موعود پایگاه اینترنتی موعود
مردی از یاران رسول خدا(ص) همراه با گروهی بر آن حضرت میهمان شدند و سؤال کردند: درخت طوبی کجا است؟ فرمود: در فردوس، در سرای من. دیگری همان را پرسید؛ پاسخ آمد: در بهشت، در منزل امیر مؤمنان، علی(ع)، گفتند: چند لحظه پیش، همین را پرسیدیم: پاسخ دادی: در خانه من و اینک فرمودی: در خانه علی! پاسخ داد: سرای من و علی یک جا است.
پروردگار حکیم، درخت محبت آل طه(ع) را به دست خویش در فردوس۱ و قلب سعادتمندان نشاند و به احسانش آبیاری کرد، تا با باورهای راست و رفتار نیک ما بهاری شود و شکوفه محمدی زند و آنک از بحبوحه رساخیز و فردوس سر فرازند و مؤمنان در گستره سایه‌بانش بیاسایند و آرام گیرند؛ به شاخه‌هایش در آویزند و در جمع عرشیان گام گذارند.
باری، درخت طوبی و سدره المنتهی که خدای بخشاینده نهالش را نشاند، همان دوستی و ولایت امیر مؤمنان و خاندان او(ع) است که مدار و قلب تمام خوبی‌ها و شایستگی‌ها است. بهتر بگویم؛ حقیقت و جوهره صفات پسندیده و بایدهای خداوندگار، محبت آل محمد(ع) است؛ همان‌گونه که اساس تمام زشتی‌ها و ناآراستگی‌ها، بدخواهی و کینه‌توزی با آن خاندان پاک است. نماز و حج و هر پرستشی، با ولایت، پذیرفته و معراج مؤمن است. جان و مال را به رسم هدیه به حضرت دوست پیشکش کردن و هر گذشتی با قلبی لبریز از عشق به فاطمه زهرا و زادگان پاکش(ع)آدمی را به فراتر از آسمان‌ها پرواز و در بهشت آشیانش دهد. خداشناسی و یکتاباوری که ره‌آورد انبیا و کتاب‌های آسمانی است، از شاخه‌های بالنده امامت است.۲ هر جوینده‌ای تنها با دوستی آن پاکان و پیروی از آنان، به مقصد و مقصود خود نایل آید و این بخشش و هدیه آسمانی و سترگ، سنگر سخت و قلعه نفوذناپذیری است که از هر باطل و آسیبی نگاه دارنده خواهد بود.
مردی از یاران رسول خدا(ص) همراه با گروهی بر آن حضرت میهمان شدند و سؤال کردند: درخت طوبی کجا است؟ فرمود: در فردوس، در سرای من. دیگری همان را پرسید؛ پاسخ آمد: در بهشت، در منزل امیر مؤمنان، علی(ع)، گفتند: چند لحظه پیش، همین را پرسیدیم: پاسخ دادی: در خانه من و اینک فرمودی: در خانه علی! پاسخ داد: سرای من و علی یک جا است.۳
واپسین و برترین پیامبر خدا(ص)، به دخترش، حضرت فاطمه(س) چنین گزارش داد: «در شب معراج، به درخت سدره المنتهی رسیدم. روی آن نوشته بود: «به راستی من پروردگار یکتا هستم که جز من خدایی نیست. محمد(ص) برگزیده آفریدگانم است. وی را به وزیرش تأیید و یاری رسانم». از جبرئیل سؤال کردم: «وزیر و جانشینم کیست؟» گفت: «علی بن ابی طالب(ع)» … از آنجا گذشتم…، تا آنکه در فردوس فرود آمدم و درخت طوبی را دیدم که ریشه و تنه آن، در سرای علی(ع) بود. در بهشت، کاخ و کاشانه‌ای نیست، جز آنکه شاخه‌ای از درخت طوبی در آن هست».4
آن حضرت در روایتی دیگر فرمود: «خدای بلندمرتبه، در قلب من انداخت که دوستی و محبت علی(ع) درخت طوبایی است که خداوند به دست خویش در قلب مؤمنان نشانده است».5
محبت و دلباختگیِ آخرین و کامل‌ترین نهال هستی، حضرت حجّت(ع) را حضرت حق، در دل‌های پاک اهل ایمان کِشت تا با صادق‌ترین و راسخ‌ترین عقیده‌ها و برترین کردارها آبیاری و درختی تناور گردد. ریشه و تنه آن درخت مبارک، آنچنان محکم و پابرجاست که هرگز قد خم نکند. هیچ تندبادی شاخه‌های بی‌شمارش را که به عدد شیعیان است، نلرزاند و نشکند، و هر برگی از آن، به پهنای اقیانوس‌ها گسترده که تمامت یاورمندان و پیروانش را در سایه و چتر حمایت خود گیرد.۶
بلندای درخت طوبی و سدرهالمنتهی، آسمان‌ها را بشکافد و تا «قاب قوسین أو أدنی» خودنمایی کند؛ بدین سبب، دست یازیدن و چنگ در انداختن به آن، فرشیان را به عرش رساند و بدان جا فرودشان آرد و در برزخ و رستاخیز، از نسیم و طراوتش شادمان باشند و در سایه‌اش بیاسایند.
