نشست ۱۱۳ : عهد امام و عهد با امام

یکصد و سیزدهمین نشست ماهانه موعود عصر (عج) با موضوع «عهد امام و عهد با امام» با سخنرانی شیوای استاد اسماعیل شفیعی سروستانی برگزار شد. در این نشست مدیر مسئول مؤسسه موعود با ارائه تعریفی از عهد که به معنای «پیمان»، «سوگند»، «عصر و زمان» و «قول و قرار» است، افزودند که بستن عهد، همانند نذر نیازمند خواندن صیغه یا اقرار زبانی است.

بدین ترتیب هرچند عهد لفظی است؛ امّا هر عهدی، هر اندازه که باشد، واجد حقیقتی است که ظهور عینی و خارجی می‌یابد. به عبارت دیگر، عهد و پیمان تنها به لفظ محدود نمی‌شود، بلکه حقیقتی در عالم والا دارد که در عالم واقعی بروز می‌کند و خودش را نشان می‌دهد. بنابراین هر انسان، نتیجه و فرزند همان عهدی است که در قلب بسته است.
استاد سروستانی تأکید کردند: تمام فرهنگ ‌ها و تمدّن‌ها فرزندان عهد هستند. به عبارت دیگر هر حوزه فرهنگی و تمدّنی از عهد ی منعقد شده توسط انسان آغاز می‌شود و حاصل عهد جمعی مردم است.
سخنران با توجّه به فرهنگ‌ها و تمدّن‌های موجود بر زمین، عهد را دو نوع عهد دانستند:
۱. عهد امام و عهد با امام؛
۲. عهد شیطان و عهد با شیطان؛

الف) عهد شیطان و عهد با شیطان
محقّق حوزه مطالعات فرهنگی، در این قسمت از عهد ابلیس یاد کرد که در قرآن بیان شده است:
«به عزّتت سوگند که حتماً تمامی آنها (فرزندان آدم) را اغوا و گمراه خواهم کرد؛ مگر بندگان مخلص تو را.»
او عهد بست و منتظر ماند تا کسانی بیایند و با او عهد ببندند.
استاد سروستانی در ادامه به «عهد با ابلیس» اشاره کردند که چگونه مردم با ابلیس عهد می‌بندند.
امام علی(ع) فرمودند: «پیروان شیطان اول در دل خود به شیطان رو می‌کنند و شیطان به تدریج در خردهای آنان نفوذ نمود و با جسم‌هایشان نگریست و با زبانشان سخن گفت و آنها را گرفتار خطاها و لغزش‌ها نمود. شیطان نادرستی را در نظر پیروانش آرایش داد و قدرت باطل و زبان گویای باطل در پیروانشان ایجاد می‌کنند.»

