موعود پایگاه اینترنتی موعود
شکی نیست که سبقت در کارهای خیر نوعی امتیاز و فضیلت است . و خداونددر آیات بسیاری بندگانش را به انجام آنها، و سبقت گرفتن بر یکدیگر دعوت فرموده است .۷ از فضایل حضرت علی ( ع ) است که او نخستین فرد ایمان آورنده به پیامبر ( ص ) باشند . ابن ابی الحدید در این باره می‌گوید : بدان که در میان اکابر و بزرگان و متکلمین گروه ” معتزله ” اختلافی نیست که علی بن ابیطالب نخستین فردی است که به اسلام ایمان آورده و پیامبر خدا را تایید کرده است .
ولادت درکعبه
حضرت علی ( ع ) نخستین فرزند بنی هاشم است که پدر و مادر او هردو ازسلاله هاشم اند . پدرش ابوطالب فرزند عبدالمطلب فرزند هاشم بن عبدمناف و مادر او فاطمه دختر اسد فرزند هاشم بن عبدمناف می‌باشند . خاندان بنی هاشم از لحاظ فضائل اخلاقی و صفات عالیه انسانی در قبیله قریش و دربین طوایف عرب، زبانزد خاص و عا م بوده است . فتوت، مروت، شجاعت وبسیاری از فضایل دیگرمختص به بنی هاشم بوده که یکی از این فضیلتها در مرتبه عالی در وجود مبارک و بلند مرتبه حضرت علی ( ع ) اینکه درخانه کعبه متولدگردید.. فاطمه دختر اسدبوده که به هنگام درد زایمان راه مسجدالحرام رادرپیش گرفته و خود را به دیوار کعبه نزدیک ساخت و چنین گفت : ” خداوندا ! به تو و پیامبران و کتابهایی که از طرف تو نازل شده‌اند و نیز به سخن جدم ابراهیم سازنده این خانه ایمان راسخ دارم . پرودگارا ! به پاس احترام کسی که این خانه را ساخت، و به حق ( ۲ ) ” کودکی که در رحم من است، تولد این کودک را بر من آسان فرما ! لحظه ای نگذشت که دیوار جنوب شرقی کعبه در برابر دیدگان عباس بن عبدالمطلب و یزید بن تعف شکافته شد . فاطمه وارد کعبه شد، و دیوار به هم پیوست . فاطمه تا سه روز در شریفترین مکان گیتی مهمان خدا بود . و نوزاد خویش سه روز پس از سیزدهم رجب سی ام عام الفیل فاطمه علی (ع) را به دنیا آورد ۳. دختر اسد از همان شکاف دیوار که دوباره گشوده شده بود بیرون آمد و گفت : ۴ )” پیامی از غیب شنیدم که نامش را ” علی ” بگذار) . “
دوران کودکی درمکتب رسول خدا
حضرت علی ( ع ) تا سه سالگی نزد پدر و مادرش بسر برد و از آنجا که خداوند می خواست ایشان به کمالات بیشتری نائل آید، پیامبر اکرم ( ص ) وی را از بدو تولد تحت تربیت غیر مستقیم خود قرار داد . تا آنکه، خشکسالی عجیبی در مکه واقع شد . ابوطالب عموی پیامبر، با چند فرزند با هزینه سنگین زندگی روبرو شد . رسول اکرم ( ص ) با مشورت عموی خود عباس توافق کردند که هر یک از آنان فرزندی از ابوطالب را به نزد خود ببرند تا گشایشی در کار ابوطالب باشد . عباس،۵ جعفر را و پیامبر ( ص) ) علی ( ع ) را به خانه خود بردند .
به این طریق حضرت علی ( ع ) به طور کامل در کنار پیامبر قرار گرفت . علی( ع ) آنچنان با پیامبر ( ص ) همراه بود، حتی هرگاه پیامبر از شهر خارج می‌شد و به کوه و بیابان می رفت او را نیز همراه خود می‌برد۶ .
بعثت پیامبر ( ص ) وسبقت مولی علی در ایمان به اسلام
شکی نیست که سبقت در کارهای خیر نوعی امتیاز و فضیلت است . و خداونددر آیات بسیاری بندگانش را به انجام آنها، و سبقت گرفتن بر یکدیگر دعوت فرموده است .۷ از فضایل حضرت علی ( ع ) است که او نخستین فرد ایمان آورنده به پیامبر ( ص ) باشند . ابن ابی الحدید در این باره می‌گوید : بدان که در میان اکابر و بزرگان و متکلمین گروه ” معتزله ” اختلافی نیست که علی بن ابیطالب نخستین فردی است که به اسلام ایمان آورده و پیامبر خدا را تایید کرده است .
