ميثم تمار را چگونه کشتند؟

امروز، سالروز به دار کشیده شدن میثم خرمافروش، یار مجاهد و رازدار اهل بیت(ع) در کوفه به دست عبیدالله بن زیاد است.
می‌گویند، روزی میثم تمار که به لطف همنشینی با امیرالمؤمنین علی(ع)، از اسرار خلقت آگاه شده بود، در یکی از مجالس قبیله بنی اسد، حبیب بن مظاهر، بزرگ شیعیان کوفه را دید و مدتی باهم به صحبت نشستند. در ‏پایان این دیدار، حبیب با اشاره تلویحی به اطلاعش از نحوه شهادت میثم، خطاب به او گفت: گوییا پیرمرد خرما فروشی را می‏ بینم که در راه ‏دوستی فرزندان و خاندان پیامبر(ص)، او را به دار می‏آویزند و بر چوبه دار، شکمش را می‏ درند.

میثم هم در پاسخ گفت: من هم گوییا مرد سرخ‏رویی را می‏ بینم و می‏ شناسم با دو دسته موی ‏بر سر که برای یاری فرزند دختر پیامبرش قیام می‏ کند و شهید می‏ شود و سرش بر فراز نی، در کوفه ‏گردانده می‏ شود.

پس از این گفت وگو از هم جدا شدند و رفتند. اهل آن مجلس که آن دو را به دروغ متهم می‏ کردند هنوز متفرق نشده بودند که “رشید ‏هجری‏” از یاران خاص علی(ع) فرا رسید و سراغ میثم و حبیب را از آنان گرفت. گفتند: این‏جا بودند و شنیدیم که چنین و چنان گفتند. رشید گفت: خدا میثم را رحمت کند! فراموش کرد این را ‏هم به گفته ‏اش بیفزاید که «به آن کسی که سر بریده حبیب را به کوفه می‏ آورد، صد درهم بیشتر ‏داده می‏ شود.” آنان گفتند: این یکی، دیگر از آن دو هم دروغگوتر است! ولی چند ‏روزی نگذشت که میثم را بر دار آویخته دیدند و سر حبیب را هم پس از شهادتش آوردند و دیدند که ‏هر چه آنها گفته بودند به همان صورت اتفاق افتاد.

میثم، اواخر سال ۵۹ هجری، خبر حرکت امام حسین(ع) بسوی مکه را شنید. در همان سال، تصمیم گرفت به ‏قصد حج عمره به مکه رود اما در مکه موفق به دیدار امام حسین(ع) نشد لذا پس از حج به ‏مدینه رفت. در دیداری که با ام‏ سلمه، همسر پیامبر(ص) داشت، خود را معرفی کرد. ام ‏سلمه گفت: پیامبر، بارها تو را یاد می‏ کرد و در دل شب ها، سفارش تو را به علی(ع) می‏ نمود.

گفتنی است که پیامبر(ص) بارها با امیرمؤمنان جلسات خصوصی داشت که کسی از مضمون صحبت ها آن دو، آگاه نمی‌شد و بندرت اتفاق می افتاد که یکی از همسران حضرت، بتواند جملاتی از این رازها و وصیت ها را بشنود اما ام‏سلمه، همسر با وفا و نیکوکار حضرت(ص)، بعضی از جملات و و صیت های پیامبر(ص) را که اتفاقی شنیده بود، بازگو کرده است.

ام‏ سلمه در دیداری که با میثم در مدینه داشت، گفت: بارها شنیدم که رسول خدا(ص) با امیرمؤمنان راز می‌گفت و درباره تو گفت وگو می‌کرد.

