۹.
۲۱. در انتظار خورشید ولایت، عبدالرّحمن انصاری، قم: انصار المهدی(ع)، ۱۳۷۳، دوم، ‌ صص۱۱۲-۱۱۷.
۲۲. در مسیر نور تا خورشید، رجبعلی مظلومی، [بی‌جا]: مکتب امام(ع) ۱۳۶۶، چ اوّل، صص۵۱۳-۵۲۱.
۲۳. دوله المهدی(ع) یا حکومت امام زمان(ع)، محمّد حسینی بهارانچی، اصفهان: مؤلّف، ۱۳۸۱،
چ اوّل، صص ۴۰۳-۴۱۲.
۲۴. دولـه الامام المهدی و عصر الظهور، شیخ کاظم المصباح، بیروت: دارالکاتب العربی، ۲۰۰۸ م، صص۱۴۲-۱۵۱.
۲۵. الرجعـه، محمّد مؤمن بن دوست محمّد حسینی استرآبادی، قم: دارالاعتصام، ۱۴۱۷ق، چ اوّل، صص۱۷۵-۱۸۱.
۲۶. رخسار آفتاب، مجتبی غیوری، قم: مهدیه، ۱۳۸۰، چ اوّل، صص۷۹-۸۲.
۲۷. روزگار رهایی، ج۲، کامل سلیمان، مترجم: ‌علی اکبر مهدی پور، تهران: آفاق، ۱۳۷۱، چ دوم، صص۱۱۴۲-۱۱۵۹.
۲۸. زندگانی خاتم اوصیاء امام مهدی(ع)، باقر شریف القرشی، مترجم:‌ ابوالفضل اسلامی، قم: مؤسّسه نشر فقاهت، ۱۳۷۷، چ دوم، صص ۲۹۸-۳۰۶.
۲۹. صحیح اشراط الساعـه و وصف لیوم البعث و أهوال یوم القیامـه، مصطفی ابونصر شبلی، بیروت: مکتبـه السوادی للتوزیع، ۱۴۲۳ق، چ دوم، صص۲۰۱-۲۴۲.
۳۰. طلوع آفتاب مهدی(ع)، جمعی از نویسندگان، تهران: الغدیر، ۱۴۰۱ق، چ اوّل، صص۲۰۶-۲۱۲، ۲۲۰-۲۲۳، ۷۶۰-۷۶۴
۳۱. عبر امـه الاسلام و تنبّؤات نهایـه العالم، بیروت، دارالیوسف، ۲۰۰۲ م، چ اوّل، صص۶۵-۷۴.
۳۲. العبقری الحسان فی أحوال مولانا صاحب الزّمان(ع)، ج۲، علی اکبر نهاوندی، تهران: دبستانی، [بی‌تا]، چ اوّل، صص۴۳-۵۰.
۳۳. العدّ التنازلی فی علائم ظهور المهدی(ع) آخر اوصیاء الرّسول المصطفی(ع)، عبّاس تبریزیان، تهران: سیّدالشهداء، ۱۳۸۳، چ اوّل، صص۵۴۹-۵۵۷.
۳۴. عدل منتظر، تهران: ستاد برگزاری جشن‌های میلاد حضرت مهدی(ع)، ۱۳۰۴، چ اوّل، صص۱۸۳-۱۹۰.
۳۵. عقد الدّرر فی اخبار المنتظر، یوسف بن علی بن عبدالعزیز مقدّسی شافعی، بیروت: دارالکتب عربی، ۱۴۱۸ق، چ اوّل، صص ۱۷۹-۲۰۸.
۳۶. علائم آخرالزّمان در ادیان و ملل مختلف، مریم امجدی، تهران:‌ امیر، ۱۳۸۲، چ اوّل، صص۶۶-۷۰.
۳۷. علامات القیامـه الکبری من بعثه النبی(ص) حتّی نزول عیسی(ع)، عبدالله حجاج، قاهره: مکتبـه التراث الاسلامی، ۱۴۰۷ق، چ اوّل، صص۹۳-۱۳۰.
۳۸. علامات قیامت به روایت اهل سنّت، عاشق الهی بلند شهری؛ غلام محمّد سربازی، زاهدان: صدیقی، ۱۳۸۱، چ اوّل، صص۷۹-۹۴.
۳۹. علامات یوم القیامه، الحافظ القرطبی، [بی‌جا]:‌ المکتبـه التوفیقیـه، [بی‌تا]، چ اوّل، صص۵۴-۸۴.
۴۰. الفتن، ابی عبدالله نعیم بن حماد المروزی، بیروت: ‌دارالفکر للطباعـه و النشر و التوزیع، ۱۴۲۴ق، چ اوّل، صص ۳۱۵-۳۴۵.
۴۱. فتن فی عصر الظهور الشریف، عبدالحلیم الغزی، بیروت: مکتبـه الفردوس، ۱۴۲۴ ق، چ اوّل، صص۳۵۲-۳۵۹، ۴۶۳-۴۷۶.
۴۲. الفتن و الملاحم الواقعه فی آخرالزّمان ابی الفداء اسماعیل بن کثیر الشافعی الدمشقی، دمشق: دار ابن کثیر، ۱۴۱۴ق، چ اوّل، ص۸۷-۱۷۱.
