مسجد جمکران، کانون هدایت

حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ به استفتای جمعی از مؤمنین درباره مسجد جمکران، تصریح کردند: مسجد جمکران این استعداد را دارد که تبدیل به یک قطب فرهنگی فعال برای خنثی کردن شبیخون فرهنگی دشمنان اسلام و اهل بیت(ع) مخصوصاً برای جوانان گردد.
 متن استفتاء و پاسخ مشروح معظم‌له که در زیر آمده است، تقدیم می‌گردد:

  سؤال: حضرت عالی سابقاً در معرفی مسجد جمکران مطالب ارزنده‌ای فرموده‌اید، خیل عاشقان امام زمان(ع)، مصرانه درخواست دارند، معرفی جامع‌تر و بیشتری درباره این کانون بزرگ دینی بفرمایید تا هرگونه ابهام و وسوسه ناآگاهان را برطرف سازد.
 جواب: لازم می‌دانم قبل از ورود به اصل بحث مقدمه کوتاهی عرض کنم و آن این که مسجد جمکران از مواهب الهی بر جهان شیعی است. کانونی است بسیار مبارک که عاشقان حضرت مهدی(ع) مخصوصاً جوانان پاکباز را از دور و نزدیک به سوی خود جذب کرده و می‌کند. هنگامی‌که به این خانه خدا توبه‌کنان و ثناگویان وارد می‌شوند، همه چیز را جز خدا و ولیّ او یعنی حضرت مهدی(ع) فراموش می‌کنند.
مشاهده حالات این جوانان به هنگام راز و نیاز خالصانه با خدا و حجت او در این مکان مقدس، انسان را به یاد زوار خانه خدا در سرزمین عرفات می‌اندازد که با کوله‌باری از اندوه و غم به آنجا می‌آیند و باصفا، پاکی، امید و عشق به زندگی باز می‌گردند.
ما به بعضی از رؤسای محترم دانشگاه‌ها پیشنهاد کردیم در این جا زائر سرای عیظم بسازند و در شب‌های جمعه یا چهارشنبه، اساتید دانشگاه و دانشجویان عزیز را به نوبت این جا بیاورند. مطمئن باشید در برابر سیل تهاجم فرهنگی دشمن آن‌ها را بمیه می‌کند.
به هر حال مسجد جمکران این استعداد را دارد که تبدیل به یک قطب فرهنگی فعال برای خنثی کردن شبیخون فرهنگی دشمنان اسلام و اهل بیت(ع) مخصوصاً برای جوانان گردد، علاوه بر برکات مادی و معنوی که زائران پیوسته از آن می‌گیرند.
تنها مشکل مهمی‌که این مسجد دارد این است که امکانات آن، جوابگوی سیل عاشقان حضرت مهدی(ع) نیست، زیرا استقبال زائران عزیز بیش از حدّ انتظار است و باید با کمک‌های مردمی و کمک دولت جمهوری اسلامی، برنامه‌ریزی شود تا وسایل آسایش زوار محترم فراهم گردد، و همه با خاطره خوبی از این کانون عبادت و اخلاص بازگردند.
و اما در مورد مسجد، سه نکته شایان ذکر است:
۱. از نظر علمی و تاریخی
برخلاف آنچه بعضی از ناآگاهان می‌پندارند، استناد بنای این مسجد به امر حضرت صاحب‌الامر(ع) مربوط به یک «خواب» نیست، بلکه بیان دستور صریحی در حالت بیداری است.
مرد صالح، پاک و با ایمانی به نام حسن بن مثله جمکرانی می‌گوید: در شب ۱۷ ماه مبارک سال ۳۹۳(ق.) (بیش از یک هزار سال قبل) نصف شب، جمعی به در خانه من آمدند و مرا از خواب بیدار کردند و گفتند: «أجب الإمام المهدی صاحب الزمان(ع) فإنّه یدعوک؛ دعوت امام خود حضرت مهدی(ع) را اجابت کن، که تو را راخوانده است».
او می‌گوید: به خدمت حضرت رسیدم. ایشان اشاره به قطعه زمینی کردند و فرمودند: این مال ماست. مسجدی در آن بساز. سپس فرمودند: به مردم بگو این مکان را گرامی‌بدارند و به آن توجه کنند.
آن‌گاه دستور دادند چهار رکعت نماز در آن بخوانند، دو رکعت نماز تحیت مسجد (با آداب مخصوص) و دو رکعت نماز که همان نماز معروف امام زمان(ع) (با آداب مخصوص آن) است و در پایان این جمله را فرمودند: «فمن صلّاها فکأنّما صلّی فی البیت العتیق، کسی که این دو نماز را به جا آورد مثل این است که در آسمان در «بیت‌العتیق» که محل عبادت فرشتگان است به جا آورده است».
این حدیث از کتاب تاریخ قم از کتاب مونس الحزین فی معرفه الحق و الیقین که از تألیفات مرحوم صدوق است، نقل شده است، و که متن فارسی یا عربی آن ـ مطابق نقل صاحب الذریعه ـ در دست بسیاری از بزرگان بوده است.
این که بعضی می‌گویند کتابی به نام مونس الحزین در ضمن کتب مرحوم صدوق یا فلان عالم بزرگ دیگر ذکر نشده، هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند، زیرا هیچ‌کس از مورخان نگفته‌اند کتاب‌های مرحوم صدوق منحصراً فلان کتاب‌ها هستند.
بنابراین هنگامی‌که عالم بزرگی از معاصران صدوق ـ یعنی نویسنده تاریخ قم ـ این کتاب را به صدوق نسبت می‌دهد، باید بپذیریم. این حدیث مشمول احادیث پاسخ «من بلغ» است که در منابع معروف شیعه و اهل سنت آمده، و بزرگان فقها آن را پذیرفته‌اند، هر چند بعضی آن را کافی برای قصد ورود می‌دانند و بعضی به قصد رجاء معتقدند (شرح این بحث علمی را جداگانه خواهیم داد).