حضرت علی ( ع ) اولین لبیک به یاری رسول
پس از وحی خدا و برگزیده شدن حضرت محمد ( ص ) به پیامبری و سه سال دعوت مخفیانه، سرانجام پیک وحی فرا رسید و فرمان دعوت همگانی داده شد . در این میان تنها حضرتعلی ( ع ) مجری طرحهای پیامبر ( ص ) در دعوت الهیش و تنها همراه و دلسوز آن حضرت در ضیافتی بود که وی برای آشناکردن خویشاوندانش با اسلام و دعوتشان به دین خدا ترتیب داد . در همین ضیافت پیامبر ( ص ) از حاضران سؤوال کرد : چه کسی از شما مرا در این راه کمک می‌کند تا برادر و وصی و نماینده من در میان شما باشد ؟ فقط علی ( ع ) پاسخ داد : ای پیامبر خدا ! من تو را در این راه یاری می‌کنم پیامبر ( ص ) بعد از سه بار تکرار سؤوال و شنیدن همان جواب فرمود : ای خویشاوندان و بستگان من، بدانید که علی ( ع ) برادر و وصی و خلیفه پس از من در میان شماست . از افتخارات دیگر حضرت علی ( ع ) این است که با شجاعت کامل برای خنثی کردن توطئه مشرکان مبنی بر قتل رسول خدا ( ص ) در بستر ایشان خوابید و زمینه هجرت پیامبر ( ص ) را آماده ساخت .
حضرت علی ( ع ) بعد از هجرت
بعد از هجرت حضرت علی ( ع ) و پیامبر ( ص ) به مدینه دو نمونه ازفضایل علی ( ع ) را بیان می نمائیم :
۱ – جانبازی و فداکاری در میدان جهاد : حضور وی در ۲۶ غزوه از ۲۷غزوه پیامبر ( ص ) و شرکت در سریه های مختلف از افتخارات و فضایل آن حضرت است .
۲ – ضبط و کتابت وحی ( قرآن ) کتابت وحی و تنظیم بسیاری از اسناد تاریخی و سیاسی و نوشتن نامه های تبلیغی و دعوتی از کارهای حساس و پرارج امام ( ع ) بود . ایشان آیات قرآن چه مکی و چه مدنی، را ضبط می‌کرد . به همین علت است که وی را از کاتبان وحی و حافظان قرآن به شمار می آورند . در این دوران بود که پیامبر ( ص ) فرمان اخوت و برادری مسلمانان را صادر فرمود و با حضرت علی ( ع ) پیمان برادری و اخوت بست و به حضرت علی ( ع ) فرمود :
” تو برادر من در این جهان و سرای دیگر هستی . به خدایی که مرا به حق برانگیخته است … تو را به برادری خود انتخاب می‌کنم، اخوتی که دامنه آن هر دو جهان ( ۸ )را فرا گیرد . “
حضرت علی ( ع ) داماد رسول اکرم ( ص )
عمر و ابوبکر با مشورت با سعد معاذ رئیس قبیله اوس دریافتند جزعلی ( ع ) کسی شایستگی زهرا ( س ) را ندارد. لذا هنگامی‌که علی ( ع ) در میان نخلهای باغ یکی از انصار مشغول آبیاری بود موضوع را با ایشان در میان نهادند و ایشان فرمود :
دختر پیامبر ( ص ) مورد میل و علاقه من است . و به سوی خانه رسول به راه افتاد .
وقتی به حضور رسول اکرم ( ص ) رسید، عظمت محضر پیامبر ( ص ) مانع از آن شد که سخنی بگوید، تا اینکه رسول اکرم ( ص ) علت رجوع ایشان را جویا شد و حضرت علی ( ع ) با تکیه به فضایل و تقوا و سوابق درخشان خود در اسلام فرمود :
” آیا صلاح می دانید که فاطمه را در عقد من درآورید ؟ ” پس از موافقت حضرت زهرا ( س ) آن حضرت به دامادی رسول اکرم ( ص ) نائل آمدند .
غدیر خم
پیامبر ( ص ) بعد از اتمام مراسم حج در آخرین سال عمر پربرکتش درراه برگشت در محلی به نام غدیرخم در نزدیکی جحفه دستور توقف داد، زیرا پیک وحی فرمان داده بود که پیامبر ( ص ) باید رسالتش را به اتمام ( ۹ ) برساند .
پس از نماز ظهر پیامبر ( ص ) بر بالای منبری از جهاز شتران رفت و فرمود :
” ای مردم ! نزدیک است که من دعوت حق را لبیک گویم و از میان شما بروم درباره من چه فکر می‌کنید ؟ ”
مردم گفتند : ” گواهی می دهیم که تو آیین خدا را تبلیغ می‌کردی ”
پیامبر فرمود : ” آیا شما گواهی نمی دهید که جز خدای یگانه، خدایی نیست و محمد بنده خدا و پیامبر اوست ؟ ”
مردم گفتند : ” آری، گواهی می دهیم . ”
سپس پیامبر ( ص ) دست حضرت علی ( ع ) را بالا گرفت و فرمود :
” ای مردم ! در نزد مؤمنان سزاوارتر از خودشان کیست ؟ ” مردم گفتند : ” خداوند و پیامبر او بهتر می دانند . ”
سپس پیامبر فرموند :
” ای مردم ! هر کس من مولا و رهبر او هستم، علی هم مولا و رهبر اوست . ” و این جمله را سه بار تکرار فرمودند .
