فضایل و اعمال ماه شعبان

شعبان ماه بسیار شریفی است و به حضرت سیدانبیاء صَلَّی اللهِ عَلِیهِ وَ آله منسوب است و آن حضرت این ماه را روزه می‌گرفت وبه ماه رمضان وصل می‌کرد و می‌فرمود، “شعبان، ماه من است هر که یک روز از ماه مراروزه بگیرد بهشت برای او واجب می‌شود” و از حضرت صادق علیه السلام روایت شده است که چون ماه شعبان فرا می‌رسید امام زین‌العابدین علیه السلام اصحاب خود را جمع می‌نمود و می‌فرمود، “ای اصحاب من می‌دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است و حضرت رسول صلی الله علیه و آله می‌فرمود شعبان ماه من است پس در این ماه برای جلب محبت پیغمبرخود و برای تقرّب به سوی پروردگار خود روزه بدارید. به حقّ آن خدایی که جان علیّ بن الحسین به دست قدرت اوست سوگند یاد می‌کنم که از پدرم حسین بن علی علیهما السلام شنیدم که فرمود شنیدم از امیرالمؤمنین علیه السلام که هر که روزه بگیرد در ماه شعبان برای جلب محبّت پیغمبر خدا و تقرّب به سوی خدا؛ خداوند او را دوست می‌دارد و در روز قیامت کرامت خود را نصیب او می‌گرداند و بهشت را برای او واجب می‌کند.”

سپس از حضرت صادق علیه السلام و ایشان ازامیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرد که می‌فرمود: از زمانی که شنیدم منادی رسول خداصلی الله علیه و آله ندا کرد در ماه شعبان، ترک نشد از من روزه شعبان و ترک نخواهدشد از من تا مدتی که حیات دارم ان شاء الله تعالی. سپس می‌فرمود که روزه دو ماه شعبان و رمضان توبه و مغفرت از خدا است.

روزه ماه شعبان؛
عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیهالسلام : قَالَ صِیَامُ شَعْبَانَ ذُخْرٌ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیَامَۀِ وَ مَامِنْ عَبْدٍ یُکْثِرُ الصَّوْمَ فِی شَعْبَانَ إِلَّا أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ أَمْرَمَعِیشَتِهِ وَ کَفَاهُ شَرَّ عَدُوِّهِ وَ إِنَّ أَدْنَى مَا یَکُونُ لِمَنْیَصُومُ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أَنْ تَجِبَ لَهُ الْجَنَّۀُ
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: روزه شعبان ذخیره روز قیامت بنده است و هر بنده اى که در ماه شعبان زیاده روز بگیرد خداوند امر معیشت او را سامان بخشد و شرّ دشمن را از او دفع کند . (وسائل الشیعه ج : ۱۰ص ۵۰۵)

* بهترین اعمال ماه شعبان؛
از روایات استفاده مى‌شود که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه استغفار است و هرکه هر روز از این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آنست که هفتاد هزار در ماه هاى دیگر استغفار کند.
* اعمال ماه شعبان؛
اعمال این ماه شریف بر دو قِسم است اعمال مشترکه واعمال مختصه.

