موعود پایگاه اینترنتی موعود
عنوان: ترجمه رسالـه الحقوق امام سجّاد(ع)
مترجم: علی شیروانی
ناشر: دارالفکر
نوبت و سال چاپ: سوم ۱۳۸۶.
مترجم: علی شیروانی
ناشر: دارالفکر
نوبت و سال چاپ: سوم ۱۳۸۶.
رسالـه الحقوق از آثار جاودان، ماندگار، پر ارج و گرانمایهای است که از سیّد السّاجدین امام زین العابدین علی بنالحسین بن علیّ بن ابی طالب(ع) برای شیعیان به یادگار مانده است و همواره مورد توجّه عالمان شیعه و عاشقان اهل بیت(ع) بوده و هست و اینک نیز، به یُمن احیای آثار اهل بیت در جمهوری اسلامی، توجّهیخاص به این رساله شریف از سوی عام و خاص در میهن عزیز ما، مشاهده میشود.
رسالـه الحقوق در منابع متعدّدی نقل شده است که قدیمیترین آنها عبارتند از:
۱. «تحف العقول»، اثر حسن بن علیّ بن حسین بن شعبه حرّانی؛
۲. «من لا یحضره الفقیه»، اثر ابی جعفر محمّد بن علی بن حسین بابویه قمی ملقّب به شیخ صدوق؛
۳. و «خصال» شیخ صدوق.
۲. «من لا یحضره الفقیه»، اثر ابی جعفر محمّد بن علی بن حسین بابویه قمی ملقّب به شیخ صدوق؛
۳. و «خصال» شیخ صدوق.
هر سه کتاب از منابع معتبر، مورد استناد و متداول میان شیعیان است.
امام سجّاد(ع) در مقدّمه رساله حقوق خود در بیان مبانی و فلسفه حقوق در اسلام می‌فرماید:
«بدای، خدای رحمتت کند که خداوند را بر تو حقوقی است که در هر حرکتی که صورت دهی و هر سکونی که بر آن بمانی و به هر مکانی که درآیی و هر عضوی را که بجنبانی و هر وسیله‌ای که به کار گیری آن حقوق تو را فراگرفته است. [این حقوق همه در یک پایه نیست، بلکه] پاره‌ای از آن مهم‌تر و بزرگ‌تر از پاره‌ای دیگر است. بزرگ‌ترین حقّی که خدای متعال برای خویش بر تو واجب ساخته، حقّ الله است که اصل و بنیان همه حقوق است و بقیه حقوق، جملگی شاخه برگ‌های آن است. آنگاه خداوند، حقوق تو را، از فرق سر تا نوک پایت، به تفاوت اعضای بدن تو بر خودت واجب کرده است».
امام سجّاد(ع) در مقدّمه رساله حقوق خود در بیان مبانی و فلسفه حقوق در اسلام می‌فرماید:
«بدای، خدای رحمتت کند که خداوند را بر تو حقوقی است که در هر حرکتی که صورت دهی و هر سکونی که بر آن بمانی و به هر مکانی که درآیی و هر عضوی را که بجنبانی و هر وسیله‌ای که به کار گیری آن حقوق تو را فراگرفته است. [این حقوق همه در یک پایه نیست، بلکه] پاره‌ای از آن مهم‌تر و بزرگ‌تر از پاره‌ای دیگر است. بزرگ‌ترین حقّی که خدای متعال برای خویش بر تو واجب ساخته، حقّ الله است که اصل و بنیان همه حقوق است و بقیه حقوق، جملگی شاخه برگ‌های آن است. آنگاه خداوند، حقوق تو را، از فرق سر تا نوک پایت، به تفاوت اعضای بدن تو بر خودت واجب کرده است».
امام چهارم شیعیان، پس از این مقدّمه به تبیین شاخه‌های مختلف حقوق می‌پردازد و آنها را به شرح زیر برمی‌شمارد:
۱. حقّ خداوند؛ ۲. حقّ انسان بر خود؛ ۳. حقوق کارها [ی عبادی]؛ ۴. حقوق پیشوایان؛ ۵. حقوق رعیت؛ ۶. حقوق خویشاوندی.
۱. حقّ خداوند؛ ۲. حقّ انسان بر خود؛ ۳. حقوق کارها [ی عبادی]؛ ۴. حقوق پیشوایان؛ ۵. حقوق رعیت؛ ۶. حقوق خویشاوندی.
آن حضرت در ذیل هر از یک شاخه‌های حقوق، فروع مختلفی را بر می‌شمارند که خلاصه آنها به شرح زیر است:
حقّ انسان بر خود، شامل: حقّ نفس، حقّ زبان، حقّ گوش، حقّ چشم، حقّ پا، حقّ دست، حقّ شکم و حقّ عورت.
حقّ صدقه و قربانی؛
حقّ انسان بر خود، شامل: حقّ نفس، حقّ زبان، حقّ گوش، حقّ چشم، حقّ پا، حقّ دست، حقّ شکم و حقّ عورت.
حقّ صدقه و قربانی؛
حقوق پیشوایان، شامل: حقوق زیردست، حقّ متعلّم، حقّ همسر و حقّ مملوک.
حقّ خویشاوندی، شامل: حقّ مادر، حقّ پدر، حقّ فرزند و حقّ برادر.
دیگر صاحبان حق شامل: حقّ آزاد کننده برده، حقّ برده آزاد شده، حقّ نیکوکار، حقّ اذان‌گو، حقّ امام جماعت، حقّ همنشین، حقّ همسایه، حقّ هم‌صحبت، حقّ شریک، حقّ مال و دارایی، حقّ طلبکار، حقّ معاشر، حقّ طرف مدّعی تو، حقّ کسی که تو علیه او ادّعا داری، حقّ مشورت کننده، حقّ مشورت شونده، حقّ اندرزخواه، حقّ اندرزگو، حقّ سالخوردگان، حقّ خردسال، حقّ سائل، حقّ مسئول، حقّ شادکننده، حقّ کسی که از او به تو بدی رسیده، حقّ هم‌کیشان و حقّ اهل ذمّه.
حقّ خویشاوندی، شامل: حقّ مادر، حقّ پدر، حقّ فرزند و حقّ برادر.
دیگر صاحبان حق شامل: حقّ آزاد کننده برده، حقّ برده آزاد شده، حقّ نیکوکار، حقّ اذان‌گو، حقّ امام جماعت، حقّ همنشین، حقّ همسایه، حقّ هم‌صحبت، حقّ شریک، حقّ مال و دارایی، حقّ طلبکار، حقّ معاشر، حقّ طرف مدّعی تو، حقّ کسی که تو علیه او ادّعا داری، حقّ مشورت کننده، حقّ مشورت شونده، حقّ اندرزخواه، حقّ اندرزگو، حقّ سالخوردگان، حقّ خردسال، حقّ سائل، حقّ مسئول، حقّ شادکننده، حقّ کسی که از او به تو بدی رسیده، حقّ هم‌کیشان و حقّ اهل ذمّه.
مطالعه این کتاب را به همه کسانی که نمی‌خواهند در روز رستاخیز با کوله باری از حقوق ادا نشده مردم، محشور شوند، توصیه می‌کنیم.
ماهنامه موعود شماره ۱۲۱