۴۳. فرهنگ موعود(عج): مطالبی کوتاه و آموزنده راجع به زندگانی و القاب امام عصر(ع) قبل و بعد از قیام آن حضرت به صورت منظّم طبق حروف فارسی، حسین کریمشاهی بیدگلی، قم:‌ ناصر، ۱۳۶۷، چ اوّل، ذیل موضوعات، دجّال، صائدبن صید، کناسه و یهودیه.
۴۴. فرهنگ نامه مهدویّت، خدامراد سیلیمان، تهران: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی(ع)، ۱۳۸۳، چ اوّل، ذیل موضوعات: خروج دجّال، دجّال و صائدبن صید.
۴۵. قصـه النهایـه و علامات الساعـه الصغری و الکبری، محمّد عمار، کویت: مکتبـه ابن کثیر، ۱۴۲۳ق، چ اوّل، صص۱۵۸-۱۷۵.
۴۶. کتاب الرّجعه، احمدبن زین الدّین الاحسایی، بیروت: الدار العالمیـ[، ۱۴۱۴ ق، چ اوّل، صص۶۲-۷۲.
۴۷. کشف الحق (اربعین خاتون آبادی)، محمّد صادق خاتون آبادی، تهران: مؤسّسـه الامام المهدی (بنیاد بعثت)، ۱۳۶۱، چ اوّل، صص۱۹۰-۲۰۱.
۴۸. کمال‌الدّین و تمام النعمه، ج ۲، شیخ صدوق، مترجم: آیت‌الله کمره‌ای، تهران: کتابفروشی اسلامیّه، ۱۳۹۷ ق، چ۲، صص۲۰۵-۲۱۲.
۴۹. ما قبل نهایه التاریخ ظهور المهدی المنتظر(ع)، جعفر عتریسی، بیروت: دارالمحجّه البیضاء، ۱۴۲۳ ق، چ اوّل، صص۳۱۱-۳۶۵.
۵۰. مژده ظهور، ج۲، سلیمان مدنی تنکابنی، قم: مؤلّف، ۱۳۸۳، چ اوّل، صص۷۰-۷۲، ۱۶۲-۱۶۴.
۵۱. المسیح الموعود و المهدی المنتظر(ع)، یوسف محمّد عمرو، بیروت: دارالمؤرخ العربی، ۱۴۳۰ ق، چ اوّل، صص ۱۷۵-۱۸۰.
۵۲. مصلح جهانی و مهدی موعود از دیدگاه اهل سنّت، هادی خسروشاهی، تهران: اطّلاعات، ۱۳۷۴، چ۲، صص۲۰۵-۲۱۳.
۵۳. مصلح غیبی، حسن ابطحی، قم: بطحا، ۱۳۸۰، چ۱، صص۲۵۸-۲۶۱.
۵۴. مع المهدی المنتظر فی دراسه مقارنه بین الفکر الشیعی و السنّی، مهدی حمد الفتلاوی، بیروت: الدار الاسلامیـ[، ۱۴۲۱، چ۲، صص۱۰۴-۱۰۹.
۵۵. معجم احادیث الامام المهدی(ع) ـ الجزء الاوّل:‌ احادیث النبی(ص)، زیر نظر: علی کورانی، قم: مؤسّسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق، چ اوّل، صص۳۳، ۸۸-۹۲.
۵۶. معجم احادیث الامام المهدی(ع)، الجزء الثانی:‌ احادیث النبی(ص)، زیر نظر: علی کورانی، قم: مؤسّسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق، چ اوّل، صص۵-۱۳۸.
۵۷. معجم احادیث الامام المهدی(ع)، الجزء الثالث:‌ احادیث الائمـ[، زیر نظر: علی کورانی، قم: مؤسّسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق، چ اوّل، ص۱۳۱-۱۳۸، ۲۰۰.
۵۸. معجم احادیث الامام المهدی(ع)، الجزء رابع: احادیث الائمه(ع)، زیر نظر: علی کورانی، قم: مؤسّسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق، چ اوّل، صص۷۴-۷۶.
۵۹. معجم الملاحم و الفتن، الجز الثانی، محمود بن سیّد مهدی الموسوی الده سرخی الاصفهانی، [بی‌جا]:‌ مؤلّف، ۱۴۲۰ ق، چ اوّل، صص۱۹۶-۲۳۹.
۶۰. المفاجاه: بشراک یا قدس، محمّد عیسی داوود، [بی‌جا]: مدبولی الصغیر، ۲۰۰۱ م، چ اوّل، صص۴۱۹-۴۳۵، ۵۵۲-۵۶۱.
