راز تکرار عزاداری امام حسین(ع)

صد و پانزدهمین نشست ماهانه فرهنگ مهدوی مؤسّسه فرهنگی، هنری موعود، در اولین شب از محرم به این سؤال رایج اختصاص یافت که «چرا عزاداری محرّم همه ساله تکرار می‌گردد؟». و، راز ذکر مصیبت چیست؟

سؤال را «اسماعیل شفیعی سروستانی» پاسخ دادند و علل این امر و تاثیرات فردی و اجتماعی عزاداری امام حسین(ع) را مورد بررسی قرار دادند.
در ابتدای این نشست که مقارن با نخستین شب از ماه عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) شده بود، ذاکر اهل بیت(ع) حاج آقا پاک‌آئین به ذکر مصیبت پرداختند.
پژوهشگر حوزه مهدویت و امام‌شناسی، سؤال مذکور را سؤالی رایج در بین جوانان دانستند که بسیاری در پاسخ به آن، پاسخ‌هایی مادّی‌گرایانه و روشن‌فکرانه داده‌اند و حتّی برخی به این پاسخ رسیده‌اند که «لزومی ندارد که هر سال عزاداری کنیم!»
جز این، سخنران محترم به شبهه ایی نیز پرداختند که توسط برخی روشنفکران مذهبی ایجاد شده بود . آنان واقعه کربلا را حادثه ایی تاریخی معرفی کرده بودند که میان دو طایفه در سال ۶۱ ه اتفاق افتاده و ضرورتی برای تکرار همه ساله عزاداری نیست .

عزاداری انبیاء(ع) برای سبط خاتم الانبیاء(ص)
شفیعی سروستانی ضمن ردّ پاسخ‌های سطحی نگر و مادّی گرایانه، با بررسی روایات، سابقه عزاداری امام حسین(ع) را به بلندای حضور بشر در زمین دانستند و نخستین عزادار ایشان را حضرت آدم(ع) معرفی کردند. ایشان با بیان این روایت که «هیچ پیامبری نبوده؛ مگر آنکه برای امام حسین(ع) عزاداری کرده است» اعلام کردند که گویی تمامی انبیاء می‌بایست برای سیر و سلوک و کسب کمالات معنوی خود از مسیر گریستن برای اباعبدالله الحسین(ع) طیّ طریق می‌کردند. سخنران در ادامه به روایاتی راجع به عزاداری حضرت آدم(ع)، حضرت نوح(ع)، حضرت سلیمان(ع)، حضرت ابراهیم(ع)، حضرت موسی(ع) و حضرت عیسی(ع) اشاره کردند و استنباط خود را از این روایات بیان نمودند و نتیجه گرفتند:
«خداوند متعال همه‌ی انبیاء را به نوعی درمصیبت اباعبدالله(ع) شریک کردند تا آنان سوار بر مرکب تیزپای عزاداری برای اباعبدالله(ع) برکشیده شوند.»
ایشان بر اساس روایات عزاداری انبیاء(ع) راز ذکر مصیبت را چنین دانستند:
۱. عجیین شدن تاریخ و بحث حیات بشر بر زمین؛ با واقعه کربلا
۲. جعل طریق نجات از بلا با ذکر مصیبت و عزاداری برای امام حسین(ع)؛ برای همه مستضعفان و مومنان
۳. جعل ارتقاء به مراتب کمالی با ذکر مصیبت؛
۴. التیام زخم همه مصایب و بلایا با نسیت یافتن با یاد امام حسین(ع)؛
۵. دوام و افزایش کمالات با ارتباط یافتن از مسیر ذکر مصیبت؛
۶. راه میانبر تقرب الی الله…

سوگواران حسینی پس از شهادت ایشان
سردبیر ماهنامه موعود، همه موجودات را عزادار امام حسین(ع) دانستند؛ چنانکه در روایتی از امیرمؤمنان علی(ع)، وحوش برای ایشان گریستند و بر اساس دیگر روایات، فرشتگان، اجنّه، انسان‌های مؤمن و دیگر موجودات عزادار ایشان هستند تا قیامت. ایشان افزودند:
«حیات مومنانه پس از شهادت امام حسین(ع) با عزاداری و زیارت امام حسین(ع) تداوم یافت. چرا که کسی حیات را نمی‌فهمد مگر آنکه امام حسین(ع) را به درستی بشناسد. حیات بی امام بی معناست.
شفیعی سروستانی در ادامه، حضرت فاطمه زهرا(س) را بر اساس روایات، زائر هر پنج شنبه امام حسین(ع) معرفی کردند؛ در حالی که امام زمان(ع) هر صبح و شام بر جدّشان می‌گریند و در زیارت ناحیه از زبان ایشان خطاب به امام حسین(ع) می فرمایند:
«هر صبح و شام بر تو گریه می‌کنم تا آنکه به جای اشک از چشمانم خون جاری شود.»