این سخن ام‏ سلمه، نشانه عظمت میثم در نظر رسول اکرم(ص) است که بارها و بارها درباره او با حضرت علی(ع) گفت وگو می‌کرده است.
‏میثم در همین دیدار، از ام‏ سلمه، حال حسین‏ بن علی(ع) را جویا شد. ام‏ سلمه گفت: به اطراف مدینه رفته است؛ حسین(ع) نیز ‏همواره تو را یاد می‏ کند.
میثم گفت: من نیز همواره به یاد آن بزرگوار هستم. امروز موفق به ‏دیدار او نشدم. به او بگو که دوست داشتم بر او سلام گویم. من بر می‏ گردم و به خواست‏ خدا او را نزد پروردگار، ملاقات خواهم کرد. منظور میثم از بیان این سخن، اشاره به شهادت قریب الوقوع امام حسین(ع) ‏بود که پیش از آن خبر وقوع قطعی آن را از علی(ع) شنیده بود.
آن گاه ام‏ سلمه با عطری محاسن میثم را معطر ساخت. در این هنگام میثم به او رو کرد و گفت: بزودی محاسنم از خونم، ‏رنگین خواهد شد. ام‏ سلمه پرسید: چه کسی این خبر را به تو داده است؟ ‏میثم پاسخ داد: مولا و سرور من! ‏
ام‏ سلمه در حالی که از اندوه، بغض گلویش را گرفته بود، گریست و گفت: علی(ع) فقط ‏مولای تو نیست بلکه سرور من و سالار همه مسلمانان است.
میثم از سفر حج به کوفه برگشت که عبیدالله، حاکم کوفه و پسر “زیاد بن ابیه” و “مرجانه” (زن زناکار معروف عرب)، دستور دستگیری او را پیش از ‏رسیدن به شهر، صادر کرد. این در حالی بود که مسلم بن عقیل در کوفه به شهادت رسیده و ‏تشنج و اضطراب، کوفه را فراگرفته بود و شیعیان سرشناس و چهره‏ های برجسته هوادار اهل‏بیت، ‏تحت تعقیب یا در زندان بودند و زمینه برای اعتراض ها و شورش ها فراهم بود. ‏

‏«عریف‏» به همراه صد نفر از ماموران، برنامه دستگیری میثم را قبل از ورودش به کوفه، ‏تدارک دیدند. ابن‏ زیاد او را تهدید کرده بود که اگر میثم را دستگیر نکند، خودش به قتل خواهد ‏رسید. عریف به حیره» آمد و با همراهانش در انتظار رسیدن میثم بود. میثم را در همان جا، ‏پیش از آنکه به خانه برسد گرفتند. میثم به مأموران حوادث آینده و چگونگی شهادت ‏خویش را بازگو کرد.

میثم گرچه در آن روز، پیرمردی سالخورده بود که بر استخوان هایش جز پوست خشکی باقی نمانده بود و از نظر جسمی، بشدت ضعیف شده بود اما از نظر شهامت و قوت قلب و قدرت روحی و ‏اراده استوار و زبان گویا و فصیح و ایمان راسخ در حدی بود که ابن‏ زیاد را، با آن همه قدرت ‏و مأمور به وحشت افکنده بود. برای همین، برای بازداشت او حدود، ۱۰۰ نفر مأمور را گسیل کرده بود.

مأموران، میثم را به کوفه وارد کردند. به عبیدالله بن زیاد خبر دادند که میثم اسیر و گرفتار شده ‏است. در معرفی میثم به ابن‏ زیاد گفتند که “او از نزدیکترین و برگزیده‏ ترین یاران ابوتراب، ‏علی(ع) است. “
ابن زیاد گفت: وای بر شما! کار این مرد عجمی‌به اینجا رسیده است؟! بیاوریدش! میثم را ‏از بازداشتگاه به حضور ابن زیاد آوردند.
ابن زیاد، برای آزمودن روحیه میثم و گفت وگو با او پرسید: پروردگارت کجاست؟
میثم فوراً پاسخ داد: در کمین ستمگران که تو یکی از آنانی.
ابن زیاد که حس نژادپرستی شدیدی داشت پرسید: با اینکه از نژاد غیرعرب هستی با من این گونه سخن می‏ گویی؟! به من خبر داده‏ اند که تو با «ابوتراب‏» ‏بسیار نزدیک بوده‏ ای!
میثم گفت: آری، درست گفته‏ اند.
ابن زیاد گفت: باید از علی، بیزاری بجویی و با ابراز تنفر از او، نامش را به زشتی یاد کنی و گرنه دست ها و ‏پاهایت را بریده و بر دار می‏ آویزمت.
میثم در مقابل این تهدید گفت: علی(ع) به من خبر داده بود که مرا به دار می‏ آویزی.
ابن زیاد برای جبران این آبروریزی که در مقابل دیگران برایش پیش آمد، گفت: وای بر تو! با سخنان علی ‏درخواهم افتاد تا پیش بینی او خلاف از آب درآید.
میثم گفت: چگونه چنین توانی کرد؟ در حالی که این خبر را علی(ع) از پیامبر(ص) و او از جبرئیل و ‏جبرئیل هم از سوی خدا بیان کرده است. به خدا سوگند! من از مکانی هم که در آن مرا به همراه ۹ نفر دیگر از اعدامی ها به دار خواهی آویخت بخوبی آگاهم و می دانم که در کجای کوفه است و من نخستین مسلمانی هستم که در راه اسلام ‏بر دهانم لگام زده خواهد شد.
ابن زیاد با شنیدن این سخن، بیشتر برآشفت و گفت: به خدا سوگند، دست و پایت را خواهم برید اما ‏زبانت را باقی می‌گذارم تا دروغگویی تو و مولایت برای همه آشکار شود؛ و همان دم دستور داد که ‏دست و پایش را قطع کنند و بر دار بیآویزندش و هیچ آب و خوراکی به او ندهند تا بمیرد.
روایت کرده‌اند که روزی امیرمؤمنان(ع) خطاب به میثم فرمود: هنگامی‌که پست ترین عنصر بنی امیه، تو را به بیزاری از من امر کند، چه می‌کنی؟ میثم گفت: به خدا سوگند از تو بیزاری نمی جویم. فرمود: در این صورت تو را می‌کشند و به دار می آویزند. میثم گفت: صبر می‌کنم، که این هم در راه خدا کم است. حضرت(ع) فرمود: در این صورت، در بهشت در کنار من و همرتبه من خواهی بود.

