«من در مورد امت خود از کشتارهای جنگی بیمناک نیستم و از دشمنی که آنها را ریشه کن سازد اندیشه نمیکنم، ولی ترس من در مورد آنها از رهبران گمراهی است که اگر از آنها پیروی کنند آنها را فریب می دهند و اگر نافرمانی کنند آنها را به قتل می رسانند.»(۱)
«پست ترین مردمان، رهبر آنان میگردد».(۲)
رسول خدا(ص) اوضاع زمامداران و حاکمان ظالم آخرالزمان را توصیف میکنند و در آخر زندگی در آن روزها را در زیر زمین، بهتر از روی زمین می دانند.(۳)
روزی مردم در دستان ظالمان
چند روزی است که خبر حمله ی آمریکا به سوریه و حمایت برخی از کشورهای عربی از آن، تیتر اول همه ی روزنامه ها و خبرگزاری ها شده است. تلویزیون، خبرنگاری را نشان می دهد که به میان مردم عربستان رفته و نظرشان را در مورد شروع جنگ می پرسد و مردم اعتراض میکنند که رئیس جمهور پول ما مردم را در دست دارد و بدون اعتنا به نظر مردم آن را صرف جنگ و کشتار مردم بی گناه جهان میکنه و ما حتی نمی توانیم از حق خودمان دفاع کنیم…
رسول خدا(ص) می فرمایند:
«رهبرانی بر شما مسلط میشوند، که روزیهای شما را به دست میگیرند، چون با شما سخن بگویند دروغ میگویند، از شما راضی نمیشوند مگر هنگامیکه کارهای ناشایست آنها را تحسین کنید و دروغهای آنانرا تصدیق نمائید.» (۴)
حاکمان بلا
اگر این روزها به اوضاع مردمانی مانند اهالی میانمار و شیعیان عربستانی و … نگاهی بیندازیم، با مصادیق حدیث زیر آشنا خواهید شد:
«در آخرالزمان بلای سختی از ناحیه زمامداران به امت من وارد میشود، این بلا به قدری سخت میشود که نظیر آن هرگز شنیده نشده، و زمین را با این وسعت و گستردگی در نظر آنها تنگ می نماید، کسی از آنها پناهگاهی پیدا نمیکند که از ستم زمامداران به آنجا پناه ببرد، در چنین زمانی خداوند مردی را از عترت من بر می انگیزد…» (۵)
غضب خداوند، حکومت بدترین مردم
اما در حدیث دیگری پیامبر اسلام(ص) علت سر کار آمدن حاکم ظالم را غضب خداوند از مردم معرفی میکنند:
«هنگامیکه خداوند بر قومی غضب کند آنها را به عذاب هائی چون خسف و مسخ دچار نمیکند بلکه قیمت ها بالا می رود، باران حبس میشود و بدترین مردم بر آنها حکومت میکند.»(۶)
در کل به قول حضرت محمد(ص)، «هنگامیکه کارها به غیر اهل سپرده شود منتظر فرج باشید.» (۷)
آنچه باید باشد
در تعالیم دین اسلام و سخنان بزرگان دین، منش و رفتار حاکم بسیار اهمیت داشته است تا جایی که رسول خدا(ص) این موضوع را عامل نگرانی خود معرفی میکنند:
«برای امتم بعد از خود در مورد سه چیز بیمناکم: ۱- لغزش عالم، ۲- ستم زمامدار، ۳- پیروی هوای نفس».(۸)
و ایشان اصلاح مردم را در گرو اصلاح افراد و طبقاتی خاص از جامعه می دانند:
«دو صنف از امت من هستند که اگر آنها اصلاح شوند مردمان اصلاح میشوند، و اگر آنها فاسد باشند مردمان فاسد میشوند: آنها دانشمندان و زمامداران میباشند.»(۹)
امام على(ع) برترین بندگان خدا را پیشواى دادگرى می دانند که رهیافته باشد و رهنما و سنّتى شناخته شده را بر پا دارد و بدعتى ناشناخته را بمیراند(۱۰).
اما در نهایت بهتر است حاکم کامل را در بخشی از نامه ی امام علی (ع) به مالک اشتر بشناسیم:
« و مقدارى از وقت خود را به نیازمندان خود اختصاص ده و با آنان در یک مجلس عمومى بنشین و شخصا به مشکلاتشان رسیدگى کن و در آن مجلس براى خداوندى که تو را آفریده است فروتنى نما و سربازان و یارانت را که جزو محافظان و نگهبانان تو هستند از آنان دور بدار، تا هر که مىخواهد سخن بگوید بدون لکنت زبان و بىترس و واهمه مطالبش را اظهار کند . چرا که من از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلّم بارها شنیدم که مىفرمود : امّتى که در آن حقّ ناتوان، بدون ترس و واهمه از قدرتمندان گرفته نشود، هرگز روى رستگارى را نمى بیند. همچنین درشتى و درماندگى و ناتوانى آنان در سخن گفتن را تحمّل کن و کم حوصلگى و تکبّر را از خود دور گردان …» (۱۱)
۱. نهج الفصاحه جلد ۲ صفحه ۴۷۲ و الزام الناصب صفحه ۱۹۶
۲. الامام المهدی صفحه ۲۱۹، الزام الناصب صفحه ۱۸۰ و بشاره الاسلام صفحه ۲۲
۳. نهج الفصاحه جلد ۱ صفحه ۴۵
۴. صحیح مسلم جلد ۸ صفحه ۵۸، بشاره الاسلام صفحه ۲۳، الامام المهدی صفحه ۲۱۷ و بحارالانوار جلد ۵۲ صفحه ۲۱۲
۵. بشاره الاسلام صفحه ۲۸ و ۳۱، الامام المهدی صفحه ۶۶ و ۱۰۸، الحاوی للفتاوی جلد ۲ صفحه ۱۳۵ و المهدی صفحه ۲۰۶
۶. صحیح مسلم جلد ۸ صفحه ۵۸، بشاره الاسلام صفحه ۲۳، الامام المهدی صفحه ۲۱۷ و بحارالانوار جلد ۵۲ صفحه ۲۱۲
۷. الزام الناصب صفحه ۱۷۸
۸. نهج الفصاحه جلد ۱ صفحه ۱۹۴
۹. نهج الفصاحه جلد ۲ صفحه ۳۹۳، المحجه البیضاء جلد ۱ صفحه ۱۵ و تحف العقول صفحه ۴۲
۱۰. نهج البلاغه : الخطبه ۱۶۴ منتخب میزان الحکمه : ۴۴۸
۱۱. نهج البلاغه : الکتاب ۵۳ منتخب میزان الحکمه : ۶۱۸