بعد مردم این انتخاب را به حضرت علی ( ع ) تبریک گفتند و با وی بیعت نمودند .
حضرت علی ( ع ) بعد از رحلت رسول اکرم ( ص )
پس از رحلت رسول اکرم ( ص ) به علت شرایط خاصی که بوجود آمده بود،حضرت علی ( ع ) از صحنه اجتماع کناره گرفت و سکوت اختیار کرد.
نه در جهادی شرکت می‌کرد و نه در اجتماع به طور رسمی سخن می‌گفت . شمشیر در نیام کرد و به وظایف فردی و سازندگی افراد می پرداخت .
فعالیتهای امام در این دوران به طور خلاصه اینگونه است :
۱ – عبادت خدا آنهم در شان حضرت علی ( ع )
۲ – تفسیر قرآن و حل مسائل دینی و فتوای حکم حوادثی که در طول ۲۳سال زندگی پیامبر ( ص ) مشابه نداشت .
۳ – پاسخ به پرسشهای دانشمندان ملل و شهرهای دیگر .
۴ – بیان حکم بسیاری از رویدادهای نوظهور که در اسلام سابقه نداشت .
۵ – حل مسائل هنگامی‌که دستگاه خلافت در مسائل سیاسی و پاره ای از مشکلات با بن بست روبرو می‌شد .
۶ – تربیت و پرورش گروهی که از ضمیر پاک و روح آماده، برای سیر و سلوک برخوردار هستند .
۷ – کار و کوشش برای تامین زندگی بسیاری از بینوایان و درماندگان تا آنجا که با دست خویش باغ احداث می‌کرد و قنات استخراج می نمود و سپس آنها را در راه خدا وقف می نمود .
شهادت امام علی ( ع )
بعد از جنگ نهروان و سرکوب خوارج برخی از خوارج از جمله عبدالرحمان بن ملجم مرادی، و برک بن عبدالله تمیمی و عمروبن بکر تمیمی در یکی از شبها گرد هم آمدند و اوضاع آن روز و خونریزی ها و جنگهای داخلی را بررسی کردند و از نهروان و کشتگان خود یاد کردند و سرانجام به این نتیجه رسیدند که باعث این خونریزی و برادرکشی حضرت علی ( ع ) و معاویه و عمروعاص است . و اگر این سه نفر از میان برداشته شوند، مسلمانان تکلیف خود را خواهند دانست . سپس با هم پیمان بستند که هر یک از آنان متعهد کشتن یکی از سه نفر گردد .
ابن ملجم متعهد قتل امام علی ( ع ) شد و در شب نوزدهم ماه رمضان همراه چند نفر در مسجد کوفه نشستند . آن شب حضرت علی ( ع ) در خانه دخترش مهمان بودند و از واقعه صبح با خبر بودند، وقتی موضوع را با دخترش در میان نهاد، ام کلثوم گفت : فردا جعده را به مسجد بفرستید .
حضرت علی ( ع ) فرمود : از قضای الهی نمی توان گریخت . آنگاه کمربند خود را محکم بست و در حالی که این دو بیت را زمزمه می‌کرد عازم مسجد شد .
کمر خود را برای مرگ محکم ببند، زیرا مرگ تو را ملاقات خواهدکرد .
و از مرگ، آنگاه که به سرای تو درآید. جزع و فریاد مکن)۱۰
ابن ملجم، در حالی که حضرت علی ( ع ) در سجده بودند، ضربتی بر فرق مبارک خون از سر حضرتش در محراب جاری شد و محاسن ( ۱۱ ) آن حضرت وارد ساخت .
شریفش را رنگین کرد . در این حال آن حضرت فرمود : ” فزت و رب الکعبه ” به خدای کعبه سوگند که رستگار شدم سپس آیه ۵۵سوره
طه را تلاوت فرمود :
” شما را از خاک آفریدیم و در آن بازتان می‌گردانیم و بار دیگر از آن ( ۱۲ ) بیرونتان می آوریم .
حضرت علی ( ع ) در واپسین لحظات زندگی نیز به فکر صلاح و سعادت مردم بود و به فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنین وصیت فرمود :
” شما را به پرهیزکاری سفارش می‌کنم و به اینکه کارهای خود را منظم کنید و اینکه همواره در فکر اصلاح بین مسلمانان باشید . یتیمان را فراموش نکنید، حقوق همسایگان را مراعات کنید . قرآن را برنامه ی عملی خود قرار دهید . نماز را بسیار گرامی‌بدارید که ستون دین شماست . حضرت علی ( ع ) در ۲۱ماه رمضان سال چهلم هجری به شهادت رسید و در نجف اشرف به خاک سپرده شد، و مزارش میعادگاه عاشقان حق و حقیقت شد .
