موعود پایگاه اینترنتی موعود
از میرزای شیرازی و اقدام سترگش در صدور فتوای تاریخی تحریم تنباکو که کمر استعمار بریتانیا را شکست تا علم الهدای سبزواری که تندیسی از معرفت و محبت بود و تا علامه امینی …
امروز چهارشنبه بیست و چهارم شعبان المعظم برابر است با سالروز رحلت سه شخصیت برجسته و نام آور جهان اسلام که هر یک چون چراغی فراراه پویندگان راه علم و یقین به نورافشانی پرداخته و هدایتگر طلاب علوم دینی و عاشقان مکتب آئینی بوده‌اند.
بزرگانی که هنوز هم پس از سالها نام و یادشان در دل و دیده محبان معرفت و عاشقان حقیقت زنده است.
و هریک نشانه و خاطره ای عزیز و عزت آفرین و غرورانگیز از سالهای مجاهدت و ایستادگی و تلاش علمی و عملیشان در راه احیای ارزشهای دینی و منویات ایمانی و اموزه هی اخلاقی برای آیندگان به یادگار گذارده‌اند.
از میرزای شیرازی و اقدام سترگ و گرانسنگش در قیام تنباکو و صدور فتوای تاریخی ای که کمر استعمار بریتانیا را شکست تا علم الهدای سبزواری که تندیسی از اخلاق و معرفت و محبت بود و تا علامه امینی که توانست اثر شگرف و بی بدیل الغدیر را با سرانگشتان عشق و ارادت به ساحت مقدس مولایش امیرالمومنین به رشته تحریر درآورد.
همگی این بزرگواران قله هایی بشکوه از عظمت و دریایی مواج از کرامت و خوانی گسترده و سرشار از برکتند برای علم و دین.
و در این روز که مصادف با سالگشت رحلت غمبار هر سه این عزیزان نام آور و بلندمرتبه است، بجاست به مروری هرچند خلاصه از فرازهای بلند زندگی و ذکری از حقیقت وجودیشان پرداخته و یاد و خاطره شان را گرامی داریم و ذکری از آنها به میان.
*میرزای شیرازی
حاج میرزا محمد حـسن شیرازی، معروف به میرزای شیرازی پس از طی مقدمات تحصیل علوم دینی در اصفهان، عازم عتبات عالیات و خاصه نجف گردید و در حوزه نجف به محضر صاحب جواهر رسید سپس به درس شیخ انصاری رفت و از شاگردان مبرز و طراز اول ایشان گشت.
پس از رحلت شیخ انصاری میرزای شیرازی به مقام رفیع مرجعیت نائل آمد و در حـدود ۲۳ سـال مرجعیت علی الاطلاق شیعه را عهده دار بود.
از جمله شاگردان ایشان که شمار آنها بسیار است می توان آخوند ملا محمد کاظم خراسانی، سید محمد کاظم طباطبائی یزدی، حاج آقا رضا همدانی، حاج میرزا حسین سبزواری، سید محمد فشارکی رضوی، میرزا محمد تقی شیرازی و دیگر اجله فخر و حکمت را یاد کرد.
از جمله آثار ایشان باید به فهرست ذیل اشاره کرد:
۱ ـ کتابی در طهارت
۲ ـ رساله ای در رضاع و شیر دادن.
۳ ـ کتابی در فقه
۴ ـ رساله ای در اجتماع امر و نهی.
۵ ـ خلاصه ای از تقریرات شیخ مرتضی انصاری
۶ ـ رساله ای در مشتق.
۷ ـ حاشیه ای بر نجاه العباد.
۸ ـ تعلیقه ای بر کتاب معاملات آقا وحید بهبهانی
اما همانطور که اشاره کردیم نقطه اوج حرکت انقلابی و اصلاحی و فعالیت مبارزاتی میرزای شیرازی در قضیه تحریم تنباکو و آن حکم تاریخی تعریف می‌شود و اینکه در چنین موقعیتی می توان همبستگی و پیوند بی‌نظیر و حیرت انگیز آحاد مردم را با روحانیت و مرجعیت شیعه به تماشا نشست و از عمق و استحکام این پیوند باخبر شد.
