موعود پایگاه اینترنتی موعود
یکی از مسائلی که درباره مهدویت مطرح می‌شود وجود مدعیان دروغین است. بیان چرایی این مسئله و شرح ویژگی‌های مدعیان دروغین مهدویت انگیزه‌ای شد برای گفت‌وگو با حجت‌الاسلام علی محمدی از محققان و پژوهشگران مسائل مهدویت که ماحصل آن تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود.
اختلال روانی یکی از ویژگی‌های مدعیان مهدویت
حجت‌الاسلام محمدی در ابتدای این گفت‌وگو به ویژگی‌ها و شخصیت مدعیان مهدویت اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از مشکلات مدعیان، اختلال روانی آنهاست.
وی توضیح داد: برخی مدعیان مهدویت، دارای اختلال‌هایی هستند که اصطلاحاً سایکوز تحمیلی خوانده می‌شود. در این حال فرد چنان با قاطعیت راجع به ادعای خود سخن می‌گوید که افراد دارای روحیه انفعالی به سرعت تحت تأثیر او قرار می‌گیرند و شبیه او می‌شوند و حتی گاهی ممکن است حاضر شوند فداکاری‌‌های بسیار چشم‌گیر و قابل توجهی انجام دهند؛ خود را فدای آن مدعی کنند یا به خاطر مدعی، قربانی بدهند.
«علی محمد باب» یکی از مدعیان دروغین مهدویت
این پژوهشگر مسائل مهدویت افزود: نمونه این دیدگاه را می‌توان در پیروان مدعیان مهدویت دید. یکی از پیروان «علی محمد باب» که همراه او اعدام شد، در لحظه اعدام، خواستار رضایت «علی محمد باب» بود.
محمدی درباره «باب» گفت: تعالیم باب از ابتدای ادعایش تا انتها تغییرات اساسی کرده است و به همین جهت خلاصه کردن آنها سخت است. او ابتدا خود را باب (وسیله ارتباط) و نایب امام زمان عجل الله فرجه دانست. او در آثار ابتدایش خود را غلام امام زمان معرفی می‌کند و در آنجا ادعایش این است که از طرف امام زمان فرستاده شده تا مردم را برای ظهورش آماده سازد! در اواخر دوران زندانی بودنش در ماکو ادعایش را بزرگ‌تر کرد. در نامه‌ای که مدتی قبل از انتقالش به چهریق نوشت، خود را شخص مهدی موعود خواند! باب در دادگاهی که کمی‌بعد از ورودش به چهریق در تبریز برگزار شد، این ادعا را علنی کرد و به صورت غیر رسمی از سوی بسیاری از علمای حاضر محکوم به اعدام شد.
این پژوهشگر مسائل مهدویت با تاکید بر اینکه فرقه بابیه و سپس بهائیه، محصول «علی محمد باب» است، خاطر نشان کرد: یک انحراف، گاهی آثارش مدت‌های مدیدی در جامعه باقی می‌ماند. به همین خاطر در روایات داریم که هر کس سنت نیکویی در جامعه بگذارد تا روز قیامت هر کس به آن عمل کند، او نیز در اجرش سهیم است و هر کس سنت زشت و ناپسندی بگذارد تا روز قیامت هر فردی به آن عمل کند وزر و وبال آن عمل زشت و نادرست، در نامه عمل بنیانگذارش نیز نوشته خواهد شد و او مسئول خواهد بود.
الهامی و غیبی دانستن ادعا، یکی از عوامل پذیرش ادعاهای دروغین مهدویت
حجت‌الاسلام محمدی در ادامه گفت: یکی از عوامل پذیرش مردمی نسبت به ادعاهای کاذب مهدویت این است که آن را الهامی و غیبی و مطابق دستور ماورایی می‌دانند. از معیارهای تشخیصی سایکوز یا جنون آن است که ادعاهای عجیب و غریب توسط مدعی مطرح می‌شود و دیگر هیچ منطقی را نمی‌پذیرد و ادعا می‌کند که به او وحی یا الهام می‌شود.