آیا واقعه کربلا همانند دیگر وقایع است؟
اسماعیل شفیعی سروستانی، در حالی که برخی از مردم امام حسین(ع) را همانند دیگر انسان‌ها و کشته شدن ایشان را همانند کشته شدن دیگر افراد در تاریخ می‌دانند، اعلام کردند که موجودات در عالم هم‌عرض هم خلق نشده‌اند. اوّلاً سلسله مراتب خلقت موجودات طولی است و ثانیاً خلقت موجودات نوری و روحی مقدّم بر خلقت جسمانی آنهاست. یعنی شروع خلقت با عالم مادّی نیست. اوّلین موجود خلق شده در عالم در زمانی که هیچ موجودی غیر از خداوند نبود، نور و روح محمّد مصطفی(ص) بود. از لحاظ فیزیکی، رسول اکرم(ص)، رسول خاتم هستند؛ امّا از نظر توحیدی، نور ایشان مقدّم بر تمامی موجودات بوده است .
در نگاه توحیدی، عالم نوری مقدّم بر عالم جسمی است. بنابراین در همین دوران که حضرت رسول اکرم(ص) و حضرت امیرالمؤمنین(ع) از دنیا رفته‌اند، همچنان در عالم مؤثّرند و به همین دلیل است که به آنان توسّل می‌کنیم.
شفیعی سروستانی، این سخنان را مقدّمه کردند که در پاسخ به کسانی که واقعه عاشورا را واقعه‌ای تاریخی می‌دانند، درباره منزلت امام حسین(ع) نزد خداوند متعال پاسخ دهند. ایشان روایات متعددی درباره منزلت امام حسین(ع) در پیشگاه احدیت و رسول اکرم(ص) بیان کردند و از آن جمله به روایتی اشاره کردند که در آن امام صادق(ع) فرموده بودند که رتبه معنوی امام حسین(ع) نزد خداوند مانند مرتبت رسول اکرم(ص) است.
شفیعی سروستانی با استناد به روایتی از امام صادق(ع)، مصیبت امام حسین(ع) را بزرگترین مصائب دانستند و علتش هم این است که امام حسین(ع) تنها باقی مانده از آل عبا بودند که با شهادت ایشان، دیگر کسی نبود که ارتباط مستقیم با رسول اکرم(ص) داشته باشد. بنابراین کشته شدن امام حسین(ع) به مثابه کشته شدن تمامی آل عبا بود.

تکرار عزاداری از چه روست؟
در این بخش از سخنرانی، محقّق و نویسنده با سابقه‌ در حوزه فرهنگ، جهات راز تکرار عزاداری امام حسین(ع) و تاثیرات را در دو بخش فردی و جمعی مورد بررسی قرار دادند که در ادامه تنها به عناوین آن اکتفا می‌کنیم:
جهات فردی عزاداری عبارت است از:
۱. تداوم جهاد امام، در صورت جدید برای همه عصرها و نسل‌هاست؛
۲. انعکاس هم افقی و همراهی با حسین(ع) و با مرام اوست؛
۳. همراهی با نقشه کلّی الهی از مسیر عزاداری ممکن می‌شود که همان قرار دادن خلیفه در زمین و برپایی حکومت یکتا پرستان و صالحان است؛
۴. عزاداری نردبان سیر و سلوک به مدد همدردی با مصیبت‌های رفته با امام حسین(ع) است؛
۵. عزاداری، تقرّب الی الله است با اعلام تولّی با امام و تبرّی از دشمنان امام(ع)؛
۶. عزاداری پاسخ به دعوت ائمّه هدی است در پاسداشت حق امام و حقانیت راه امام حسین(ع)؛
۷. باعث نجات قلب از مردگی و بخشش گناهان می‌شود؛
۸. عزاداری سبب شفاعت در قیامت می‌شود؛
۹. سبب حشر با اهل بیت(ع) و هم رتبه شدن با ایشان می‌گردد؛
۱۰. اعلام برائت از مصادیق کفر و شرکت و نفاق در عصر و زمان است.

جهات جمعی عزاداری عبارت است از:
۱. نوعی هماهنگ سازی اجتماعی با حکمت خلق هستی و غایت هستی است؛
۲. نوعی احیاگری دینی با تأسی به عمل و اندیشه امام حسین(ع) و احیا امر دین است؛
۳. سبب ممانعت از فراموشی واقعه و شکستن قید زمانی و مکانی مطلوب بنی‌امیه و اسلافش است؛
۴. زنده نگه داشتن نام مرام اهل بیت(ع) است؛
۵. عزاداری تکرار و تفسیر مرام شیعه بودن، از مسیر زیارت عاشوراست؛
۶. حرکت بر ریل تعبیه شده است تا تجربه دولت کریمه امام زمان(ع)؛
۷. ممانعت از استحاله عقیدتی، فرهنگی و تمدّنی در حوزه‌های تمدّنی و فرهنگی بیگانه؛
۸. نوعی «از» ایشان شدن است و به سوی ایشان رفتن.

این نشست با نوای زیارت آل یاسین پایان یافت.
لازم به ذکر است در این نشست نیز همانند نشست‌های پیشین، نمایشگاه و فروشگاهی از آثار موعود برقرار بود. یادآوری می‌کنیم که این نشست‌ها در آخرین پنج‌شنبه هر ماه شمسی برگزار می‌شود و حضور در آن نیاز به ثبت نام ندارد و برای همگان آزاد است.