کلام نور

غیبت امام زمان، علیه السلام، در نگاه على، علیه السلام
حضرت على، علیه السلام، موضوع غیبت را با زمینه سازى بخصوصى مرحله به مرحله مطرح مى نمایند. در مرحله اول پس از تصریح به لزوم وجود حجت الهى در روى زمین مى فرمایند:
… لا تخلوا الأرض من حجه قائم للّه حجته. إمّا ظاهر معلوم و إمّا خائف مغمور…«
 زمین هرگز از حجت الهى که براى خدا قیام مى کند خالى نخواهد بود منتهى گاهى [شرایط براى حضور علنى او فراهم مى شود و در نتیجه] حجت پروردگار عالم به صورتى که براى همگان شناخته شده باشد در بین آنها زندگى مى کند ولى گاهى [به جهت وقوع انحرافات و پیدایش فساد و تباهى زمینه براى حضور آشکار حجت آماده نمى گردد لذا او] به صورت نهان و ناشناخته به انجام وظیفه مى پردازد.
در روایت دیگر بعد از اشاره به ضرورت وجود امام معصوم در زمین و تبیین مسؤولیتهاى وى اضافه مى نمایند که:
حجت خدا یا ظاهر است و فرمانروایى نمى کند (چون از او فرمانبردارى نمى شود) و یا غایب از دیده ها و پنهان است که مردم در انتظارش به سر مى برند اگر چه جسم و شخص حجتهاى الهى در برهه اى از زمان به جهت ترس یا وجود خطر مخفى باشد ولى دانش آنها از مردم نهان نخواهد بود و آداب ایشان در قلبهاى مؤمنان استوار و ثابت خواهد بود و مردم بر طبق آن آداب رفتار خواهند کرد.
آنگاه پس از معرفى بیشتر امام زمان، علیه السلام، مى فرمایند:
للقائم منّا غیبه امدها طویل…
 براى قائم ما دوره غیبتى هست که مدت آن طولانى خواهد بود.
بالاخره در روایتى دیگر اصبغ بن نباته مى گوید:
روزى به خدمت على بن ابى طالب، علیه السلام، رسیدم با کال تعجب دیدم آنحصرت در دریاى فکر غوطه ور است، عرض کردم یا امیرالمؤمنین مگر اتفاقى افتاده است که اینگونه نگران به نظر مى رسید؟ حضرت فرمودند: درباره فرزندى که از نسل من بعدها به دنیا خواهد آمد فکر مى کردم. او یازدهمین فرزند من است او مهدى ماست که زمین را پس از آنکه از ظلم و ستم پر شده است با عدل و داد پر خواهد ساخت. براى او دوران غیبت و سرگردانى خواهد بود که عده اى در آن ایام از حق منحرف مى شوند…
 و بر طبق روایت دیگرى در اشاره به طولانى بودن دوره غیبت مى فرمایند:
دوره غیبت آن حضرت به‌اندازه اى طولانى خواهد بود که افراد ناآشناى به مصالح الهى بگویند: »براى خداوند نیازى در آل محمد، صلّى اللَّه علیه وآله، نیست«
 یعنى اگر از آل محمد، صلّى اللَّه علیه وآله، کسى در روى زمین وجود داشت تاکنون باید ظهور مى کرد و به این نابسامانیها پایان مى داد.
و در ضمن سخنان دیگرى در توصیف دوره غیبت فرموده اند:
وقتى که امام غایب از فرزندان من از چشم مردم پنهان شد افراد از حدود شرع خارج مى شوند و اغلب مردم گمان مى کنند که حجت خدا از بین رفته است و امامت باطل شده است سوگند به خدا در چنین دوره اى حجت خدا در بین آنهاست در کوچه و بازار رفت و آمد مى کند و سخنان آنها را مى شنود… او مردم را مى بیند ولى آنها تا زمان معینى قادر به رؤیت او نیستند…