وی تأکید کرد: هر اندازه درجه شناخت و معرفت مردم نسبت به مسائل مهدویت بیشتر شود، کمتر دچار آسیب مدعیان دروغین می‌شویم. به هر حال جهل و نادانی، عامل بزرگ کج فهمی‌هاست.
عقده حقارت، یکی از ویژگی‌های مدعیان مهدویت
محمدی با اشاره به دومین ویژگی مدعیان دروغین مهدویت گفت: یکی دیگر از عوامل و ویژگی‌های مدعیان مهدویت، «عقده حقارت »است. افرادی که در کودکی دچار کمبود یا محرومیتی بوده‌اند، در بزرگسالی به دنبال جبران آن هستند. این عقده می‌تواند منجر به نوعی خود شیفتگی شود.
وی گفت: تجلی اجتماعی این عقیده آن است که افراد خود شیفته، جامعه را به دنبال اهداف بزرگ و تخیلی خود می‌کشند؛ و مثلاً می‌‌گویند: ما باید قدرت مطلق باشیم. همه باید سپاسگزار ما باشند.
این پژوهشگر مسائل مهدویت ادامه داد: امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «ما من رجل تکبر او تجبّر الا لذله وجدها فی نفسه» هیچ فردی تکبر نمی‌کند مگر به خاطر ذلت و حقارتی که در ضمیر خود احساس می‌کند. لذا حقارت نفس، انسان را به کارهای تکبرانه می‌کشاند. از این رو ممکن است کسی که می‌خواهد خود را بزرگ و برجسته نشان دهد دست به ادعای دروغین مهدویت بزند.
رفتار انزواطلبانه یکی از زمینه‌های شخصیتی مدعیان مهدویت
حجت‌الاسلام محمدی در ادامه با اشاره به اینکه یکی از زمینه‌های شخصیتی مدعیان، رفتار خلوت جویانه و انزواطلبانه است گفت: از آنجا که پیامبران و اولیای الهی دورانی را به خلوت و راز و نیاز پرداخته‌اند، این اعمال مدعیان، که تنها شباهت صوری با رفتار اولیای الهی دارد، می‌تواند عامل فریب مردم باشد.
وی افزود: البته با توجه نظر متخصصان، مدعیانی نیز اختلال شخصیت دارند – نه جنون – و به باطل بودن سخنان خود واقفند. اینها امکان دارد ضریب هوشی خوبی داشته باشند و برای توسعه در کار خود تلاش کنند.
این پژوهشگر علوم اسلامی افزود: اینها گاهی چنان برکار خود تسلط دارند که می‌توانند پیروانی برای خود جمع کنند و برای گسترش آن می‌کوشند هر چند گه‌گاه نیز شکست‌های شغلی و اجتماعی نیز داشته باشند. نمونه اینها را در مورد آغاز زندگی «باب» و شکست او در تجارت می‌توان یافت که در برهه دیگر توانست شورش‌هایی فراوان در ایران پایه‌ریزی کند.
وی تاکید کرد: افراد و تفریط در احساسات و عواطف و تهیج خارج از مرز آنها، می‌تواند عامل استفاده کسانی شود که اختلال شخصیتی دارند و با ضریب هوش و قدرت خاصّ خود از این مورد استفاده کنند.
قدرت‌طلبی، شهرت و رسیدن به جایگاه برتر یکی دیگر از زمینه‌های مدعیان دروغین
حجت‌الاسلام محمدی با بیان اینکه قدرت طلبی، شهرت، شهوت، رسیدن به پول، مقام و جایگاه برتر یکی دیگر از زمینه‌های مدعیان دروغین است گفت: امکان دارد فردی از لحاظ علمی، مشکل خاصی نداشته باشد اما به لحاظ عملی، به دنبال شهوت و قدرت باشد و به این وسیله بخواهد اطرافیانی برای خود جذب کند.