اعمال مشترکه ماه شعبان؛
اوّل: هر روز هفتاد مرتبه بگوید اَسْتَغْفِرُاللّهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَۀَ
دوّم: هر روز هفتاد مرتبه بگوید اَسْتَغْفِرُاللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَىُّ الْقَیّوُمُ وَ اَتُوبُ ا ِلَیْهِ.
سوّم: تصدّق کند در این ماه اگرچه به نصف دانه خرمایى باشد تا حق تعالى بدن او را برآتش جهنّم حرام گرداند از حضرت صادق علیهالسلام منقول است که از آن جناب سؤ ال کردند از فضیلت روزه رجب فرمود چرا غافلید ازروزه شعبان، راوى عرض کرد یابن رَسول الله چه ثوابی دارد کسى که یک روز از شعبان راروزه بدارد فرمود به خدا قسم بهشت ثواب اوست عرض کرد یابن رسول الله بهترین اعمالدر این ماه چیست فرمود تصدّق و استغفار هر که تصدّق کند در ماه شعبان حق تعالى آنرا تربیت کند همچنانکه یکى از شما شتر بچّه اش را تربیت مى کند تا آنکه در روزقیامت برسد به صاحبش در حالتى که بقدر کوه اُحُد شده باشد.
چهارم: در تمام این ماه هزار بار بگوید لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَلانَعْبُدُ اِلاّ اِیّاهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوُ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ که ثواب بسیار دارد از جمله آنکه عبادت هزار ساله در نامه عملش بنویسند .
پنجم: در هر پنجشنبه این ماه دو رکعت نماز کند در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحید و بعد از سلام صد بار صلوات بفرستد تا حق تعالی برآورد هر حاجتی که دارد از امر دین و دنیای خود و روزه اش نیز فضیلت دارد و روایت شده که در هر روز پنجشنبه ماه شعبان زینت می‌کنند آسمانها را پس ملائکه عرض می‌کنندخداوندا بیامرز روزه داران این روز را و دعای ایشان را مستجاب گردان و در خبر نبوی است که هر که روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه دارد حقّتعالی بیست حاجت ازحوائج دنیا وبیست حاجت ازحاجت های آخرت او را برآورد.

ششم: در این ماه صلوات بسیار فرستد
هفتم: در هر روز از شعبان در وقت زوال و در شب نیمه آن بخواند این صلوات مَرْویّه از حضرت امام زین‌العابدین علیه‌السلام را:
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍشَجَرَۀِ النُّبُوَّۀِ وَمَوْضِعِ الرِّسالَۀِ وَمُخْتَلَفِ الْمَلاَّئِکَۀِ
خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد درخت نبوت وجایگاه رسالت و محل رفت و آمد فرشتگان

وَمَعْدِنِ الْعِلْمِ وَاَهْلِ بَیْتِ الْوَحْیِاَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ

و معدن دانش و خاندان وحی خدایا درود فرست بر محمدو آل

مُحَمَّدٍ الْفُلْکِ الْجارِیَۀِ فِی اللُّجَجِالْغامِرَۀِ یَاءْمَنُ مَنْ رَکِبَها وَیَغْرَقُ

محمد کشتی جاری در اقیانوسهای بیکران ایمن شود هرکه سوار آن کشی گردد و غرق شود

مَنْ تَرَکَهَا الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مارِقٌوَالْمُتَاَخِّرُ عَنْهُمْ زاهِقٌ وَاللاّزِمُ لَهُمْ

کسی که آن را واگذارد، هر که بر ایشان تقدم جوید ازدین بیرون رفته و کسی که از ایشان عقب ماند به نابودی گراید ولی ملازم ایشان

لاحِقٌ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِمُحَمَّدٍ الْکَهْفِ الْحَصینِ وَغِیاثِ

به حق خواهد رسید خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد آن پناه گاه محکم و فریادرس

الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَکینِ وَمَلْجَاءِالْهارِبینَ وَعِصْمَۀِ الْمُعْتَصِمینَ اَللّهُمَّ

بیچاره درمانده و پناه گریختگان و دستاویز محکم برای وسیله جویان خدایا درود

صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلوۀًکَثیرَۀً تَکُونُ لَهُمْ رِضاً وَلِحَقِّ

فرست بر محمد و آل محمد درود بسیاری که موجب خوشنودی ایشان گردد و حق

مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ اَداَّءً وَقَضاَّءًبِحَوْلٍ مِنْکَ وَقُوَّۀٍ یا رَبَّ الْعالَمینَ

محمد و آل محمد اداء گشته و انجام وظیفه ما شده باشد به جنبش و نیروی تو ای پروردگار جهانیان

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍالطَّیِّبینَ الاْبْرارِ الاْخْیارِ الَّذینَ

خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد آن پاکان نیکوکار برگزیده آن کسانی که

اَوْجَبْتَ حُقُوقَهُمْ وَفَرَضْتَ طاعَتَهُمْوَوِلایَتَهُمْ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی

حقوقشان را واجب کردی و اطاعت و دوستیشان را فرض نمودی خدایا درود فرست بر

مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاعْمُرْ قَلْبیبِطاعَتِکَ وَلا تُخْزِنی بِمَعْصِیَتِکَ