روش مبارزه با دشمنان در دوران حکومت علی(ع)
امام علی(ع)، امام خوبی ه، عدالت، درست کاری و مظهر تقوا و پرهیزگاری است. او در هر شرایطی همواره مصلحت اسلام و مسلمین را در نظر گرفته و بهترین حکم را صادر می‌کردند. در مورد جنگ هایی هم که پیش می آمد، بسیار قاطع و شجاعانه رفتار می‌کردند و بعد از مبا رزه هم برخورد بسیار خوبی با اسرای جنگی داشتند. ایشان در مبارزه با دشمنان همواره این اصل ها را مد نظر داشتند:
۱. توکل بر خدا و نهراسیدن از زیادی دشمن; ۲. ثابت قدم بودن و استقامت داشتن در جنگ; ۳. مسامحه و سهل انگاری نکردن در جنگ; ۴. مأیوس نشدن از شکست اولیه و تلاش مجدد برای پیروزی; ۵. مراقب مکر و حیله دشمن بودن; ۶. شجاعت و شهادت طلبی در جنگ; ۷. عفو کردن دشمن بعد از جنگ و مهربان بودن با اسرا.
آیاتی چنداز قرآن کر یم در اثبات حقانیت مولی (ع)
۱- آیه انذار:
در سال سوم بعثت آیه انذار عشیره نازل گردید و به پیامبر فرمان داد که خویشاوندان خود را دعوت به اسلام نماید. «وَ أَنذِرْ عَشِیرَتَکَ الاْءَقْرَبِینَ؛ ۱۳ای پیامبر [خویشاوندان نزدیکت را انذار کن»
در پی این فرمان الهی مبنی بر انذار و دعوت خویشاوندان به اسلام، پیامبر اکرم مجلسی تشکیل داد و حدود چهل نفر از بستگان نزدیک خود را به خانه ابوطالب دعوت نمود که از جمله آنان حمزه و ابولهب بودند، پس از صرف غذا و هنگامی‌که پیامبر قصد اعلام این مأموریت را داشت ابولهب با سخنان خود زمینه ابلاغ این پیام را از میان برد لذا پیامبر روز بعد غذایی تهیه کرد و آنان را دوباره به خانه ابوطالب دعوت نمود و پس از صرف غذا فرمود: ای فرزندان عبدالمطلب، به خدا سوگند هیچ جوانی را در عرب نمی‌شناسم که برای قومش چیزی بهتر از آن چه من آورده ام آورده باشد، من خیر دنیا و آخرت را برای شما آورده ام و خداوند به من دستور داده که شما را به آئین اسلام دعوت نمایم سپس فرمود: «ایکم یؤازرنی لیکون اخی و وارثی و وزیری و وصیّی و خلیفتی فیکم؟؛ کدام یک از شما مرا یاری می دهید تا پس از من برادر و وارث و وزیر و وصیّ و جانشین من در میان شما باشد.»۱۴)
جمعیت همگی از پاسخ دادن امتناع کردند جز علی(ع) که با وجود کمی سن از جا بپاخواست و عرض کرد: ای پیامبر من در این راه یار و یاور خواهم بود. پیامبر اکرم پس از تکرار این سخن و پاسخ نشنیدن از سوی دیگران دست به شانه علی(ع) نهاده و فرمود: «هذا أخی و وارثی و وزیری و وصیّی و خلیفتی فیکم بعدی فاسمعوا له و اطیعوه؛ ۱۵) این [علی] برادر من و وارث و وزیر و وصی و جانشین من در میان شما پس از من خواهد بود به امر او گوش فرا دهید و از او فرمان برید.»
و بدین ترتیب پیامبر اکرم(ص) در همان آغاز بعثت خویش علاوه بر دعوت دیگران به اسلام، علی(ع) را به عنوان وزیر و وصی و جانشین خود به مسلمانان معرفی کرد و همگان را به اطاعت و پیروی آن حضرت فراخواند. این حدیث را علاوه بر مفسران و محدثان شیعه، بسیاری از مورخان، مفسران و محدثان اهل سنت از جمله طبری، ابن اثیر، ابن ابی حاتم، ابن مردویه، ابی نعیم، بیهقی، ثعلبی و ابن ابی الحدید در کتب تاریخ، تفسیر و حدیث خود نقل کرده‌اند.(۱۶
۲-آیه مودت:
قرآن کریم در آیه ۲۳ شوری خطاب به پیامبر می‌گوید: «قُل لاَّآ أَسْـءَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی وَ مَن یَقْتَرِفْ حَسَنَهً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ؛ بگو من هیچ پاداشی از شما نمی خواهم جز دوست داشتن نزدیکانم و هر کس عمل نیکی انجام دهد به نیکی اش می افزاییم چرا که خداوند آمرزنده و شکرگزار است»
قصود از خویشاوندان پیامبر در آیه مذکور علی و فاطمه و حسن و حسین(علیهم السلام) هستند، زمخشری و قرطبی از مفسران اهل سنت در ذیل آیه چنین آورده‌اند: هنگامی‌که آیه «قُل لاَّآ أَسْـءَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبَی» نازل شد اصحاب پیامبر خطاب به آن حضرت عرض کردند: ای رسول خدا! خویشاوندان تو که محبت نمودن به آنان بر ما واجب است چه کسانی هستند؟ پیامبر در ۱۷پاسخ فرمود: علی و فاطمه و دو فرزند آنان. و این سخن را سه مرتبه تکرار کرد
۳-آیه ولایت:
قرآن در آیه ۵۵ مائده خطاب به مسلمانان می‌گوید: «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ ءَامَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَوهَ وَهُمْ راکِعُونَ؛ سرپرست و ولیّ شما تنها خداست و پیامبر او و آنان که ایمان آورده‌اند و در حال رکوع انفاق می نمایند».