امام صادق(ع)، در تفسیر آیه شریفه «ألم تر کیف ضرب الله مثلاً کلمهً طیّبهً کشجرهٍ طیّبهٍ أصلها ثابتٌ و فرعها فی السّماء؛ آیا ندیدی چگونه خداوند کلمه طیبه و گفتار پاکیزه را به درختی پاکیزه مثال زده که ریشه آن [در زمین] ثابت و شاخه آن در آسمان است؟!»7 فرمود: «مقصود، نبی اکرم و پیشوایان پس از او(ع) هستند که اصل ثابت و پابرجایند، و مقصود از «فرعها» ولایت آن سروران است که باید به آن گردن نهاد و پذیرفت».8
محمد بن سلیمان از امام صادق(ع)، درباره تفسیر آیه شریفه «عند سدره المنتهی»9 پرسید؛ امام این آیه شریفه را خواند: «الم تر کیف ضرب الله مثلاً کلمهً طیّبهً کشجرهٍ طیبهٍ أصلها ثابتٌ و فرعها فی السماء»10 سپس فرمود: «رسول خدا، بن و ریشه، امیر مؤمنان(ع)، تنه، حضرت فاطمه فرع و پیشوایانی از دودمانشان(ع) شاخه‌ها و پیروان آنان، برگ‌های آن درختند». سلیمان پرسید: فدایت شوم! نام‌گذاری آن درخت به «سدرهالمنتهی» به چه اشارت دارد؟ فرمود: «به خدا سوگند! دین، به آن پایان می‌پذیرد. کسی که از آن بهره‌ای نگیرد، اهل ایمان و از پیروان ما نیست».11
بهشت و دوزخ، اکنون برپا است و شب معراج، مهم‌ترین رسولان(ص) آنجا سیر کرد و نعمت‌ها و کیفرهایش را از دیدگان عزیزش گذراند.۱۲ و اینها همگی تجسم و بازتاب روان و رفتار آدمیان در این سرا است.
آنچه قرآن کریم و روایات روشنگر، برای تشویق و بیم بندگان، در این گستره در وصف آن گزارش دهند، همه در این جهان خاکی، بذرافشانی و تحفه‌اش از اینجا فرستاده شود، تا در واپسین جهان بروید و به یکدیگر بپیوندد و بوستانی دل‌انگیز و قصرهایی سر به فلک کشیده با جوی‌هایی لبریز از آب و شیر روان بسازد و همدمی عرشیان و هزاران احسان دیگر که چشمی هرگز ندیده و زبان و قلمی را یارای ترسیمش نباشد، به ارمغان آرد و دشمنی با آل علی(ع) نیز آتش دوزخ و درخت زقّوم و کیفرهای گوناگون گردد که نهیب و بیم آن وصف‌ناپذیر است و در خردها نگنجد.