محمد و آل محمد و آباد کن دل مرا به اطاعت خود و به وسیله نافرمانیت رسوایم مکن

وَارْزُقْنی مُواساۀَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیْهِ مِنْرِزْقِکَ بِما وَسَّعْتَ عَلَیَّ مِنْ

و روزی من گردان که کمک مالی دهم بر کسی که روزیت را بر او تنگ کردی بوسیله آنچه بر من فراخ گرداندی از

فَضْلِکَ وَنَشَرْتَ عَلَیَّ مِنْ عَدْلِکَوَاَحْیَیْتَنی تَحْتَ ظِلِّکَ وَهذا شَهْرُ

فضل خویش و گستردی بر من از عدل خویش و مرا در زیرسایه ات زنده داشتی و این ماه

نَبِیِّکَ سَیِّدِ رُسُلِکَ شَعْبانُ الَّذیحَفَفْتَهُ مِنْکَ بِالرَّحْمَۀِ وَالرِّضْوانِ

پیمبرت و آقای رسولانت ماه شعبان است که اطراف آنرا به رحمت و خوشنودی خود پوشاندی

الَّذی کانَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِوَالِه وَسَلَّمَ یَدْاَبُ فی صِیامِهِ

آن ماهی که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم کوشش بسیار داشت در روزه

وَقِیامِهِ فی لَیالیهِ وَاَیّامِهِ بُخُوعاً لَکَفی اِکْرامِهِ وَاِعْظامِهِ اِلی مَحَلِّ

و شب زنده داریش هم در شبها و هم در روزهایش بخاطرفروتنی در برابر تو در مورد گرامی داشتن و بزرگداشتنش هم چنان

حِمامِهِ اَللّهُمَّ فَاَعِنّا عَلَی الاِْسْتِنانِبِسُنَّتِهِ فیهِ وَنَیْلِ الشَّفاعَۀِ لَدَیْهِ

تا هنگام مرگش خدایا پس ما را کمک ده تا روش او رادر این ماه پیروی کنیم و به شفاعتی که نزد او است برسیم

اَللّهُمَّ وَاجْعَلْهُ لی شَفیعاً مُشَفَّعاًوَطَریقاً اِلَیْکَ مَهیَعاً وَاجْعَلْنی لَهُ

خدایا قرار ده او را برای من شفیعی پذیرفته و راهی بسویت که همواره باشد و مرا پیرو او گردان

مُتَّبِعاً حَتّی اَلْقاکَ یَوْمَ الْقِیمَۀِ عَنّیراضِیاً وَ عَنْ ذُنُوبی غاضِیاً قَدْ

تا به جایی که در روز قیامت تو را در حالی دیدارکنم که از من خوشنود باشی و گناهانم را نادیده گیری

اَوْجَبْتَ لی مِنْکَ الرَّحْمَۀَ وَالرِّضْوانَوَاَنْزَلْتَنی دارَ الْقَرارِ وَمَحَلَّ الاْخْیارِ

و برای من واجب کرده باشی از جانب خود رحمت وخوشنودی را و مرا در خانه همیشگی (بهشت جاویدان) و منزلگاه نیکان فرود آری