شکوه و اقتدار رهبری مرجعیت دینی در این حرکت سیاسی و تخریب هیمنه استعمار بریتانیا در مقابل عظمت ایمان انقلابی مردم مسلمان را می توان دستاورد بزرگ این واقعه تاریخی دانست که تا همیشه می تواند برای مسلمانان درس آموز و عبرت انگیز باشد.
آنطور که در تاریخ آمده است میرزای شیرازی بسیار آراسته به اخلاق اسلامی و منش و روش نیک و فروتن و محبت آمیز بود. «در خـوش برخوردی و شیرینی گفتار، نمونه نداشت شخص در هنگام جداشدن از میرزا در نهایت شـادمـانـی و رضایت ایشان را ترک می‌گفت هیچ کس به سعه صدر او نبود حتی بر مستحق، یک کلمه زشت ادا نمی‌کرد خطاکار را جز به احسان پاداش نمی داد و این همان خلق عظیمی است که از پیامبر عظیم الشان اسلام به ارث برده بود.»
*سید ابراهیم علم‌الهدی سبزواری
اما آیت‌الله حاج سیّد ابراهیم علم الهدی سبزواری که از فقهای برجسته شیعی بود و در شهر سبزوار قدم به دنیا گذاشت نیز در طول سالهای پربرکت و حیات طیبه عمرش نمونه ای از یک عالم روحانی و فقیه برجسته شیعی را به این تاریخ افتخارآمیز مکتب حقه جعفری تقدیم نمود.
ایشان مراتب و مراحل فراگیری علوم دینی و حوزوی را تا سطح در سبزوار به پایان برد و در محضر شاگردان مکتب حاج ملاهادی سبزواری با مبانی کلامی و حکمی آشنایی یافت اما چونان دیگر اقران و همقطارانش از علمای ربانی آن دوران عازم نجف اشرف گردید تا در مهد علم دین و در سایه سار حرم مطهر امیرالمومنین به تحصیل و تهذیب بپردازد.
ایشان در آن سامان از محضر آیات عظام حاج آقا حسین قمی، حاج سیّد ابوالقاسم خویی و نیز آیت‌الله العظمی حاج سیّد محمد هادی میلانی کسب فیض نموده و از ایشان به مقام علمی رفیع اجتهاد نائل آمد.
سیدابراهیم علم الهدی پس از هجرت آیت‌الله میلانی در سال ۱۳۳۳ به مشهد به سوی مشهد عزم سفر نمود و در شبستان گوهرشاد، به تقریر درس استاد خویش می‌پرداخت و بعد از عروج این عالم ربانی و مراد علمی خود، در محل مدرسه امام صادق(ع) به تدریس خارج اصول پرداخت و شاگردان بزرگی در مجلس درس و بحث ایشان رشد و نمو یافتند.
عمق بحث علمی و ویژگی های فنی ارزشمند و دقت در طرح مباحث اصولی از ویژگی های ممتاز کلاس درس ایشان به شمار می رفت.
تاریخ گواهی می دهد که «آیت‌الله علم‌الهدی انسانی خلیق، شوخ طبع، ساده زیست و بسیار متواضع بود» و بیش از سه دهه در یکی از مساجد مشهد به اقامه نماز جماعت و رفع و رجوع کار مردم و برطرف نمودن احتیاجات آنان می پرداخت و خود را وقف خدمت متواضعانه و مخلصانه به آحاد مردم و نیز به فرجام رساندن امور قضایی آنان نموده بود.
یکی از خصوصیات بارز و ارزشمند ایشان در کار علمی و مراودات فکری با شاگردان این بود که «ایشان هیچ گاه سعی نمی‌کرد شاگردان خود را مقلد بار بیاورد و در طرح مسائل علمی و گشودن گره از معمای آنها از نبوغ خاصی برخوردار بود.»
پیکر مطهر آیت‌الله علم الهدی در روز ۱۳ آذر سال ۱۳۷۸ه.ش در حرم مطهر علی ابن موسی الرضا(ع) تدفین گشت.
*علامه امینی
علامه امینی هم مقام علمی و هم مراتب فضل و شرافتش بر همگان آشکار و همه زبانها و قلمها در مدح کار علمی و مجاهدت ایمانی او بیان و بنان را با برترین واژه ها به کار بسته‌اند.
ایشان از همان اوان کودکی، با آیه‌های قرآن و سخنان والای امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام سایر حضرات معصومین مأنوس و مألوف بود.