با غواصی در روایاتِ گزارش شده در این باره که پاره‌ای از آنها از پیش رویمان گذشت، می‌توان گفت: «درخت طوبی و سدره المنتهی در بهشت تندیس دلدادگی و حقیقت ولایت و سرسپاری بر آستان نورافروز جهان، حضرت مهدی(ع) و نیاکان پاکش است که اساس هر پاکی و خوبی است و در عمق دل‌های رستگاران و پیراستگان، ریشه‌ای استوار دوانیده و شاخ و برگش تا افلاک رسد و میوه خداپرستی و فروتنی، ره‌آوردش خواهد بود.
امام صادق(ع) فرمود: «طوبی، سزاوار کسی است که در دوران غیبت قائم(ع) از ما خاندان، به فرمان‌های ما چنگ زند و قلب وی، پس از ره یافتن، در انحراف نیفتند. پرسیدند: طوبی چیست؟ فرمود: درختی است در بهشت که در خانه علی بن ابی طالب(ع) ریشه دوانیده است. مؤمنی نیست جز آنکه در سرای او، شاخه‌ای از شاخه‌های آن درخت هست.۱۳
در زیارت حضرت ولی عصر(ع) با این نام مبارک، درود می‌فرستیم: «درود بر تو ای بیننده درخت طوبی و سدره المنتهی!»14
این نام با توجه به آنچه نگاشتیم ـ پرده از آن برمی‌دارد که آن حضرت با دیدگان عین‌اللّهی خویش بر تمام هستی، از دل خاک تا فراتر از افلاک، بر درخت طوبی و سدره المنتهی که در آسمان هفتم جای دارد، ۱۵ ناظرند و آن حجت خدا، به محبت در قلب و جان مردمان و یاوران خود، آگاه و دانا است. بنابراین، دورویی و صداقت در پیش او نهان نماند.
امام صادق(ع) در تفسیر آیه شریفه: «و کذلک نُری إبراهیم ملکوت السماوات والأرض و لیکون من الموقنین؛ ۱۶ و اینچنین، ملکوت آسمان‌ها و زمین و حکومت مطلقه خداوند بر آنها را به ابراهیم نشان دادیم؛ [تا به آن استدلال کند، ] و اهل یقین گردد»، فرمود: «برای حضرت ابراهیم، حجاب‌های هفتگانه آسمان‌ها و زمین کنار رفت تا فراتر از عرش را نگریست و برای حضرت محمد(ص) نیز چنین شد و من می‌نگرم به صاحب شما و پیشوایان پس از او(ع) که برای همه آنها چنین است».17 و در جای دیگر فرمود: «ما هر کسی را ببینیم، حقیقت ایمان، یا دورویی‌اش را می‌یابیم و پیروان ما با نام و نشان خود و نیاکانش نوشته شده است».18 امام باقر(ع) نیز فرموده است: «ما دیدگان خدا در میان آفریدگان اوییم [= چیزی از چشم ما پنهان نیست].۱۹
آری آن ذخیره الهی، دیده خداوند است و از آنچه در دل خاک تا افلاک باشد، همه در محضر اوست؛ از این رو امام رضا(ع) فرمان می‌داد برای حضرتش از خدا چنین دعا کنند: «بارالها! از دیده بینایت که به اذن تو می‌نگرد و گواه بر بندگان تو است، هر بلا و مصیبتی را دور ساز».20
رسول عربان
ماهنامه موعود شماره ۱۰۹
پی‌نوشت‌ها:
۱. امام باقر(ع): طوبی درختی است در فردوس که حضرت پروردگار به دست خود آن را نشانده است. تفسیر برهان، ج ۲، ص ۲۹۳، ح ۱۰.
۲. امام صادق(ع): ما بنیاد هر خیر و خوبی هستیم و هر خیری از فروع ماست، و از آن خوبی‌ها یکتاپرستی، نماز و روزه و … است. بحارالأنوار، ج ۲۴، ص ۳۰۴، کتاب الامامت، باب ۶۶، إنّهم علیهم السلام، الصلاه و…، ح ۱۵.
۳. بحارالأنوار، ج ۸، ص ۱۹۶، کتاب العدل، باب ۲۳، الجنـه و نعیمها، ح ۱۸۵.