فاستوس، نماد انسان امروز
در این بخش از نشست، اسماعیل شفیعی سروستانی به بازپخش نمایشنامه فاستوس (اثر کریستوفر مارلو) پرداخت که ماجرای دانشمندی را روایت میکند که برای دستیابی به مطامع دنیوی، با شیطان معامله می‌کند و شیطان در این مسیر به خاطر عهد اولیه‌اش او را آلوده به انواع مفاسد می‌کند تا جایی که در پایان عمر، فاستوس پشیمان می‌شود؛ امّا آنقدر در گناه غرق شده است که قدرت بردن نام خداوند و حضرت مسیح را هم نمی‌یابد و در تاریکی تمام به دوزخ می‌شتابد.
شفیعی سروستانی درباره فاستوس افزود:
«بیش از ۲۰ اثر در موضوع فاوست و فاستوس در اروپا منتشر شد و نکته قابل توجه این است که فاستوس نماینده انسان غربی است که با دست شستن از همه علوم و فنونی که بدان مشغول بودند، از جمله حکمت، بر اثر چیزی که بر نفسشان غالب آمده بود به عهد و معامله با شیطان رو آوردند. در قرون پانزدهم و شانزدهم میلادی فلاسفه و دانشمندان غربی آرام آرام به سمت کابالا راه پیدا کردند. به گونه ای که بسیاری از آنها روی به عزائم و اوراد و اذکار جادویی آوردند و مشغول آن شدند.
سردبیر ماهنامه موعود، تأکید کرد که هر زمان که فردی یا قومی آمادگی انعقاد عهد با ابلیس می‌یابد تا به میدانی از قدرت و توانایی راه پیدا کند (قدرتی که مطابق رای خداوند متعال نباشد) از سینه و جانش این عهد آغاز می‌شود و قطعا ابلیس به دلیل عهدی که بسته منتظر است تا انسانی پیدا شود و به او مراجعه کند تا او را به راحتی اغوا کند. بنابراین عهد ابلیس زمانی به طور کامل محقّق می‌شود که مردمانی پیدا شوند که با او عهد ببندند. چنان خداوند می‌فرمایند:
«کسانی که پیمان خدا را پس از بستن آن می‌شکنند و آنچه را خدا به پیوستن آن [پیمان] فرمان داده، می‌گسلند و در زمین فساد می‌کنند، بر ایشان لعنت است و برای آنان فرجام بدی است.»
با گسست پیمان آسمانی با خداوند، انسان‌های فاستوس‌گونه، عهدی با شیطان آغاز می‌کند. در چنین زمانی فرد از رحمت خداوند دور می‌شود، چنانچه در ماجرای فیلم فاستوس، شیطان چنین هشداری می‌دهد: «هرچه با جهان و قلمرو ما مربوط باشد از تو پوشیده نخواهم داشت؛ امّا باید از دوزخ اندیشه کنی چون به لعنت ابدی دچار خواهی شد.»
نکته‌ی مهمّ سخنان شفیعی سروستانی درباره عهد با ابلیس این بود که وضعیت حاضر مردم، حاصل جمع عهود آنان است. ایشان در این باره توضیح دادند:
«اگر می خواهید ببینید در شرایط کلی و عمومی‌با چه و با که عهد دارید، وضعیتتان را ببنید. اگر حاصل جمع مراجعه و عهدهای مردم را جمع کنید، جمع جبری اش می‌شود عهدی که دارند. ممکن است عهد جماعتی از مردم با خداوند باشد و جماعتی با شیطان. وضع مردم در این زمان، حاصل جمع این عهدهاست. وضع عمومی‌که هر قومی‌به آن مبتلاست و به آن عادت کرده است، حاصل جمع عهد همه مردم است. اگر آشفتگی و دلزدگی، یأس و گناه و آلودگی با چاشنی از روحانیت و عبادت است، حاصل جمع عهود مردم است. اگر ۸۰ میلیون نفر مردم از ان مجموعه عهد و قلبشان در خدمت ولیّ خدا باشد، در زیر پوشش این جماعت بزرگ، آن ده میلیون گناهکار پوشیده می‌شود. برخلاف این نیز جاری است.»

