موعود پایگاه اینترنتی موعود
وام؛ یکی از مسائل و گاهی بحرانهای زندگی خیلی از ما این روزها شده است همین: پیدا کردن موسسه ای که وام بدهد، جور کردن شرایط و در نهایت پس دادن ماه به ماه آن که گاهی تا آخر عمرمان ادامه دارد! می‌شود به جرأت گفت که همه ی ما این روزها به دنبال وام های کم بهره ای هستیم که به نفعمان باشد و خیلی برایمان خوشحال کننده خواهد بود اگر یک مورد با شرایط خوب پیدا کنیم. اما واقعا چند درصد ما در این وضعیت، به دنبال افرادی هستیم که نیازمند تنها مقدار اندکی پول هستند تا به آنها قرض بدهیم؟ چقدر از قرض دادن و قرض گرفتن می دانیم؟ این روزها که قرض یا همان وام گرفتن نوعی پیروزی محسوب می‌شود، کجا خوانده ایم که «قرض کمتر گیر تا آزاد باشى.» (۱)
خواری روز و اندوه شب
شاید دلایل مختلفی برای اینکه چرا می‌گویند کمتر از دیگران قرض بگیریم، وجود داشته باشد. مثلا اینکه اصولا اظهار نیازمندی به مردم کاری است که باعث شکسته شدن شخصیت می‌شود یا مثلا آدم اگر بدهی کمتری داشته باشد، بعد از مرگ کارش راحت تر خواهد بود و امثال اینها. اما دلیلی که امام علی (علیه السلام) بیان می‌کنند، خیلی مهمتر از اینها به نظر می رسد: «بدهى بسیار، راستگو را دروغگو و خوش قول را بدقول مى گرداند.» (۲) کم ندیده ایم افرادی که از طلبکارها فرار می‌کنند و یا اینکه مدام در حال بهانه های دروغین هستند تا شاید کمی مهلت بگیرند. چه بهتر که بدهی کمتری داشته باشیم تا به این روز نیفتیم. «زیر بار بدهى نروید؛ زیرا بدهکارى خوارى روز و اندوه شب است و در دنیا و آخرت باز پرداختى دارد.» (۳)
قرض، عامل محبت
درست است که کمتر قرض گرفتن از دیگران و اتکا به توانایی خود و قانع بودن، معمولا بهتر از وام گرفتن و زیر بار بدهی رفتن است؛ اما گاهی مواردی پیش می آید که ما ناچار به قرض گرفتن می‌شویم. در این شرایط، گرفتن قرض از دیگران، نه تنها مشکلی ندارد، بلکه به فرموده ی امام صادق (ع)، این کار باعث افزایش محبت و دوستی هم می‌شود. (۴) اما نکته ی مهم این است که قرض را باید فقط در مواردی گرفت که قصد انجام کار حلال و مباحی را داشته باشیم. در این صورت، خداوند هم در پس دادن آن یار ما خواهد بود. «خداوند یار قرض دار است تا قرض خود را بپردازد؛ به شرط آن که قرض وى بر خلاف رضاى خدا نباشد.» (۵)
نترس!
بعضی افراد ترس زیادی از قرض گرفتن دارند و تحت هیچ شرایطی حاضر به این کار نمی‌شوند و همیشه دغدغه ی بازگرداندن آن، آنها را آزار می دهد. اینکه بهتر است تا می توانیم زیر بار بدهی نرویم، درست؛ اما اگر بعضی مواقع کار واجبی پیش بیاید و پولی هم در بسطمان نباشد چه؟ مثلا بیمار شویم و برای درمان در آن زمان پول کافی نداشته باشیم، یا برای هزینه ی ازدواج نیازمند کمک کسی باشیم و امثال اینها. در این موارد، ما می توانیم از دیگران قرض بگیریم و با توکل به خدا، سعی در بازگرداندن آن کنیم. «هر کس اموال مردم را بگیرد و قصد پرداخت آن را داشته باشد خداوند آن را بپردازد (او را یارى می‌کند) و هر کس اموال مردم را بگیرد و قصد تلف کردن داشته باشد خداوند آن را تلف کند.» (۶)
چتربازی ممنوع!
بعضیها انگار غنیمت می دانند که از کسی پولی بگیرند و بروند دنبال کارشان! شاید این افراد با خودشان می‌گویند «فلانی که پول دار است! با این مقدار فقیر نمی‌شود!» بعضیهای دیگر هم چترشان را روی جیب پدر، مادر، خواهر یا برادر، دوست و … باز می‌کنند و آن را جیب خود به حساب می آورند! شاید برایتان جالب باشد که بدانید اگر کسی مالی را قرض بگیرد بدون اینکه قصد بازگرداندن آن را داشته باشد، دزد است! «کسى که قرض بگیرد در صورتى که تصمیم داشته باشد آن را پس دهد در امان خداست تا آن را اداء کند، ولى اگر تصمیم نداشته باشد آن را به صاحبش برگرداند، دزد محسوب مى شود.» (۷)
اگر از کسی قرضی گرفتیم و از همان اول قصد برگرداندن هم داشتیم، یک نکته ی دیگر را هم فراموش نکنیم و آن اینکه «…براى کسى که از تو قرض گرفته است، جایز نیست که اداء آن را به تأخیر بیندازد…» (۸) اگر پولی در بساطمان هست، اولین کارمان باید صاف کردن تمام بدهی ها باشد، زیرا نمی دانیم که تا چند دقیقه ی دیگر زنده ایم یا نه و از کجا معلوم که بعد از مرگمان کسی دلش به حال بدهی های ما بسوزد؟!
پی نوشت:
۱. پیامبر اکرم (ص)؛ نهج الفصاحه، ح ۴۳۲.
۲. غررالحکم، ج ۴، ص ۵۹۲، ح ۷۱۰۵
۳. کافى، ج ۵، ص ۹۵، ح ۱۱.
۴. «سه چیز است که محبت آورد: قـرض دادن و فـروتنـى و بخشـش.»؛ تحف العقول، ص ۳۱۶
۵. پیامبر اکرم (ص)؛ نهج الفصاحه، ح ۷۳۳.
۶. پیامبر اکرم (ص)؛ همان؛ ح ۲۹۷۹.
۷. امام رضا (ع)؛ فقه الرضا، ص ۲۶۸.
۸. پیامبر اکرم (ص)؛ ثواب الاعمال، ص ۱۳۸.
تمامی احادیث از http://www.aviny.com/hadis-mozooee/eghtesadi/gharz.aspx گرفته شده است.