شیعه و اهل سنت در شأن نزول این آیه از ابوذر غفاری روایت کرده‌اند که وی می‌گوید: روزی با رسول خدا در مسجد نماز می خواندم، سائلی وارد شد و از مردم تقاضای کمک کرد ولی کسی پاسخ او را نداد در پی این امر سائل دست خود را به سوی آسمان بلند کرد و گفت: خدایا شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای
کمک کردم ولی کسی جواب مرا نداد که در همین هنگام علی(ع) که در حال رکوع نماز بود با انگشت دست راست خود به سائل اشاره کرد. سائل نزدیک آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بیرون آورد. پیامبر اکرم(ص) که در مسجد حضور داشت پس از نماز سر را به سوی آسمان بلند کرد و فرمود: خداوندا، برادرم موسی از تو تقاضا کرد که سینه او را وسیع گردانی و کارها را بر او آسان نمایی و برادرش هارون را وزیر و یاورش قرار دهی. خداوندا، من محمد برگزیده و پیامبر توام، سینه ام را گشاد نما و کارها را بر من آسان ساز و از خاندانم علی را وزیر من گردان تا به وسیله او پشتم قوی و محکم گردد. هنوز دعای پیامبر به پایان نرسیده بود که جبرئیل نازل شد و آیه فوق را نازل نمود۱۸)
۴-آیات تبلیغ و اکمال دین:
پیامبر اسلام در سال آخر عمر مبارک خود به همراه مردم مدینه و دیگر سرزمین های اسلامی‌که جمعیت آنان بالغ بر صد هزار نفر می‌گردید عازم حجه الوداع شدند پس از انجام مراسم حج و در بازگشت، هنگامی‌که به منطقه ای بنام «غدیر خم» رسیدند فرشته وحی بر آن حضرت نازل گردید و به پیامبر فرمان داد که آنچه قبلاً بر او نازل شده است را به مردم ابلاغ نماید۱۹)
«یَـآأَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَآ أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ؛ (۲۰) ای رسول، آن چه از طرف پروردگارت بر تو نازل گردیده را به مردم ابلاغ نما و اگر این کار را نکردی رسالتت را انجام نداده ای.»
س از پایان سخنان پیامبر و ابلاغ این پیام الهی آیه اکمال دین نازل شد و خطاب به همه مسلمانان گفت: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الاْءِسْلَـمَ دِینًا؛ (۲۱) امروز آئین شما را کامل و نعمت را به شما تمام کردم و اسلام را به عنوان آئین شما پذیرفتم
در روایات نقل گردیده است که پس از نزول این آیه پیامبر خود در خیمه ای نشستند و علی(ع) در خیمه ای دیگر و به مسلمانان فرمان دادند که این حادثه را به آن حضرت و علی(ع) تبریک بگویند و از جمله افرادی که به حضور پیامبر(ص) و علی (ع) رسیدند خلیفه دوم بود که با جملات ذیل به آن حضرت تبریک گفت: «بخٍ بخٍ یابن ابی طالب، اصبحت و امسیت مولای و مولا کلّ مؤمن و مؤمنه؛ (۲۲) مبارک باد بر تو ای فرزند ابوطالب که مولای من و تمام مردان و زنان با ایمان شدی.»
و بدین ترتیب بود که پیامبر اکرم(ص) به فرمان الهی ولایت و خلافت علی(ع) را به صراحت به مسلمانان اعلام کرد و مسلمانان را به پیروی از علی(ع) پس از خود توصیه نمود ولکن با تأسف فراوان عالمان و اهل سنت این آیه و روایات نقل شده در این مورد را همانند دلایل دیگری که در این مورد وجود دارد توجیه و تأویل نمودند و بدین وسیله حقیقت امر را به بسیاری از مسلمانان پوشیده داشتند و آنان را از این نعمت عظیم ولایت که موجب سعادت انسان در دنیا و آخرت می‌گردد محروم ساختند.