و نشانه هایی روشن از تلاش علمی و جستجوگری فکری و ممارست تحصیلی را می توان در همان سالهای نخستین نزج گیری روح و جان این طلایه دار ولایت خواهی و امامت پژوهی مشاهده کرد.
آنطور که تاریخ زندگانی این مرد ربانی و عالم برجسته شیعی گواهی می دهد «علامه در سن ۱۶ سالگی برای ادامه تحصیل راهی نجف اشرف شد و تا حدود سن ۳۲ سالگی در آنجا مشغول کسب معارف الهی بود. در این سالها در محضر اساتیدی چون: آیه الله سید محمدبن محمدباقر الحسینی فیروزآبادی، آیه الله سید ابوتراب بن ابوالقاسم خوانساری، آیه الله میرزا علی بن عبدالحسین ایروانی و آیه الله میرزا ابوالحسن بن عبدالحسین مشکینی زانوی ادب زده و کسب علم نمودند .
ایشان در سن ۳۲ سالگی به زادگاه خود تبریز مراجعت نموده و برای مدت کوتاهی در آنجا ماندگار شد. اوقات ایشان در آن ایام به تدریس و تحقیق مصروف گردید و در آن زمان بود که کتاب نفیس تفسیر فاتحه الکتاب توسط ایشان به نگارش درآمد».
اما شور و شوق حریم امن ولایت و امامت امیرالمومنین باعث شد تا علامه بار دیگر راهی نجف اشرف شود و در ساحل زیبا و آرامش بخش و مصفا و معطر آن حریم نورانی بیتوته کند.
سالهای حضور در نجف با تحصیل و ممارست علمی جدی و رسیدن به مراتب بالای معنوی و کسب کمالات دینی و نیز درجات والای درسی برای ایشان همراه بود و به مقام اجتهاد و کسب اجازات نقل روایت منتهی گشت.
بعضی از مشایخ روایت ایشان عبارتند از:
آیه الله سید ابوالحسن موسوی اصفهانی، آیه الله شیخ علی اصغر ملکی تبریزی، آیه الله شیخ محمد محسن (آقا بزرگ) تهرانی.
«علامه امینی(ره) در مقام اجتهاد، منزلت و جایگاه والایی داشتند و بیشتر ساعات ایشان به تحقیق و مطالعه می‌گذشت. و از منابع علمی اسلامی توشه برمی‌گرفت. ایشان در تفسیر، حدیث، تاریخ و علم رجال صاحب‌نظر بودند.»
اما یکی از ظرایف فکری و مبانی عقیدتی علامه امینی که جهت دهی مبنایی به منش و روش سلوک علمی و عملی ایشان داشت این بود «که اساس خلقت را بنا بر محبت می دانست».
«ایشان می‌گفت که تمام عبادات ناشی از محبت است. (هل الدین الا الحب). هر چقدر محبت به خدا بیشتر باشد، از معاصی و گناهان بیشتر دوری می‌شود. و یادآور می‌شد که کسی که توجه‌اش در نماز کم است مشکل محبتی دارد.»
حیات علمی و تلاشهای مجدانه علامه امینی در کلام بزرگان هم منعکس است.
استاد جلال الدین همایی می‌گوید: «کثرت کار و زحمت بی‌شماری که امینی در راه خدمت به مذهب کشید، کم کم قوای بدنی او را ضعیف ساخت تا منتهی به مرگ ایشان گردید.»
آری دورانی سخت و مرارت آور که در کنار شهد شیرین تلاش برای احیای معارف ولایی به تولد اثری سترگ و شگرف به نام «الغدیر» منتج شد.
و آخرین سخنانی که در لحظه‌‌های آخر حیات بر زبان آن مرد آسمانی و مرید مکتب عرفانی علی(ع) جاری گشت چیزی نبود جز اینکه:
“اللهم هذه سکرات الموت قد حلّت فاقبل الیّ بوجهک الکریم، و اعنّی علی نفسی بما تعین به الصالحین علی انفسهم … “؛ «خداوندا! این سکرات مرگ است که به سویم می‌آید. پس به سوی من نظری کن و مرا با آن چه صالحان را کمک می‌کنی، کمک نما.»
درود و رحمت خدا بر روح پاکشان؛ گرامی‌باد یاد و زنده و پاینده باد راه نورانی و پررهرو باد طریق وصلشان به حقیقت ناب محبت.