ب) عهد امام و عهد با امام
عهد الست
شفیعی سروستانی با تأکید براینکه زندگی الهی بشر نیز با عهد آغاز شد، به توضیح مفصّلی درباره محتوای عهد الست پرداخت. ایشان اشاره کردند که به استناد منابع وحیانی، موضوع این عهد که خداوند از تمامی ذرّیه حضرت آدم(ع) تا قیامت گرفته است، «توحید و ربوبیت خودش»، «نبوّت و رسالت رسول مکرّم حضرت محمّد(ص)» و «امامت و امیری امیرمؤمنان علی(ع)» بود. سردبیر ماهنامه موعود بر اساس روایات بیان کرد که هر کس از انبیا که به نحو تام وبی تردید امامت تمامی معصومان از جمله امام عصر و الزّمان(عج) را پذیرفت، در زمره پیامبران اولوالعزم قرار گرفت؛ چنانچه در روایت نیز آمده است:
امام باقر(ع) فرمود، همانا خداى تبارک و تعالى چون خواست مخلوق را بیافریند، نخست آبى گوارا و آبى شور و تلخ آفرید […] سپس فرمود: «مگر من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: چرا گواهى دهیم، تا در روز قیامت نگویند: ما از این بى‏خبر بودیم».
سپس از پیغمبران پیمان گرفت و فرمود: مگر من پروردگار شما نیستم؟ و این محمد رسول من نیست و این على امیر مؤمنان نمیباشد؟ گفتند: چرا پس نبوت آنها پا بر جا شد، و از پیغمبران اولو العزم پیمان گرفت که من پروردگار شمایم و محمد رسولم و على امیر مؤمنان و اوصیاء بعد از او، والیان امر من و خزانه داران علم من و اینکه مهدى کسى است که بوسیله او دینم را نصرت دهم و دولتم را آشکار کنم و از دشمنانم انتقام گیرم و بوسیله او خواهى نخواهى عبادت شوم.
گفتند: پروردگارا! اقرار کردیم و گواهى دادیم، ولى آدم نه انکار کرد و نه اقرار نمود، پس مقام اولو العزمى براى آن پنج تن از جهت مهدى ثابت شد و براى آدم عزمى براى اقرار بآن یافت نشد (از این رو از پیغمبران اولو العزم خارج گشت) این است گفتار خداى عز و جل: «و هر آینه از پیش با آدم عهدى کردیم، او فراموش کرد و برایش تصمیمى نیافتیم‏.»

حجر الاسود و عهد الست
پس از این استاد سروستانی، درباره حجر‌الاسود توضیح دادند که به استناد منابع وحیانی، حجر فرشته‌ای بوده است که در بهشت، یادآور عهد الست بوده است و همزمان با حضرت آدم برای تذکّر و یادآوری به او به صورت سنگی سفید، به زمین هبوط می‌کند. این سنگ امروزه، وظیفه نگهداشتن عهود مردم در حجّ است و در قیامت برای مردم شهادت می‌دهد. بدین ترتیب، موضوع ولایت به عنوان امانتی ذکر شده است که مؤمنان باید نگهار آن باشند تا قیامت.

امامت، عهد معهود خداوند
نویسنده با سابقه کشورمان، با اشاره به اینکه امامت، عهدی است از سوی خداوند متعال برای ائمّه معصوم(ع) که بندگان می‌بایست آن را دریابند، تأکید کرد: عهد امام، عهد خود خداوند متعال است که وعده داد که بهشت را به انسان ارزانی می‌دارد و این در صورتی است که فرد عهد با امام را که همان نگهداشتن عهد خداوند، امامت و ولایت، را پاس دارد و حفاظت کند.
امام علی(ع) می‌فرمایند: «ای مردم شما بر من حقی دارید و من بر شما حقی دارم. عهد من این است که خیرخواه شما باشم و غنیمت شما را به طور کامل به شما بپردازم و شما را تعلیم دهم تا جاهل نمانید و مؤدّب به آداب نمایم تا بیاموزید. امّا حقی که من بر شما دارم، وفا به بیعتی است که با من نموده‌اید و خیرخواهی نسبت به من در حضور و غیبتم و اجابت دعوتم وقتی که شمار ا یم‌خوانم و اطاعت از من وقتی دستوری صادر می‌کنم.»
استاد سروستانی بر اساس روایات حقّ امام بر رعیّت را در چند دسته بندی بیان کردند و شرح دادند که در ادامه تنها به عناوین آن اشاره می‌کنیم:
۱. شناخت امام؛
۲. پرداخت حقّ امام (از جمله: مودّت به اهل بیت، حقوق مالی امام همچون خمس و…)؛
۳. رفتن به سوی امام (چرا که امام همچون کعبه است و باید به سوی او رفت و او به سوی کسی نمی‌رود.)؛
۴. گردن نهادن به ولایت امامان معصوم(ع)؛
۵. پرداخت حق وصیّت و وراثت امام.
استاد سروستانی نتیجه شکست عهد را چیزی جز نگون‌بختی و گرفتار شدن در بلا و مسلّط شدن دشمنان دانستند.