مزدوران ابن زیاد، میثم را از درخت نخل خرمایی که جلوی در خانه “عمرو بن حریث” روییده بود به دار آویختند؛ همان درختی که امیرالمؤمنین علی(ع) بارها با دست مبارک خود، آن را به میثم نشان داده و فرموده بود که بر آن به دار کشیده خواهد شد و میثم از آن هنگام، همواره، آن درخت را آبیاری می‌کرد و زیر سایه اش نماز می‌گذارد.

در آن روزگار، به دار کشیدن این گونه نبود که حلقه طناب را به دور گردن شخص محکوم به اعدام بیندازند بلکه آن را دور سینه می انداختند تا از کتف هایش آویزان شود و آن قدر بماند تا از گرسنگی و تشنگی تلف شود.

میثم تمار به دار کشیده شد اما باز هم بر فراز دار، با صدایی رسا مردم را به شنیدن ‏حقایق اسلام و احادیث و اسرار علی(ع) فرا می‏ خواند.
میثم می‏ گفت: هر که می‏ خواهد حدیث ‏مکنون و ارزشمند علی(ع) را بشنود پیش از آن که شهید شوم بیاید. من شما را از حوادث ‏آینده تا پایان جهان، خبر می‏ دهم.
مردم، پیرامون او جمع می‏ شدند و او از فراز منبر دار، برای انبوه جمعیت، سخنرانی می نمود و فضائل و شایستگی های اهل‏بیت پیامبر(ص) و دودمان ‏علی(ع) را بازگو می‏ کرد و خیانت ها و فسادهای بنی‏ امیه را فاش می‏ ساخت.

“فضیل رسان” از “جبله مکیه” روایت کرد که گفت از میثم شنیدم که می‌گفت: «به خدا سوگند! این امت جفاکار، فرزند پیامبرشان را در دهم ماه محرم می‌کشند و دشمنان خدا، آن روز را جشن گرفته و عید می‌گیرند. این واقعه، حتماً رخ خواهد داد و در علم ازلی خدا مقدر گشته است زیرا مولایم امیرمؤمنان(ع) که بهتر از هر کسی می داند، طی عهدی، مرا به این واقعه آگاه نمود و به من خبر داد که برای مظلومیت حسین(ع) همه اشیاء و موجودات می‌گریند.» و شگفتا که همان مردمی‌که پای سخنان میثم بر فراز دار نشسته بودند، چند روز بعد فرزند پیامبر(ص) و علی(ع) را در کربلا سر بریدند و اهل بیتش را به بند اسارت کشیده، به شهر خود آوردند.

بیان حقایق و افشاگری های میثم، در آخرین لحظه‏ های زندگی و از بالای دار، چنان مؤثر و ‏تکان‏دهنده بود که به ابن‏ زیاد خبر دادند: “این خرمافروش، شما را رسوا کرده.” ابن زیاد که عصبانی شده و پیش بینی علی(ع) درباره شهادت میثم را فراموش کرده بود، گفت: به دهانش لگام ‏بزنید تا دیگر نتواند حرف بزند؛ و بدین ترتیب، میثم، نخستین کسی بود که در راه اسلام بر دهانش لگام زده و زبانش بریده شد.

