موعود پایگاه اینترنتی موعود
پس آدم کلماتی را ازسوی پرودگارش دریافت کرد و پروردگار توبه اش را پذیرفت زیرا او بسیار توبه پذیر و مهربان است.
به گزارش «موعود»، واژه ذی حجه (ذوالحجه) متشکل از دو کلمه ذی و حجه است. در زبان عربی ذی یا ذو به معنی صاحب است و کلمه حجّه یعنی حج یا یکبار حج بجا آوردن. ۱
بنابراین معنای آن می‌شود: ماهی که صاحب حج است.
علت نام گذاری:
و دلیل نام گذاری این است که مناسک حج در این ماه برگزار می‌شود. ۲
و دلیل این نیز بخاطر این است که ایام معلومات که در قرآن آمده در این ماه است:
(الحَجُّ أَشهُرٌ معلوماتٌ…) ۳
(حج در ماههای معیّنی است….)
و امام صادق علیه السلام، ماه ذی حجه را از مصادیق اشهر معلومات ذکر کرده‌اند:
عن معاویه بن عمار عنأبی عبدالله علیه السلام فی قوله تعالی؟ الحج اشهر معلومات؟ هو شوال و ذوالقعده و ذوالحجّه. ۴
معاویه بن عمار از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که منظور از اشهر معلومات همان شوال و ذوالعقده و ذوالحجه است و به قولی نیز همان دهه اول ذوالحجه همان ایام معلومات است. ۵
* لازم به ذکر است که ذوالحجّه، دوازدهمین ماه از ماههای قمری به شمار می رود. این ماه، از ماههای حرام است بلکه بزرگ ترین و با عظمت ترین آن ماهها است.
ماههای حرام عبارتنداز: ذوالقعده، ذوالحجه، محرّم و رجب. و مراد از ماه حرام این است که در این ماهها بخاطر حرمت بالایی که دارند نباید انسان بر خود و دیگران ستمی وارد سازد و اگر مرتکب جنایت و ستمی‌شد، مجازات سنگینی را باید متحمل شود، مثلاً در این چهار ماه نباید جنگ کرد و خون کسی اگر ریخته شود مجازات قاتل به دو برابر افزایش می‌یابد.
این ماه در یک نگاه
۱. ماه توبه است
اینکه چرا ماه توبه است چون در این ماه توبه حضرت آدم علیه السلام و حضرت داود علیه السلام پذیرفته شد.
توبه حضرت آدم علیه السلام:
وقتی حضرت آدم علیه السلام به همراه همسرش حضرت حوا علیها السلام از بهشت شان بخاطر ترک اولایی که انجام دادند، رانده شدند، پشیمان و نادِم در مکانشان سرگردان بودند و لذا از خداوند متعال طلب بخشش و آمرزش کرده و به درگاه الهی توبه نمودند که درقرآن اشاره شده است:
(فَتَلقَّی آدَمُ مِن رَبِّهِ کَلماتٍ فَتابَ عَلیه إِنَّهُ هُوَ التَّوابُ الرَّحیمُ) ۶
(پس آدم کلماتی را ازسوی پرودگارش دریافت کرد و پروردگار توبه اش را پذیرفت زیرا او بسیار توبه پذیر و مهربان است.)
در تفسیر این آیه شریفه و اینکه کلمات توبه حضرت آدم ابوالبشرعلیه السلام چه بوده است، به یک روایت اکتفا می‌کنیم:
عن ابن عباس قال: سأَلتُ النّبِیَّ صلی الله علیه واله عَنِ الکَلماتِ الّتی تَلقّاها آدمَ مِن رَبِّهِ فَتابَ عَلَیهِ؟ قال صلی الله علیه وآله: سَأَلَهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فاطمهَ والحَسَنِ و الحُسینِ إلّا تُبتَ عَلَیَّ، فتاب الله علیه. ۷
ابن عباس می‌گوید از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) از کلماتی که از طرف خدا به آدم آموزش داده شد و او با آن توبه کرد و توبه اش پذیرفته شد سؤال کردم: حضرت فرمودند: از خدا درخواست کرد به حق محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام که او را ببخشد و توبه او را قبول کند، پس خداوند توبه او را پذیرفت.