۲. از نظر محتوا
قطع نظر از این روایت نورانی، این مسجد بی‌شک یکی از مساجد باشکوه و پرارزش است.
اعمالی که در آن انجام می‌شود، مرکب از چهار چیز است:
الف) نماز تحیت مسجد که مرحوم صاحب جواهر آن را در جلد نهم و یازدهم مشروحاً آورده است و طبق این روایت، به طور کامل با هفت سوره توحید و هفت مرتبه ذکر رکوع و سجود خوانده می‌شود.
ب) نماز معروف حضرت ولی‌عصر(ع) با یکصد مرتبه تکرار آیه «إیّاک نعبد و إیّاک نستعین» که انسان را به اوج عظمت توحید می‌رساند. همان نمازی که علمای بزرگواری همچون علامه مجلسی، شیخ حر عاملی، کفعمی و فضل بن الحسن الطبرسی در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند.
ج) تسبیح حضرت زهرا(س) که طبق روایات، از مصادیق «ذکر کثیر»ی است که قرآن بر آن دعوت فرموده: «یا أیّها الذین آمنوا اذکروا الله ذکراً کثیراً»
عالم بزرگوار و فقیه نامدار، صاحب جواهر در جلد ۱۰، آن را برترین اذکار و بهترین تعقیبات شمرده و روایات زیادی در فضیلت آن نقل کرده است.
د) یکصد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد(ص) آن هم در حال سجده، همان ذکر پربرکتی که روایات متواتره درباره اهمیت آن وارد شده و بعضی از بزرگان، کتاب مستقل درباره برکات صلوات بر پیامبر و اهل بیتش نوشته‌اند و نماز بدون آن نماز نیست.
آیا این اعمال هرگاه به قصد قربت مطلقه خوانده شود، جای بحث دارد؟! حتی جمعی از فقهای بزرگ، فتوا داده‌اند به قصد ورود نیز می‌توان خواند. همان‌گونه که یکی از مراجع محترم فعلی گفتند: من حاضر بودم که کسی از حضرت آیت‌الله العظمی‌بروجردی سؤال کرد، آیا می‌توان اعمال مسجد جمکران را به قصد ورود انجام داد؟ ایشان کمی مکث کردند و فرمودند: آری، می‌توان به قصد ورود انجام داد.
این در حالی است که احاطه فقهی و رجالی آن مرحوم بر کسی پویشده نیست.

۳. از نظر فرهنگی
مردم جهان از پیروان هر مذهب و مسلکی می‌کوشند عده‌ای را هر چند یکصد نفر باشند، دور خود جمع کنند و مذهب خود را تبلیغ کنند. در حالی که مسجد جمکران هر سال حدود چهارده میلیون نفر را به طور طبیعی به سوی خود جذب می‌کند و زمینه را برای هرگونه کار فرهنگی فراهم می‌سازد.
آیا نباید خدا را بر این موهبت عظیم شکر کرد؟ آیا هیچ عقلی اجازه تضعیف این کانون مقدس را می‌دهد؟ آیا تضعیف این کانون هدایت، مشروعیت دارد؟
مسئولین فرهنگی مسجد گزارش می‌دهند که هر سال صدها عنوان کتاب از طرف مسجد (مجموعاً حدود یک میلیون نسخه) چاپ و به بهای ارزان در اختیار علاقه‌مندان به اسلام و عاشقان حضرت مهدی(ع) مخصوصاً جوانان گذارده می‌شود و این هنوز اول راه است!
ما هم با استفاده از این فرصت، در نظر داریم یکی از مهم‌ترین مراکز شیعه‌شناسی را به خواست خدا و با عنایت حضرت مهدی(، ) در کنار این کانون مقدس به وجود آوریم که مقدمات آن فراهم شده است.
آیا مجموع این مسائل به نفع جهان تشیع نیست؟

مبارزه با مسائل خرافی
آری! ممکن است بعضی از عوام به سبب ناآگاهی، بعضی از مسائل خرافی را در کنار این کانون مقدس ترویج کنند، که به یقین باید مراقب آن بود. مراجع تقلید و مسئولان محترم مسجد مراقب این امور بوده و هستند تا بهانه‌ای به دست هیچ کس نیفتد.
در پایان خالص‌ترین درود ما نثار آقایی باد که دستور نخستین را برای بنای این مسجد عظیم داد که به مصداق «کشجره طیبهٍ اصلها ثابتٌ و فرعها فی السماء تؤتی أکلها کلّ حینٍ بإذن ربّها» هر کس در هر زمان می‌تواند از میوه‌های معنوی آن بهره‌مند گردد و درود بر رهروان راهش.