اکمال دین در سایۀ ولایت علی (علیه السلام) در واقعۀ غدیر خم
واقعه غدیر خم و مسأله ولایت و جانشینى امیر المؤمنین علیه السلام بهترین تفسیر از آیه (الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً…[۲۳])، بلکه تنها تفسیر صحیح از این آیه شریفه است؛ زیرا با این رخداد، یأس بر منافقان سایه افکند و امیدهاى آنها ناامید گشت.[۲۴]هم چنین اخبارى که نزول آیه فوق را در جریان غدیر بیان کرده در منابع معروف اسلامى نقل شده، در روایات فراوانى که از طرق معروف اهل تسنن و شیعه نقل شده صریحا این مطلب آمده است که آیه شریفه فوق در روز غدیر خم و به دنبال ابلاغ ولایت على ع نازل گردید، [۲۵] از جمله اینکه:
۱. دانشمند معروف سنى ابن جریر طبرى در کتاب ولایت از زید بن ارقم صحابى معروف نقل مىکند که این آیه در روز غدیر خم در باره على ع نازل گردید.[۲۶]۲.حافظ ابو نعیم اصفهانى در کتاب” ما نزل من القرآن فى على ع” از ابو سعید خدرى (صحابى معروف) نقل کرده که پیامبر ص در غدیر خم، على(ع) را به عنوان ولایت به مردم معرفى کرد و مردم متفرق نشده بودند تا اینکه آیه الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ … نازل شد، در این موقع پیامبر ص فرمود: اللَّه اکبر على اکمال الدین و اتمام النعمه و رضى الرب برسالتى و بالولایه لعلى ع من بعدى، ثم قال من کنت مولاه فعلى مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله :” اللَّه اکبر بر تکمیل دین و اتمام نعمت پروردگار و خشنودى خداوند از رسالت من و ولایت على ع بعد از من، سپس فرمود: هر کس من مولاى اویم على ع مولاى او است، خداوندا! آن کس که او را دوست بدارد دوست بدار، و آن کس که او را دشمن دارد، دشمن بدار، هر کس او را یارى کند یارى کن و هر کس دست از یاریش بر دارد دست از او بردار.[۲۷]۳. هم چنین مرحوم علامه سید شرف الدین در کتاب المراجعات چنین مىگوید: نزول آیه سوم سورۀ مائده در روز غدیر و در روایات صحیحى که از امام باقر ع و امام صادق ع نقل شده ذکر گردیده است و اهل سنت، شش حدیث با اسناد مختلف از پیامبر ص در این زمینه نقل کرده‌اند که صراحت در نزول آیه در این جریان دارد”[۲۸]
علامه حلی واثبات ولایت علی (ع)
بومنصور جمال‌الدین، حسن بن یوسف بن مطهّر حلّی معروف به علامه حلّی، از علمای شیعه قرن هشتم قمری، در ۲۹ رمضان ۶۴۸ قمری در شهر حله به دنیا آمد. از این عالم بزرگوار آثار متعددی شناسایی و به یادگار مانده است که یکی از مهمترین آنها کتابی است با عنوان «الالفین الفارق بین الصدق والبین فی امامه أمیر المؤمنین» که کتابی است کلامی حاوی دو هزار دلیل عقلی بر رد عامه و اثبات تشیع. این کتاب در یک مقدمه دو مقاله و یک خاتمه توسط علامه حلی نوشته شده‌است. علامه حلی این کتاب را به خواهش از فرزندش محمد نوشت که در این کتاب دو هزار دلیل عقلی در اثبات ولایت امام علی(علیه السلام) ارائه شده است. در بخش‌هایی از این کتاب می‌خوانیم: «بیست و سوّم: خداوند بزرگ در قرآن وصیّت کردن را واجب فرموده پیغمبر(صلی الله علیه و آله) هم مردم را بر آن تشویق کرده است و این امر واجب را مؤکّدا چنین فرموده است: «من مات بغیر وصیّه مات میته جاهلیّه» یعنى هر کس بدون اقدام بوصیّت بمیرد مردنش مانند زمان جاهلیّت است؛ پس آیا شایسته است که ترک این امر واجب را به پیغمبر(صلی الله علیه و آله) نسبت بدهیم؟ و چگونه پیغمبر(صلی الله علیه و آله) امرى را که بموجب نصّ صریح قرآن و اخبار متواتره واجب شده بدون اینکه نسخ یا ابطال شده باشد ترک خواهد نمود، و اگر کفّار بخواهند نسبت به پیغمبر(صلی الله علیه و آله) اهانتى یا دشنامى بدهند هیچ دشنامى بدتر از دادن چنین نسبتى نیست؛ یعنى بگویند پیغمبر (صلی الله علیه و آله) امر واجب خداوند را در بارۀ خود و دیگران اجرا نفرموده؛ پس همین که از طرف پیغمبر(صلی الله علیه و آله) ترک وصیّت ممتنع شود، قول بانتخاب محقّقا باطل مى‌شود.
هم‌اکنون تعدادی از نسخ خطی آثار علامه در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. سیدمحمدرضا فاضل هاشمی، رییس اداره مخطوطات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با اشاره به نسخ خطی آثار علامه حلی در این کتابخانه گفت: افزون بر دو هزار و ۵۰۰ نسخه نفیس خطی از آثار علامه حلی در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی موجود است که قدمت برخورداراست.