حکمتهاى غیبت
براى غیبت امام زمان، علیه السلام، علت و حکمتهاى زیادى در روایات اهل بیت، علیهم السلام، ذکر شده است که در مجموعه روایات حضرت على، علیه السلام، در این باره به چند مطلب به عنوان علت و حکمت غیبت اشاره شده است که این بخش را با ذکر آن موارد به پایان مى بریم:
۱- لیغیبنّ عنهم تمییزاً لاهل الضلاله…
او از دیده ها پنهان خواهد شد تا گمراهان شناخته شوند.
۲- و اعلموا أنّ الأرض لا تخلوا من حجه للّه و لکن الله سیعمى خلقه منها بظلمهم و جورهم و إسرافهم على أنفسهم…
 بدانید که زمین از حجت الهى خالى نخواهد بود ولى خداوند مردم را به خاطر ظلم و ستمى که مرتکب مى شوند و زیاده روى که در حق خود انجام مى دهند بزودى از دیدن حجت الهى محروم خواهد ساخت.
۳- إنّ للقائم منّا إذا قام لم یکن لأحد فى عنقه بیعه فذلک تخفى ولادته و یغیب شخصه.
 همانا وقتى قائم ما قیام کند، بیعت کسى در گردن او نخواهد بود به این جهت (براى اینکه بیعت کسى در گردن او نباشد) تولد او به صورت پنهانى انجام مى گیرد و بعد جسم او از چشم مردم نهان خواهد شد.
۴- باضطهادکم ولدى…
امام، علیه السلام، به مناسبتى وقایع غیبت و پیشامدهاى آن را شبیه به حوادثى که براى قوم حضرت موسى، علیه السلام، پیش آمد معرفى مى نمایند. آن حضرت در علت وقوع مسأله غیبت مى فرمایند:
سرگردانى و تحیّر شما در دوره غیبت امام زمان، علیه السلام، چندین برابر سرگردانى قوم حضرت موسى، علیه السلام، خواهد بود و آن در اثر ظلم و ستمهایى که بر فرزندان من روا خواهید داشت بوقوع مى پیوندد.
 5- خائفاً مغموراً لئلا یبطل حجج الله و بیّناته…
خداوند حجت خود را ولو در حال هراس در پشت پرده غیبت حفظ خواهد کرد تا براهین حق و نشانه هاى روشن او (در هدایت و راهنمایى به صراط مستقیم) از میان نرود…
 نتیجه آن که بر طبق این بخش از روایات على، علیه السلام، امورى چون: مشخص گشتن اهل ضلالت و گمراهى از اهل هدایت، ظلم و تعدى به حقوق دیگران، در امان ماندن امام، علیه السلام، از بیعت با ستمگران، حفظ جان حجت الهى، امتحان مردم و… از جمله حکمتهاى غیبت امام زمان، علیه السلام، هستند.
در دوره غیبت کبرى براى منتظران واقعى تکالیف زیادى ذکر شده است که یکى از مهمترین این وظایف کسب معرفت به امام زمان، علیه السلام، است. همانطور که در انجام هر کارى آشنایى با کم و کیف و ابعاد مختلف آن کار یک امر ضرورى به حساب مى آید به همین نسبت در زمان غیبت نیز آشنایى با ویژگیهاى فرهنگ مهدویت لازم است. کتاب حاضر که مجموعه مطالب آن در ضمن یک مقدمه و سه فصل و سیصد و هفت صفحه به شرح زیر تنظیم و ارایه شده است به دنبال مباحث مختصرى درباره نظریه ها و تئوریهاى موجود در زمینه آینده بشریّت توضیحات لازم در تبیین مفهوم لغوى و اصطلاحى »حجت« به چشم مى خورد. در فصل اول که تحت عنوان »نیاز انسان به حجت و لزوم آن« به نگارش درآمده است مباحثى چون: ادله عقلى اثبات حجت، ضرورت و راههاى شناخت حجت، دلیلهاى نقلى اثبات حجت، ضرورت وجود حجت از دیدگاه نهج البلاغه، همیشگى و پیوستگى بودن حجت، استمرار و دائمى بودن حجت در نهج البلاغه و… بررسى مى گردد.
در فصل دوم یعنى بخش حجتهاى بعد از رسول خدا، صلّى اللَّه علیه وآله، موضوعاتى نظیر: خاتمیت پیامبر، صلّى اللَّه علیه وآله، و علت انقطاع وحى – ویژگیهاى حجتهاى بعد از رسول خدا، صلّى اللَّه علیه وآله – راههاى شناخت ائمه، علیهم السلام، مسؤولیتهاى امام پس از پیامبر، صلّى اللَّه علیه وآله، – وظیفه مردم در برابر امام – تشکیل حکومت دینى و نسب ائمه اطهار، علیهم السلام، و… را در بر دارد.
در فصل سوم که آخرین بخش کتاب تحت عنوان »آخرین حجت« است پس از توضیحات مختصرى درباره مضمون وصیت على، علیه السلام، به کمیل و معرفى گروههاى مختلف مردم فلسفه غیبت و تعداد ائمه اطهار و منزلت آنها – برخورد مردم با حجتهاى پس از رسول اکرم، صلّى اللَّه علیه وآله، و… و سپس مطالبى درباره نوید به حکومت مهدى، علیه السلام، و زمان ظهور – برخورد مردم در هنگام ظهور – جهت یابى انسان توسط حضرت مهدى، علیه السلام، مهدى و قرآن – جهان در آستانه ظهور – اولویتهاى سیره امام مهدى، علیه السلام، – جنگ سفیانى، وجود مکاتب مختلف در عصر غیبت – پایان غیبت و صفات یاران مهدى، علیه السلام، و… با توجه به خطبه هاى نهج البلاغه به نگارش درآمده است.
درمقدمه اى که از طرف واحد تحقیقات مسجد مقدس جمکران براى کتاب حاضر نوشته شده است مى خوانیم: کتابى که پیش رو دارید ثمره تلاشى مختصر براى نمایاندن چهره پر نور امام زمان، علیه السلام، از لابلاى سخنان نورانى مولاى متقیان، علیه السلام، است تحقیقى در واژگان حجیت و حجت مقدمه اى براى بررسى مقام و موقعیت ویژه حجت باقیه الهى حضرت بقیهالله، عجّل اللَّه تعالى فرجه، و برشمارى ویژگیهاى اخلاقى و رفتارى او از نگاه امیرالمؤمنین، علیه السلام، است…
 

موعود شماره ۲۱