آن کسی که از سوی ابن زیاد مأمور بریدن زبان میثم بود به او گفت: «هرچه می‏خواهی بگو! امیر، فرمان داده است که ‏زبانت را قطع کنم.» میثم گفت: «عبیدالله بن زیاد، زاده آن زن زناکار، خیال کرده که ‏می‏ تواند من و مولایم را دروغگو معرفی کند! بیا! این هم زبانم!» و آن مزدور، زبان میثم را از دهانش بیرون کشید و با دشنه اش برید.
میثم به همان حالت‏ بود تا اینکه مثل فردا، از بینی و دهان او خون غلیظی آمد و بدین ‏صورت، طبق همان چه که خود گفته بود موی سپید صورتش، با خونی سرخ، رنگین شد. ‏
روز سوم، مردی ملعون نزد میثم آمد و با نیزه اش به پیکر بی رمق او بر فراز دار اشاره کرد و گفت: به خدا قسم با اینکه می‏ دانم که اهل ‏عبادت بوده ای و روزها را روزه داشته ای و شب ها را به مناجات به سر برده ای اما با همه اینها، این نیزه را به تو خواهم زد! آن گاه با نیزه اش، از پشت چنان ضربتی بر ‏میثم فرود آورد که شکم و روده هایش پاره پاره شد و پس از خونریزی شدید از بینی اش، به شهادت رسید.

پیکر میثم تا روزها پس از شهادتش همچنان از دار آویخته بود. ابن زیاد برای اهانت ‏بیشتر به میثم، اجازه نداد که او را پایین آورده و به خاک بسپارند؛ به علاوه می‏خواست‏ با استمرار ‏این صحنه، زهرچشم بیشتری از مردم‏ بگیرد و به آنان بفهماند که سزای مدافعان و ‏پیروان‏ علی(ع) چنین است ولی غافل از آن بود که شهید، حتی پس از شهادتش هم، راه را نشان ‏می‏ دهد.

هفت تن از مسلمانان غیور که از خرمافروشان همکار میثم بودند، نتوانستند تداوم این صحنه فجیع را ‏تحمل کنند لذا با هم، هم‏پیمان شدند تا پیکر او را طبق نقشه ای از پیش تعیین شده ربوده و به خاک بسپارند.
آنها برای غافلگیری مأمورانی که مسؤول مراقبت از جسد و دار میثم بودند، تدبیری اندیشیدند و نقشه را به این صورت عملی ساختند که در سرمای نیمه شب در ‏نزدیکی های آن محل، آتشی برافروزند و به بهانه گرم شدن، اطراف آتش بایستند تا مأموران دار هم تحریک شوند و برای گرم کردن خود، به جمع آنان بپیوندند.

نقشه عملی شد و نگهبانان، برای گرم شدن به طرف آتش آمدند. در حالی که چند نفر دیگر از دوستان شهید، ‏برای نجات پیکر مقدس او وارد عمل شدند. مأموران که در روشنایی آتش ‏ایستاده بودند، چشمان شان صحنه تاریک محل دار را نمی‏ دید. آن چند نفر، خود را به پیکر دوست خود رسانده ‏و آن را از چوبه دار باز کردند و کمی آن سو تر در نزدیکی نهری که محل برکه آبی خشکیده بود، دفن کردند و روی آرامگاهش آب ریختند تا کسی از آن مطلع نشود. پس از آن هم مأموران هرچه تفحص کردند قبرش را نیافتند.

صبح شد. مأموران از ربودن پیکر میثم آگاه شدند. خبر به ابن زیاد رسید. او می‏دانست که ‏مدفن او، مزار عاشقان علی(ع) خواهد شد؛ از این رو، جمع انبوهی را برای یافتن قبر میثم، ‏مأمور تفتیش و جست وجوی وسیع منطقه ساخت ولی آنان هرچه گشتند، اثری از جنازه نیافتند و ‏مأیوس شدند.

اینک مزار این شهید بزرگ، به شهادت ایستاده است. گواه پیروزی نهایی حق و شاهد رسوایی و ‏نابودی همیشگی باطل است. در سرزمین عراق در محلی میان نجف و جنوب مسجد کوفه، بارگاهی است که ‏مدفن همراز امیرالمؤمنین(ع)، یعنی میثم خرمافروش است و زائران کربلا و نجف، برای زیارت و کسب تبرک و توسل، به آن مشرف می‌شوند.

منبع: مشرق