۵-آیه تطهیر
علی (ع) از اهل بیت است
“إِنَّما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیرًا؛ ۴۸ خداوند اراده کرده است، تا رجس و پلیدی را از اهل بیت دور نماید و آنان را پاک و مطهر قرار دهد.”
راغب اصفهانی در توضیح کلمه اهل بیت می‌گوید: اهل بیت، پناهگاه انسان در شب را گویند… کلمه اهل بیت در آل نبی معمول و متعارف گردیده است.۲۹
فخر رازی معتقد است که اهل بیت، اولاد پیامبر (ص) و زنان او و حسن و حسین و علی (ع) می‌باشند. علی رغم اینکه اقوال در این باره مختلف است ولی او این قول را ترجیح می‌دهد که امام علی (ع) را از اهل بیت می‌داند وی دلیل این رجحان را این گونه بیان می‌کند که علی (ع) هم با دختر پیامبر (ص) معاشرت دارد و هم با خود پیامبر (ص) ملازم و همراه است.۳۰
وی صلوات بر پیامبر و آل پیامبر را نیز مورد تأکید قرار داده است.، این حدیث را نقل می‌کند که از پیامبر (ص) سؤال شد چگونه بر تو صلوات بفرستیم؟ پیامبر (ص) فرمودند: “قولوا اللهم صل علی محمد و علی آل محمد کما صلیت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم و بارک علی محمد و علی آل محمد کما بارکت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم انک حمید مجید”۳۱
وی در توضیح کلمه آل و تعیین مصادیق آن بیان می‌کند که آل محمد کسانی هستند که کارشان بیشتر به پیامبر (ص) مربوط می‌شود. شکی نیست که وابستگی فاطمه و علی و حسن و حسین(ع) به پیامبر (ص) از همه بیشتر است.
این مسئله از طریق نقل هم معلوم است. پس آل پیامبر (ص) همین افراد هستند. البته مردم در تعیین مصداق آل اختلاف کرده‌اند. برخی اقارب پیامبر(ص) را آل پیامبرمی دانند و برخی همه امت را اگر این دو قول را بپذیریم باز هم افراد نامبرده آل پیامبر(ص) هستند، حب آل محمد واجب است زیرا آنها بسیار مورد علاقه و محبت پیامبر(ص) بودند.۳۲
اظهارات فخر رازی نشانگر آن است که هم علی(ع) را جزء اهل بیت می‌داند و هم احترام و محبت به اهل بیت(ع) را لازم و واجب می‌داند. کتاب های اهل سنت روایتی آمده است که پیامبراکرم (صلی الله و علیه وآله) خطاب به حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند تو امیر مؤمنان، پیشوای باتقوایان، آقای جانشینان پیامبران، وارث علم ۱۲۴ هزار پیامبر، بهترین صدیق، والا مقام ترین انسان خوب، همسر سرور تمام زنان جهانیان و چراغ بعد از من بر تمام مردم هستی و هر کسی تو را ولی خود انتخاب کند، بهشت بر او واجب می‌شود؛ کسی هم که تو را از زندگی خویش حذف کند، جهنم بر او واجب می‌شود؛ سپس پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) ادامه می دهند که «ای علی به حق کسی که مرا به پیامبری انتخاب کرد و من را به تمام جنبندگان عالم برتری داد، اگر انسانی هزار سال خدا را عبادت کند، عبادتش بدون ولایت تو و ولایت ائمه معصومین (علیهم السلام) قبول نمی‌شود؛ خدای متعال ولایت تو را هم از کسی نمی پذیرد مگر این که از دشمنان تو و دشمنان ائمه معصومین (علیهم السلام) برائت داشته باشد» [۳۳
پی نوشتها:
.
– ۲فروغ ولایت، ص ۳۵( کشف الغمه، ج ۱، ص ۹۰) . ( ۲ )
– ۳آفتاب ولایت، ص ۱۹( الخرائج و الجرائح، ج ۱، ص ۱۷۱، ش ۱ ) . ( ۳ )
۴- آفتاب ولایت، ص ۱۹( بحارالانوار، ج ۳۵، ص ۱۸) . ( ۴ )
– ۵فروغ ولایت، ص ۳۷( سیره ابن هشام، ج ۱، ص ۲۳۶) . ( ۵ )
-۶ فروغ ولایت، ص ۳۸ ( ۶ )
– ۷آفتاب ولایت، ص ۱۳۱( سوره بقره، آیه ۱۴۸) . ( ۷ )
-۸ فروغ ولایت، ص ۸۶( مستدرک حاکم، ج ۳، ص ۱۴، استیعاب، ج ۳، ( ۸ ) ص ۳۵)
۹- فروغ ولایت، ص ۱۴۱( سوره مائده، آیه ۶۷) ( ۹ )
-۱۰ فروغ ولایت، ص ۶۹۷ ( ۱۰ )
-۱۱ فروغ ولایت، ص ۶۹۷( بحارالانوار، نقل از مالی، ج ۹، ص ۶۵۰) ( ۱۱)
۱۲- فروغ ولایت، ص ۶۹۷ ( ۱۲ )
۱۳. شعراء/ ۲۱۴.