* روزه دوشنبه و پنج‌شنبه؛
روزه دوشنبه و پنج شنبه این ماه براى حوائج دنیا وآخرت نافع است.
در هـر پنج شنبه این ماه، دو رکعت نماز کند در هررکعت بعد از حمد صد مرتبه توحید و بـعـد از سلام صد بار صلوات بفرستد. و روزه اش نیز فضیلت دارد و روایت شده که در هـر روز پـنـج شـنـبه ماه شعبان زینت مى کنندآسمانها را پس ملائکه عرض مى کنند خداوندا بـیـامـرز روزه داران ایـن روز را و دعـاى ایـشـان را مـستجاب گردان .
یکی از اعمالی که در این ماه مورد تاکید قرار گرفته فرستادن صلوات است که در روایات بسیار مورد تاکید قرار گرفته است
* دعای جمعه آخر ماه شعبان
از روز جمعه آخر ماه تا آخر ماه (این دعا را) بخواند: اللهم ان لم تکن غفرت لنا فیما مضى من شعبان فاغفرلنا فیما بقى منه .
* بعضی از اعمال روزها و شبهای ماه شعبان؛
روز اول: روزه‌اش فضیلت دارد و وارد شده که بهشت براى او حتما واجب مى‌گردد.
روز سوم: روز مبارکى است و موافق مشهور روز ولادت با سعادت حضرت سیدالشهداء عـلیـه السـلام در مدینه منوره و در سال سوم هجری اسـت، روزى اسـت کـه مـلائکـه آسـمـانـهـا بـه تهنیت پیامبر صلى الله علیه و آله به این مولود مسعود آمدند و از خاک قبرش براى جدش ‍آوردند و آن جناب را تعزیت نیز گفتند وفطرس مـلک یـا (دردائیل ) پناه به آن طفل معصوم و امام مظلوم برد و حق تعالى او راببخشید و به جـاى خـودش ‍ بـرگـردانـیـد.
بـراى روز سـوم چـنـد عـمـل اسـت:
۱ـ روزه، ۲ـ خـوانـدن دعـاى: اللهـم انـى اسـئلک بـحق المولود فى هذا الیوم …، ۳ـ خـوانـدن دعـاى (اللهـم انـت مـتـعـالى المـکان ..) و این آخرین دعائى است که حضرت امام حسین علیه السلام خواندند در آن روزى که کفار دور او را احاطه کرده بودند
و عـلمـاء ایـن دعـا را از دعـاهـاى روز سـوم ایـن مـاه گـرفـتـه‌انـد و بـدان کـه سـه دعـا نـقـل شـده کـه امـام حـسـیـن عـلیـه السـلام هـر سـه را در روز عـاشـوراء خـوانـدنـد.
اول دعـائى اسـت کـه در وقـت صـبح عاشوراء خواندندو دست به درگاه الهى بلند کرد و فـرمـود: (اللهـم انـت ثـقـتـى فـى کـل کـرب …
دوم این دعا است که تعلیم امام زین العـابدین علیهالسلام فرمود در آن روز در وقتى که آن حضرت را (خون ) در برگرفت و خونها از بدن مبارکش مى جوشید: بحق یس و القرآن الحکیم و بحق طه و القرآن العظیم یا من یقدر علىحوائج السائلین یا من یعلم ما فى الضمیر یا منفس عن المکروبین یا مفرج عـنالمـغـمـومـین یا راحم الشیخ الکبیر یا رازق الطفل الصغیر یا من لا یحتاج الىالتفسیر صل على محمد و آل محمد و افعل بى کذا و کذا.