۴. همان، ج ۱۸، ص ۴۰۸، تاریخ نبینا(ص)، باب ۳، اثبات المعراج، ح ۱۱۸: إنّی أنا الله لا إله إلّا أنا وحدی، محمد صفوتی أیّدته بوزیره و نصرته بوزیره فقلت لجبرئیل: «و من وزیره» فقال: «علی بن ابی طالب…»
فلمّا دخلت الجنه رأیت شجره طوبی اصلها فی دار علی و ما فی الجنه قصر و لا منزل إلّا فیها فتر منها.
۵. بحارالأنوار، ج ۲۷، ص ۱۲۹، کتاب الامامـ［، باب ۴، ثواب حبهم، ح ۱۱۹.
۶. رسول خدا(ص) در ترسیم درخت سدره المنتهی فرمود: «… فإذا روقـ［ منها تظل امّـ［ من الامم؛ هر برگی از آن می‌تواند بر امّتی سایه افکند»، تفسیر برهان، ج ۴، ص ۲۴۸، ح ۴.
۷. سوره ابراهیم (۱۴)، آیه ۲۴.
۸. بحارالأنوار، ج ۲۴، ص ۱۴۱، کتاب الامامـه، باب ۴۴، إنّهم(ع) الشجره …، ح ۸.
۹. سوره نجم (۵۳)، آیه ۱۴. نزد سدره المنتهی.
۱۰. سوره ابراهیم (۱۴)، آیه ۲۴. آیا ندیدی چگونه خداوند کلمه طیبه و گفتار پاکیزه را به درختی پاکیزه مثال زده که ریشه آن [در زمین] ثابت و شاخه آن در آسمان است؟!
۱۱. بحارالأنوار، ج ۲۴، ص ۱۳۹، کتاب الامامـ［، باب ۴۴، إنّهم(ع) الشجره …، ح ۵.
۱۲. أبا صلت هروی به امام رضا(ع) عرض کرد: ای فرزند رسول خدا(ص)! به من بگو آیا بهشت و دوزخ اینک آفریده شده؟ فرمود: آری، رسول خدا(ص) در شبی که به معراج رفت، به فردوس داخل شد و آتش را دید. گفتم گروهی برآنند که بهشت و دوزخ، هنوز پدید نیامده است. امام فرمود: آنان از ما نیستند و ما از آنها نیستیم. هر کس خلقت بهشت و جهنم را منکر شود، بر ما و نبی اکرم(ص) دروغ بسته است. بحارالأنوار، ج ۸، ص ۱۱۹، کتاب العدل و الجهاد، باب ۲۲، الجنـه و نعیمها، ح ۶ و ص ۸۴۸، ح ۶۹ و در روایتی دیگر چنین آمده: خداوند مهربان شبی که رسولش را به معراج برد به او فرمود: ای محمد(ص)! درود مرا به امتت برسان و به آنها بگو فردوس آبش گواراست و خاکش پاکیزه، نرم و سفید، ذکر سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلّا الله و الله اکبر و لا حول و لا قوّـ［ إلّا بالله آن را کشت می‌کند پس فرمان ده امّتت را که بسیار بکارند…! بحارالأنوار، ج ۱۸، ص ۳۳۵، تاریخ نبینا(ص)، باب ۳، اثبات المعراج، ح ۳۶.
۱۳. تفسیر صافی، ج ۳، ص ۷۰.
۱۴. السلام علیک یا ناظر شجره طوبی و سدره المنتهی! مفاتیح الجنان، ص ۸۶۸.
۱۵. بحارالأنوار، ج ۸، ص ۱۳۳، کتاب العدل و الجهاد، باب ۲۳، الجنـه و نعیمها، ح ۴۰.
۱۶. سوره انعام (۶)، آیه ۷۵.
۱۷. تفسیر برهان، ج ۱، ص ۵۳۱، ح ۲.
۱۸. بحارالأنوار، ج ۲۶، ص ۲۴۱، کتاب الامامـ［، باب ۵، جوامع المناقبهم…، ح ۵.
۱۹. بحارالانوار، ج ۲۶، کتاب الامامه، باب ۵، جوامع المناقبهم…، ص ۲۴۶، ح ۱۳.
۲۰. مفاتیح الجنان، ص ۸۹۵.