۶۱. الملاحم و الفتن، ابن طاووس، تهران: اسلامیه، [بی‌تا]، چ اوّل، صص۶۴-۶۸، ۱۴۴-۱۴۶.
۶۲. الملاحم یا علائم ظهور حضرت مهدی(ع)، محمّد حسین همدانی طاوئی، تهران: کتابخانه صدر، [بی‌تا]، چ اوّل، صص۳۰-۳۲.
۶۳. ملاقات با طاووس بهشت حضرت مهدی(ع)، رحمت‌الله ابراهیمی، قم، مشهور، ۱۳۸۱، چ اوّل،   صص۸۴-۸۵، ۱۱۰-۱۱۸.
۶۴. الممهّدون للمهدی(ع) (دراسته فی السیاسه العصر ظهور)، علی کورانی، قم:‌ مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۵ق، چ اوّل، صص۲۸-۳۰.
۶۵. منتخب‌الأثر فی الإمام الثانی عشر(ع)، ج۳، لطف‌الله صافی گلپایگانی، قم: سلمان فارسی، ۱۴۲۲ق، چ اوّل، صص۱۰۳-۱۱۲، ۱۶۲-۱۶۴، ۲۷۶-۳۰۵.
۶۶. منقذ البشریـه، ابراهیم امینی، بیروت: دارالهادی، ۱۴۱۳ق، اوّل، صص۲۱۰-۲۱۵.
۶۷. موسوعـه احادیث امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع) ماروی عنه حول الامام المهدی(ع)، قم: الهیئه العلمیّه فی مؤسّسه نهج البلاغه، ۱۴۱۶ق، چ اوّل، صص۲۳۱-۲۳۹.
۶۸. موعودنامه: فرهنگ الفبایی مهدویّت (درباره حضرت مهدی(ع)، غیبت، انتظار، ظهور)، مجتبی تونه‌ای، قم: مشهور، ۱۳۸۳، چ اوّل، ذیل موضوعات: خروج دجّال، دجّال، صائدبن صید، عذاب دجّال.
۶۹. مهدی، انقلابی بزرگ، ناصر مکارم شیرازی، قم: ‌هدف، ۱۳۹۸ ق، چ اوّل، صص۱۹۲-۲۰۲.
۷۰. مهدی(ع) تجسّم امید و نجات، عزیزالله حیدری شاهرودی، قم: جمکران، ۱۳۸۰، چ اوّل، صص۸۹-۹۳، ۲۵۱.
۷۱. مهدی موعود(ع): ترجمه‌ جلد سیزدهم بحارالانوار، محمّد باقر مجلسی، مترجم: علی دوانی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۸۰ق، چ چهاردهم، صص۹۶۴-۹۷۷.
۷۲. مهدی موعود صاحب‌الزّمان(ع) و مخالفان، هاشم دل خوشنواز، تهران: رشیدی، ۲۵۳۶ شاهنشاهی،
چ اوّل، صص۱۲۹-۱۳۳.
۷۳. مهدی(ع) موعود قرآن، علیرضا رجالی تهرانی، قم: خادم الرّضا، ۱۳۸۳، چ ششم، صص۱۲۱-۱۲۵.
۷۴. مه عاشق‌کش: حضرت مهدی(ع) در آینه پرسش و پاسخ، علی دژاکام، تهران: معارف، ۱۳۸۳، چ اوّل، صص۱۳۳-۱۳۵.
۷۵. نورالانوار، علی اصغر بروجردی، تهران، چاپخانه برادران کتابچی، ۱۳۴۷، چ اوّل، صص۱۲۰-۱۳۴.
۷۶. النهایـه فی الفتن و الملاحم، الجزء الاوّل، اسماعیل بن کثیر القرشی الدمشقی، بیروت: دارالمعرفـه، ۱۴۲۰ق، چ اوّل، صص۷۵-۱۴۱.
۷۷. یوسف زهرا(س) یا مهدی صاحب‌الزّمان(ع)، ابوطالب احسانی، قم: دارالکتاب، ۱۳۸۱، چ اوّل، صص۲۶۳-۲۶۷.
۷۸. الیوم الآخر و نهایـه الزّمان، خالد صنادیقی، دمشق، دار علاء الدین، ۲۰۰۱ م، چ اوّل، صص۱۰۰-۱۱۳.
۷۹. الیوم الآخر فی ضلال القرآن، احمد فائز، بیروت: موسسـه‌الرسالـه، ۱۴۲۱ق، چ دوم، صص۱۰۷-۱۲۳.

ماهنامه موعود شماره ۱۰۵

همچنین ببینید

آیا داعش، همان سفیانی است؟

به نظر میرسد در پشت پرده تشکیل داعش، اتاق فکرهای جریان باطل، یهود، صهیونیسم مسیحی و سرویس های اطلاعاتی غربی، هستند و با مطالعه گسترده در ...

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *