موعود پایگاه اینترنتی موعود
مباهله در اصل از «بَهل» به معنی رها کردن و برداشتن قید و بند از چیزی است. اما مباهله به معنای لعنت کردن یکدیگر و نفرین کردن است. کیفیت مباهله به این گونه است که افرادی که درباره مسئله مذهبی مهمی‌گفتگو دارند در یک جا جمع شوند و به درگاه خدا تضرّع کنند و از او بخواهند که دروغ گو را رسوا سازد و مجازات کند. آیه مباهله یکی از جلوه های خاصّ اصحاب کساء در آیات نورانی قرآن کریم است که در این مقاله گوشه ای از این تجلّیات را با بهره گیری از احادیث معتبر و مستند پیشوایان معصوم(ع) ثبت میکنیم.
واژه مباهله
مباهله از ریشه «بهل» می‌باشد و بهل در اصل به معنای رها کردن، وانهادن و ترک نمودن است.۱
«بُهلَه» و «بَهْلَه» به معنای لعنت کردن است، بَهَلَهُ: لَعَنَهُ، بَهْلَه الله: لَعنهُاللهِ.۲
«أبتِهال» از باب افتعال به معنای تضرّع و تلاش در دعا است.۳
«مباهَلَه» از باب مفاعله به معنای «مُلاعَنَه» یعنی: دو نفر، یا دو گروه در یک موضوع مورد اختلاف، با یکدیگر اجتماع کنند و از خدا بخواهند که لعنت خود را بر شخص یا گروه ستمگر قرار دهد.۴
نیایشگری که جز خدا همه چیز را فرو نهاده، با یک اخلاص فقط به خدا توجّه می‌کند، نیایش او را «ابتهال» گویند.
دو طرف متخاصم پس از مباهله، یکدیگر را یله و رها کرده در معرض لعنت خدا قرار می دهند.
شخصی که از کسی بیزاری جسته، او را مورد لعن قرار می دهد، او را وانهاده، به حال خود ترک می‌کند.۵
آیه مباهله
آیه ۶۱ سوره مبارک آل عمران به «آیه مباهله» معروف است، زیرا در این آیه، پیامبر اکرم(ص)
مأموریت یافته که با نصارای نجران مباهله کند:
«پس هر که در این [باره] پس از دانشی که تو را [حاصل] آمده با تو محاجّه کند، بگو: بیایید پسرانمان و پسرانتان و زنانمان و زنانتان و ما خویشان نزدیک و شما خویشان نزدیک خود را فرا خوانیم. سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.»۶
جایگاه نجران
سرزمین «نجران» در نقطه مرزی «حجاز» و «یمن» و تنها پایگاه نصارا در منطقه حجاز بود.
یک مبلّغ راستین مسیحیّت به نام عبدالله تامر اهالی نجران را به آیین مسیحیّت دعوت کرد، در طول زمان، اکثریت اهل نجران به کیش مسیحیّت درآمدند و نجران با ۷۳ دهکده تابع خود به صورت پایگاه مسیحیّت درآمد.
پادشاه ستمگر نجران آنان را به رها کردن آیین مسیحیّت و بازگشت به آیین یهود دعوت کرد، نصارای نجران از پذیرش آن امتناع کردند و در آیین خود پابرجا ماندند.
پادشاه ستم پیشه گودالی کنده در آن آتش افروخته، پایمردان در آیین مسیحیّت را در آن گودال انداخته، طعمه حریق نمود.
تعداد این افراد را یاقوت ۲۰۰۰۰ نفر ثبت کرده است.۷ از این واقعه دلخراش در قرآن کریم به عنوان «اصحاب اُخدُود»، یعنی شکنجه گران گودال آتش یاد شده است.۸
مشروح این جنایت در همه کتب تفسیری آمده است.۹
نصارای نجران در آیین خود محکم و پایدار و در معارف خود بینا و هشیار بودند، از این رهگذر نشانه های خوبی از روح انتظار پیامبر اکرم(ص) در تاریخ حوزه نجران در صفحات تاریخ ثبت شده، که به چند نمونه از آنها اشاره میکنیم:
۱. پیش از بعثت پیامبر اکرم(ص) یکی از اسقف های نجران به مکّه آمده، با جناب عبدالمطلب پیرامون اوصاف پیامبر اکرم(ص) سخن می‌گفت که ناگهان رسول خدا(ص) نزد عبدالمطلّب آمد، آن اسقف با دیدن حضرت در سنین کودکی، او را شناخت و گفت: ایشان همان پیامبر موعود است. آنگاه درباره حفاظت و حراست از آن حضرت سفارش نمود.۱۰
۲. در آستانه بعثت آن حضرت، عروه بن مسعود در یک سفر تجاری به نجران رفته بود، یک اسقف نجرانی که با او رفاقت داشت، به او گفت: زمان بعثت پیامبری در حرم شما مکّه فرا رسیده، او آخرین پیامبر از پیامبران الهی است، تا مبعوث شده به سوی خدا فرا خواند. به او ایمان بیاور.۱۱
۳. یک گروه ۲۰ نفری از نصارای نجران، قبل از هجرت در مکّه معظّمه به محضر مقدّس آن حضرت شرفیاب شده به شرف اسلام مشرّف شدند.۱۲
۴. پیامبر اکرم(ص) هنگامی‌که به کسرا، قیصر و دیگر سران دول جهان نامه می نوشتند، نامه ای نیز به اسقف نجران نوشتند و آنها را به آیین اسلام دعوت کردند.۱۳
۵. هنگامی‌که نامه پیامبر(ص) به اسقف رسید، اسقف آن را به شرحبیل ارائه داد، وی گفت: این از محدوده معلومات من بیرون است، من فقط میدانم که خداوند به حضرت ابراهیم(ع) وعده داده که نبوّت را در نسل حضرت اسماعیل(ع) قرار دهد و من مطمئن نیستم که این شخص همان پیامبر موعود نباشد. آنگاه دیگر بزرگان نجران و ۷۳ روستای تابع آن را گردآوردند و رایزنی کردند، قرار بر این شد که عدّه ای را به مدینه بفرستند و درباره آن حضرت تحقیق کنند.۱۴
۶. تعداد ۶۰ تن از سران نجران برای ارزیابی اوضاع مسلمانان و تحقیق درباره پیامبر اکرم(ص) از نجران به سوی مدینه عزیمت کردند. ۱۴ تن از اینها اشراف و رجال برجسته نجران بودند که اسامی آنها در کتب سیره و تراجم آمده است.۱۵
۷. سرپرست این هیئت، أیهم نام داشت که به سیّد معروف بود، او مردی مدیر و مدبّر بود که هیچ کاری بدون صلاحدید ایشان انجام نمی پذیرفت.
زمامدار نجران در آن زمان عبدالمسیح نام داشت که به عاقب معروف بود. اسقف اعظم آنها نیز ابوحارثـه بن علقمه بود که نماینده رسمی‌کلیساهای روم در حجاز بود.
۸. ابوحارثه برادری داشت به نام کوز که همراه او در حرکت بود، استر وی در مسیر مدینه آسیب دید، کوز گفت: دور باد.
ابوحارثه گفت: خودت دور باشی و هلاک شوی.
کوز گفت: چرا برادر جان؟
گفت: او همان پیامبری است که سالها منتظرش بودیم.
کوز گفت: پس چرا در ایمان آوردن به او تعلّل می ورزی.
ابوحارثه گفت: نمیبینی که نصارای نجران چقدر به ما احترام می‌کنند، ما را عزیز می دارند و چقدر در حقّ ما فداکاری می‌کنند، اگر من به او ایمان بیاورم باید از همه این جاه و مقام و مال و منال بگذرم.
کوز اعترافات برادر را آویزه گوش کرده، به آن حضرت ایمان آورد و سخنان برادرش را انگیزه اسلام خود بیان می‌کرد.۱۶
۹. پس از استماع سخنان پیامبر اکرم(ص) شب را مهلت گرفتند و به رایزنی پرداختند، عاقب گفت:
ای ملّت نصارا شما به خوبی می دانید که محمّد پیامبر است و از سوی خدا مبعوث شده است، هر گروهی با پیامبری مباهله کند، کوچک و بزرگشان هلاک می‌شود، اگر نمی خواهید از آیین خود دست بردارید، تن به جزیه بدهید.۱۷
۱۰. پس از مشاهده چهره نورانی و ملکوتی پنج تن
آلعبا(ع)، بزرگ هیئت اعزامی نجران گفت:
ای گروه نصارا من چهره هایی را می‌بینم که اگر به سوی پروردگار توجّه کنند و از خدا بخواهند که کوهی را از زمین برکند، حتماً آن را می‌کند.
هرگز با اینها مباهله نکنید که هلاک می‌شوید و یک تن نصرانی تا روز قیامت در روی زمین نمی ماند، پس تن به جزیه بدهید و برگردید.
پس جزیه را پذیرفتند و مدینه را به قصد نجران ترک کردند.
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «سوگند به خدایی که جان محمّد در دست قدرت اوست، اگر اینها مباهله می‌کردند خداوند اینها را به خوک و بوزینه مسخ می‌کرد و بر همه صحرا آتش می‌بارید و همه اهل نجران را از روی زمین برمی داشت.»۱۸
در حدیث بالا و دهها حدیث دیگر به صراحت آمده است که منظور از آن چهره های نورانی وجود مقدّس پیامبر اکرم(ص) امیرمؤمنان(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع) و حضرت فاطمه(س) بودند.
پینوشتها:
منبع: روی دست آسمان، صص ۱۸۳ ۱۸۹.
۱. ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج ۱، ص ۳۱۱.
۲. ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص ۵۲۲.
۳. خلیل، کتاب العین، مادّه: بهل.
۴. ابن اثیر، نهایـ［، ج۱، ص ۱۶۷.
۵. راغب اصفهانی، مفردات، ص ۶۳.
۶. «فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءکُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءکُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَهُ اللهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ.»
۷. یاقوت، معجم البلدان، ج ۵، ص ۲۶۸.
۸. سوره بروج (۸۵)، آیه ۴.
۹. طبرسی، مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۷۰۷.
۱۰. ابونعیم، دلائل النبوّه، ج ۱، ص ۱۶۵، ح ۱۰۰.
۱۱. همان، ج ۲، ص ۵۳۳، ح ۴۶۱.
۱۲. ابن اسحاق، السّیره، ص ۲۱۸.
۱۳. یعقوبی، تاریخ، ج ۲، ص ۵۶.
۱۴. ابن کثیر، التفسیر، ج ۱، ص ۳۲۴.
۱۵. ابن کثیر، البدایـ［ و النهایـ［، ج ۵، ص ۵۶.
۱۶. ابن هشام، السّیره النبوّیـه، ج ۳، ص ۱۱۳.
۱۷. همان، ص ۱۲۵.
۱۸. ابن صباغ مالکی، الفصول المهمّه، ص ۲۵.