شب سیزدهم: اوّل لَیالی بیض است و کیفیّت نماز امشب و دو شَبِ بعد در ماه رجب گذشت.
شب نیمه شعبان؛
شـب بـسـیـار مـبـارکـى اسـت و بـعـد از شـب قـدرافـضـل لیـالى اسـت و حـق تـعـالى بفضل خویش در این شب به بندگان خود عطا مرحمت فرماید و گناهان ایشان را بیامرزد و سـائلى را از درگـاه خویش رد نکند مگر آنکهمعصیتى از خدا طلب نماید و روایت است که؛ از اول ایـن شـب تـا آخـر آن از جانب حقتعالى ندا مى‌رسد که آیا استغفار کننده‌اى هست که طـلب آمرزش کند از گناهان خود تامن او را بیامرزم آیا کسى هست که طلب روزى کند تا من او را روزى دهم.
و از جمله برکات این شب مبارک آن است که ولادت باسعادت سلطان عصر امـام زمـان ــارواحـنـا له الفـداءـ در سـحـر ایـن شـب (در) سال ۲۵۵ (دویست و پنجاه و پنج ) در سرمن راى (سامراء) واقع شده و باعث مزید شرافت ایـنلیـله مـبـارکـه شـده
* اعمال شب نیمه شعبان؛
۱ـ غـسـل اسـت کـه بـاعث تخفیف گناهان مى‌شود.
۲ـ احیاء این شب است به نماز و دعا و استغفارچـنـانچه امام زین‌العابدین علیه السلام عمل مى‌نمودند.
۳ـ زیارت حضرت امام حسین علیه السـلام اسـت کـه افـضـل اعـمـال ایـن شـب و بـاعث آمرزش گناهان است و روح صـد و بیست چهار هزارپیامبر زیارت کند آن جناب را در این شب، و اقـل زیـارت آن حـضرت آن است که به بامى یا صحنى باز در آید و به جانب راست و چپ خـود نـظـر کـند پس سر به جانب آسمان کند، پس زیارت کند آن حضرت را به این کلمات: السـلام عـلیـک یـا ابـا عـبـدالله السـلام عـلیـک یـا بـن رسول الله السلام علیک و رحمه الله و برکاته. و هر کس در هر کجا که باشد در هر وقـت کـه آن حـضـرت را بـه ایـن کـیـفیت زیارت کند امید است که ثواب حج و عمره براى او نـوشـتـه شـود و مـا دو زیـارت مخصوص این شب را در هدیه (الزائرین ) ذکر نمودیم.
۴ـ بـخـوانـد صـلوات هـر روز را کـه در وقـت زوالمـى‌خواند.
۵ـ دعاى کمیل است که ورودش در این شب است و درشب هاى جمعه نیز خوانده مـى‌شـود.
۶- آن کـه بـگـویـد هـر یـک از اذکار «سـبحان الله، الحمدلله، الله اکبر و لا اله الا الله» را صـد مـرتـبـه کـه سبب آمرزش گناهان وبرآمدن حوایج است.
۷- شـیـخ و کـفـعـمـى فـرمـوده بـخـوانـد دعـاى: الهـى تـعـرض لک فـى هـذا اللیل المتعرضون .. و این دعایى است که شبها در عقب نمازشفع خوانده مى شود.
۸- نماز جعفر انجام دهد چنانکه شیخ از حـضرت امامرضا علیه السلام روایت کرده
۹- انجام دهد نمازهاى این شب را و آنها بسیار اسـت از جـمله چهار رکعت است که سى نفر از اصحاب صادق علیه السلام به این طریق از آن حـضـرت روایـت کـرده‌اند، در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحید بخواند و بعد ازنـمـاز بـخـوانـد:

اللهـم انـى الیـک فـقـیـر و مـن عـذابـک خـائف وبـک مـسـتـجـیـر رب لا تـبـدل اسـمى و لا تغیر جسمى رب و لا تجهد بلائى و لاتشمت بىاعدائى اعوذ بعفوک من عـقـابـک واعـوذ بـرحـمـتـک مـن عـذابـک و اعـوذ بـرضـاک مـنسـخـطـک و اعـوذ بـک مـنـک جل ثناوک انت کما اثنیت على نفسک و فوق ما یقول القائلونفیک.

* روز نیمه شعبان؛
در سـال ۲۵۵ هـجـرى قمرى در این روز ولادت با سعادت امام زمان حضرت حجه ابن الحسن بـن عـلى عـسـکرى – صلوات الله علیه و على آبائه – واقع شده و والده ما جده‌اش حضرت نـرجـس خـاتـون از اولاد حـوارى حـضـرت عـیسى علیه السلام است.
مستحب است در هر زمان زیارت امام زمان علیه السلام و مستحب است در وقت زیارت آن حـضـرت دعـا نـمودن براى تعجیل در فرج آن بزرگوار ومؤکد است زیارت ایشان در سـرداب امـام زمان علیه السلام در شهر سامراء و به یقین روزى ظهور و حکومت آن حضرت واقـع خـواهـد شـد و زمـیـن را پـس از آن کـه از سـتـم وبـیـداد پـر گـشـتـه پـر از عـدل و قـسـط خـواهـد نـمـود.
و در توقیع شریف حضرت عسکرى علیه السلام است براىعلى بـن بـابـویـه قمى آمده:( و علیک بالصبر و انتظار الفرج فان النبى صلى اللهعلیه و آله قـال: (افـضـل اعـمـال امـتـى انتظار الفرج ) (یعنى بر تو باد به صبر وانتظار کـشـیـدن بـراى فـرج، کـه پـیـامـبـر اکـرم صـلى الله عـلیـه و آله فـرمـود: بـهـتـریـن اعـمـال امـت مـن (انتظار فرج ) است).