وفای به عهد، شرط ظهور
در این بخش از سخنرانی، استاد شفیعی سروستانی به روایت بلندی از امام باقر(ع) اشاره کردند که در آن عصر غیبت را که مردم در آن حقّ امام را نمی‌پردازند به «عصر گرگی»، عصری که مردم درباره حقّ امام در تردید هستند، «عصر میش» و عصری که مردم به عهد خویش وفا می‌کنند را عهد میزان نامیدند و ظهور امام را در همان دوران دانستند.
بر اساس این روایت، غیبت امام به این علّت است که در میان مردم، گرگ‌صفتی و میش‌صفتی درباره عهد و قول با امامشان جاری است. چنانچه در روایت آمده است:
مفضّل بن عمر از امام صادق و او از امام باقر (ع) روایت کند که فرمودند:
«چون قائم(ع) قیام کند، گوید: فَفَرَرْتُ مِنْکُمْ لَمَّا خِفْتُکُمْ فَوَهَبَ لی‏ رَبِّی حُکْماً وَ جَعَلَنی‏ مِنَ الْمُرْسَلین‏؛ چون از شما ترسیدم از نزد شما گریختم و پروردگارم مرا حکومت بخشید و مرا از پیامبران قرار داد.»
خود امام عصر(عج) فرمودند:
«[…] ما از لغزش‌هائى که از برخى شیعیان سر مى‏زند از وقتى که بسیارى از آنان میل به‏ بعضى از کارهاى ناشایسته‏اى نموده‏اند که نیکان گذشته از آنان احتراز مى‏نمودند و پیمانى که از آنان براى توجّه به خداوند و دورى از زشتى‏ها گرفته شده و آن را پشت سر انداخته‏اند اطّلاع داریم، گویا آنان نمى‏دانند که ما در رعایت حال شما کوتاهى نمى‏کنیم و یاد شما را از خاطر نبرده‏ایم، و اگر جز این بود از هر سو گرفتارى به شما رو مى‏آورد و دشمنانتان، شما را از میان مى‏بردند، تقوا پیشه سازید و به ما اعتماد کنید و چاره این فتنه و امتحان را که به شما رو آورده است از ما بخواهید امتحانى که هر کس مرگش رسیده باشد، در آن نابود مى‏گردد و آن کس که به آرزوى خود رسیده باشد از ورطه آن به سلامت مى‏رود. آن فتنه و امتحان علامت حرکت ما و امتیاز شما در برابر اطاعت و نافرمانى ما است، خداوند هم نور خود را کامل مى‏گرداند هر چند مشرکان نخواهند…»
و در جای دیگری خود امام زمان(ع)، وفای به عهد را شرط ظهور معرفی می‌کنند و می‌فرمایند:
«[…] و چنانچه شیعیان ما- خدا به طاعت خود موفّقشان بدارد- قلباً در وفاى به عهدشان اجتماع مى‏شدند نه تنها سعادت لقاى ما از ایشان به تأخیر نمى‏افتاد، که سعادت مشاهده ما با شتاب بدیشان مى‏رسید و اینها همه در پرتو شناخت کامل ما و صداقت محض نسبت بما مى‏باشد، بنا بر این هیچ چیز ما را از ایشان محبوس نمى‏دارد جز اخبارى که از ایشان بما مى‏رسد و ما را مکروه و ناراحت مى‏سازد و از ایشان انتظار نداریم، و تنها از خدا باید یارى خواست و او براى ما کافى و نیکو کارگزار و پشتیبانى است، و صلوات و سلام خداوند بر آقا و سرورمان؛ بشیر و نذیر؛ محمّد و آل پاکش باد!»
شیعیان خواب بس است برخیزید
هجر ارباب بس است برخیزید
یادمان رفته که عهدی هم هست
یادمان رفته که مهدی هم هست…

یادآور می‌شویم نشست‌های ماهانه موعود، در آخرین پنج‌شنبه هر ماه شمسی به همراه برگزاری نمایشگاهی از آثار موعود برگزار می‌گردد. حضور در این نشست‌ها رایگان و برای همگان آزاد است.