وی افزود: ممکن است فردی، در درون خود بداند که امام زمان نیست اما به خاطر هوای نفس و با انگیزه‌های درونی به طور آگاهانه مدعی کاذب باشد.
دشمنان اسلام یکی دیگر از عوامل ایجاد مدعیان کاذب
این پژوهشگر مسائل اجتماعی مساله مهدویت اظهار داشت: ممکن است به خاطر بی اهمیت جلوه دادن مسئله مهدویت، دشمنان اسلام و تشیع، مدعیانی را تربیت یا حمایت کنند تا از این طریق، مردم عاشق و منتظر امام زمان عجل الله فرجه را دچار شک و تردید کنند.
وی افزود: به این جهت است که باید هوشیار بود و نگذاشت مدعیان کاذب، با عملکردهای نادرست خود، تفرقه و شک و تردید در بین مردم ایجاد کنند و در این راستا، مسئولان فرهنگی باید آگاهتر باشند.
ایجاد جذابیت‌های فردی و گروهی و کار تشکیلاتی در مدعیان چگونه است؟
حجت‌الاسلام محمدی با اشاره به استفاده از نادانی و سادگی افراد و بی‌خبر نگاه داشتن آنها از روند فعالیت‌های خاص مدعیان، خاطر نشان کرد: یکی از اعضای قدیمی و اصلی مدعیان دروغین، با معاشرت با فرد مورد نظر او را جذب می‌کند و عضو جدید تا مدتی نمی‌داند که چه می‌کند و به کجا می‌رود و بعد از مدت‌ها متوجه می‌شود که گرفتار چه کسانی است و نادانسته چه کارهایی در جهت منافع مدعی مهدویت انجام داده است.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی مهدویت ادامه داد: معمولا افراد آسیب پذیر کسانی هستند که با مشکلات یا بن‌بست‌هایی در زندگی خود رو به رو شده‌اند و فرصت تمرکز برای درک حیله‌های مدعیان دروغین را ندارند که البته این عامل در گرایش به هر عرفان کاذبی شایع است.
وی توضیح داد: افراد اغفال شده اغلب معترفند که هیچ‌کدام در پی پیوستن به فرقه با گروه خاصّ برای تمام عمر نبوده‌اند، بلکه تحت اغفال و فشار قرار گرفته‌اند و تدریجاً از خانواده بریده‌اند و به آن گروه جدید پیوسته‌اند.
این پژوهشگر علوم اجتماعی و مسائل مهدویت افزود: قدرت فوق‌العاده رهبران یا سردمداران در گروه‌های فرقه‌ای چنان است که عموماً با اِعمال قدرت خاصّ در کنترل منابع مادی و انسانی، افراد را مسحور خود می‌کنند.
وی اضافه کرد: سران مدعیان دروغین، دارای نوعی کلام و بیان آشکار به شکل کتاب و دکترین هستند و اینها می‌تواند نوعی جذابیت و مشروعیت ساختگی برای آنها فراهم سازد و افراد را بفریبد.
بهترین راه مقابله با مدعیان دروغین مهدویت
حجت‌الاسلام محمدی خاطرنشان کرد: بهترین راه مقابله با مدعیان دروغین، شناخت صحیح امام زمان عجل الله فرجه است.
وی گفت: مسئولان فرهنگی ما در زمینه آشنایی با مهدویت، برنامه‌ای جامع برای عموم مردم ندارند. آموزش و پرورش، برنامه‌ای منظم، منسجم و روش‌مند برای معرفی امام مهدی علیه‌السلام به فرزندان این مرز و بوم ندارد. بسیار ناراحت کننده است که کودک امروزی مرد عنکبوتی را بیشتر از امام زمان عجل الله فرجه بشناسد. پس باید فکر اساسی در این‌باره کرد