۱۴. تفسیر تبیان، ج ۸، ص ۶۷؛ تاریخ طبری، ج ۲، ص ۶۳.
۱۵. مجمع البیان، المیزان، درالمنثور، ذیل آیه ۲۱۴ شعراء.
۱۶. الغدیر، ج ۲، ص ۲۷۸؛ المراجعات، ص ۱۳۰ به بعد.
۱۷ تفاسیر الکشاف و الجامع لاحکام القرآن، ذیل آیه ۲۳ شوری.
۱۸. آل عمران/ ۳۱.
۱۹ سبأ/ ۴۷.
۲۰ مائده/ ۶۷.
۲۱. فضائل الخمسه فمن الصحاح السته، ج ۱، ص ۲۹.
۲۲. تفسیر الکشاف، ذیل آیه ۶۱ آل عمران.
آیات ولایت در قرآن؛ ص۵۸.۲۳.
تفسیر نمونه؛ ج۴؛ ص۲۶۶.۲۴.
۲۵.همان.
تفسیر نمونه؛ ج۴؛ ص۲۶۶.۲۶.
المراجعات ط چهارم صفحه ۳۸.۲۷.
] تفسیر نمونه، ج۴، ص: ۲۶۷.۲۸.
۲۹. راغب اصفهانی، المفردات، ص ۶۴، واژه اهل.
۳۰.. فخر رازی، ج ۲۵، ص ۲۱۰.
۳۱.. همان، ص ۲۲۸.
۳۲. همان، ج ۲۷، ص ۱۶۷.
۳۳.سیوطی در کتاب جامع الصغیر ج ۲ ص ۵۶
منابع:
سبحانی تبریزی، جعفر، . ۱۳۸۷ .مترجم حسین اختر رضوی. فروغ ولایت(تاریخ تحلیلی زندگانی امیرالمومنین علی علیه السلام) قم .مجمع جهانی اهل بیت
سرشناسه : مصباح محمدتقی – ۱۳۱۳ آفتاب ولایت محمدتقی مصباح یزدی. قم موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، مرکز انتشارات ۱۳۸۲
نهج البلاغه ترجمه : احمد سپهر خراسانی چهار جلد از سخنان امیر المومنین علی علیه السلام انتشارات اشرفی ۱۳۵۸
جلوه های حکمت گزیدۀ موضوعی کلمات امیر المومنین علی(ع) گرد آوری و مترجم: سید اصغر ناظم زاده قمی ناشر: فتر نشر الهادی سال چاپ: ۱۳۷۳ شمسی محل نشر: قم
الغدیر مؤلف: علامه شیخ عبدالحسین امینی مترجم: محمد تقی واحدی ناشر: کتابخانه بزرگ اسلامی سال نشر: ۱۳۴۰ شمسی محل نشر: تهران
شیخ مفید .الارشاد، مترجم: حاج شیخ محمد باقر اعدی خراسانی . الارشاد در شناسایی مقام چهارده معصوم (ع) و زندگانی ایشان دو جلدی مؤلف: ناشر: کتابفروشی اسلامیه سال چاپ: ۱۳۶۴شمسی محل نشر: تهران
: مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۰۵ .آیات ولایت در قرآن. تهیه و تنظیم ابوالقاسم علیان نژادی . نشر : قم : نسل جوان ، ۱۳۸۱
راغب اصفهانی . حسین بن محمد، – ۵۰۲ق.، المفردات فی غریب القرآن .فارسی ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ القرآن / مولف ابوالقاسم حسین بن محمدبن فضل معروف به راغب اصفهانی؛ ترجمه و تحقیق همراه با تفسیر لغوی و ادبی قرآن از غلامرضا خسروی حسینی.
مشخصات نشر : تهران : المکتبه المرتضویه لاحیاء آثارالجعفریه۱۳۸۳
سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹-۹۱۱. جامع الصغیر فی احادیث البشیر النذیر.قم: موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان، ۷ ۱۳۸
مکارم شیرازی.ناصر.برگزیده تفسیرنمونه .۱۳۸۲.محقق احمد علی بابایی ناشر دارکتب اسلامیه تهران
حمد فاضل لنکرانی، آئین کشورداری از دیدگاه امام علی (دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ چهارم: ۱۳۷۳) ص۱۴۴.
۲ـ نهج البلاغه فیض الاسلام، ج۲ (انتشارات فیض الاسلام، ۱۳۶۸) نامه ۵۳، ص۱۰۲۲.
۳ـ نهج البلاغه، ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی، نامه ۶۷، ص۳۵۲ـ۳۵۱.
سید هاشم رسولی محلاتی، زندگانی امیرالمؤمنین (چاپخانه دفتر نشر فره
نگ اسلامی، چاپ سوم: ۱۳۷۴) ص۶۳
نویسنده : صدرالله زین العبادی
