آیین های مردمی نیمه شعبان در گذر زمان

از سال ها پیش، در شب نیمه شعبان، حوضی بزرگ را سر خیابان ناصری در منطقه شهدا پر از آب می‌کنند و کسانی که پولی برای برگزاری جشن نذر کرده‌اند، اسکناس ها را داخل این حوض می ریزند. مردم محل اعتقاد دارند با اینکه اسکناس ها دو روز داخل آب می مانند هیچ آسیبی به آنها نمی رسد.
نیمه شعبان، سالروز ولادت امام زمان است و مسلمانان شیعه، در این روز جشن برپا می‌کنند. در بسیاری از نقاط ایران، محله ها چراغانی می‌شوند، طاق نصرت ها بسته می‌شود و مردم نقل و شیرینی تقسیم می‌کنند. یکی از قدیمی ترین و نخستین هیات هایی که هر سال جشن نیمه شعبان را برگزار می‌کند هیات مهدویه است. تزیین و چراغانی خیابان «صاحب جمع» در تقاطع خیابان مولوی به عهده آنهاست و در این شب مردم زیادی از محلات مختلف تهران برای تماشای این چراغانی به این محله می آیند.

محمود حسینی یکی از افراد مسن این محله که بر چراغانی محله نظارت دارد درباره سابقه برگزاری جشن های مذهبی و بخصوص جشن نیمه شعبان می‌گوید: « در زمان گذشته، سرمنشا کل جشن های مذهبی، جشن نیمه شعبان بود. چون غیر از نیمه شعبان در دیگر اعیاد جشنی برگزار نمی‌شد، البته خود جشن نیمه شعبان هم با کیفیتی که امروز می‌بینید وجود نداشت. یکی از مهم ترین دلایل این بود که کسی به این موارد توجه نمی‌کرد و امکانات امروزی هم در دسترس نبود.مثلا برای چراغانی کوچه و خیابان برق هم نداشتیم. در حدود پنج دهه قبل جشن نیمه شعبان بسیار کمرنگ بوده است. البته بعضی از مردم هم دست به ابتکارهای جالبی می زدند. نوشتن کلمه «یا صاحب الزمان» با پنبه روی فرش از کارهایی بود که بعضی از کسبه بازار آن را انجام می دادند. بعضی ها هم مقوا و کاغذهای رنگی را به صورت مارپیچ بریده و در بالای چراغ های گردسوز نفتی نصب می‌کردند که حرارت چراغ ها باعث می‌شد تا این کاغذها بچرخند و منظره جالبی به وجود بیاورند. افراد دیگر مثل حاجی عرب هم بوده‌اند که سرچهارراه گلوبندک چراغ های گازی پایه بلند را برای نوردهی در جشن ها و یا عزاداری ها در مساجد بازار کرایه می دادند. اهالی بعضی از محله ها هم کاغذهای رنگی مثلثی شکل را به صورت رشته و ردیفی در سراسر کوچه نصب می‌کردند و یا پارچه های رنگی را به صورت هفت و هشت به دیوار می زدند.
البته امروزه نسبت به دو دهه پیش، نحوه برگزاری این جشن، تفاوت هایی کرده است. در این روزها سراسر خیابان ها را با شیلنگ های نوری و انواع و اقسام لامپ های تزیینی روشن می‌کنند. جنبه های خودجوش و مردمی این جشن پر رنگ تر شده است.
«ابوالقاسم فقیری»، مردم شناس و نویسنده شیرازی در مورد تحول هایی که این مراسم در طول زمان پیدا کرده می‌گوید: «در زمان گذشته حدودا ۵۰ _ ۴۰ سال پیش، در شیراز، زمان نیمه شعبان شمشیربازی می‌کردند که این رسم الان دیگر اجرا نمی‌شود، اما بقیه مراسم که همان چراغانی و مداحی و اجرای موسیقی باشد به قوت خود باقی است»
«محمود احمدی»، یکی از ساکنان منطقه غیاثی (شهید محلاتی) تهران است. وی که از بانیان هیئت های مذهبی در این منطقه به شمار می رود، هم اکنون در دوران میان سالی به سر می‌برد. او از زمان کودکی همراه سایر هم محله ای ها در نیمه شعبان اقدام به برگزاری جشن می‌کرده است.احمدی معتقد است که امروزه نیز مردم با همان صفای سابق برای «آقا امام زمان» مراسم برگزار می‌کنند اما بدعت های تازه در این راه را نمی پذیرد:« به نظر من کسانی که در این جشن ها آهنگ می‌گذارند متوجه قداست معنوی این جشن ها نسیتند.»
احمدی با تاکید بر این نکته که «ریا نشود» می افزاید:« ما در این منطقه تا به حال معجزات زیادی از حضرت دیده ایم و این جشن ها در دل مردم ما ریشه دارد. هیچ کس نمی تواند این معنویت را از ما بگیرد.»