لذا شایسته است که مانیز در این ماه عزیز و بزرگ مانند دو پیامبر بزرگ الهی، از تقصیرات و گناهان خود توبه نموده و به درگاه حق عرض ندامت کنیم و به آغوش رحمت الهی باز گردیم.
۲. بیعت با اوصیاء علیهم السلام
و اما اینکه چرا ماه بیعت است؛ به دلیل اینکه هجدهم این ماه رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله)، حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام را به عنوان جانشین، وصی، برادر و امام بعد از خود معرفی نمودند و از حضّار بیعت گرفتند که بعد از خود، از ایشان پیروی کنند.
و جالب اینست که این روز در بین انبیاء الهی علیهم السلام نیز از اهمیت خاصی برخوردار بوده است چون ایشان نیز جانشینان خود را در این روز معرفی نموده و برایشان بیعت گرفتند از جمله:
حضرت موسی علیه السلام وصی خود، یوشع بن نون را نصب کرد و در مقابل مردم فضائل او را بیان نمود.
حضرت عیسی بن مریم علیه السلام وصی خود، شمعون الصفا را معرفی کرد.
و حضرت سلیمان بن داود علیه السلام مردم خود را بر وصی خود آصِف بن بَرخیا شاهد گرفت و بواسطه آیات و بیّنات بر فضل او دلیل آورد. ۸
روزشمار ذی حجه الحرام
روز اول:
۱- ابلاغ سوره برائت (توبه) به دستور خداوند به امیرالمؤمنین علی علیه السلام واگذار شد. ۹
۲- حضرت ابراهیم علیه السلام در این روز متولّد شدند و نیز دراین روز به مقام خلیل اللّهی نائل شدند. ۱۰
۳- حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله، حضرت امیرالمؤمنین و حضرت زهرا علیهما السلام را به دستور خداوند به عقد یکدیگر درآوردند. ۱۱
روز سوم: توبه حضرت آدم ابوالبشرعلیه السلام در این روز مورد قبول درگاه حق واقع شد. ۱۲
روز هفتم:
۱- شهادت امام پنجم حضرت باقر علیه السلام در سال ۱۱۴ قمری در سنّ ۵۷ سالگی در مدینه منوّره به فرمان هشام بن عبد الملک مسموم گردیده و به شهادت رسیدند و در کنار پدر بزرگوارشان امام سجّاد علیه السّلام در قبرستان بقیع به خاک سپرده شدند.
۲- این روز معروف به روز زینت است. حضرت موسی علیه السلام بر ساحران دربار فرعون پیروز و غالب گردید.۱۳
یوم الزینه چه روزی است؟
قرآن در توضیح جریان مقابله حضرت موسی علیه السلام با سَحَره فرعون می فرماید:
(قال مَوعِدُکُم یَومُ الزّینَهِ وَ أَن یُحشَرَ النّاسُ ضُحیً) ۱۴
(گفت: میعاد ما و شما روز زینت است به شرط اینکه همه مردم هنگامی‌که روز بالا می آید جمع شوند)
که حضرت موسی علیه السلام با ساحران در روز زینت قرار مقابله گذاشتند. امّا در اینکه این روز چه روزی است و ماهیّت آن چیست؟ چند قول وجود دارد:
الف) روز زینت در میان مصریان روزی بوده که همچون روز عید، خود را زینت می‌کردند و بازارها را آذین می‌بستند. ۱۵
ب) روز زینت همزمان باعید نوروز بوده است. ۱۶
ج) نام دیگر یوم زینت همان یوم السوق است و نیز یوم العید و یوم العید روزی است که مردم از اعمال و کارکردن دست می‌کشند. ۱۷ (یوم العید یوم یتفرغ الناس من الأعمال و یشهدون و یحضرون و یرون).
روزهشتم: روز تَرویه است. این روز روزی است که حاجیان آماده برگزاری مناسک حج میشوند و در وَجه تَسمیه (علت نام گذاری) آن می توان به سه نکته اشارهکرد.
الف) از ریشه تَرَوی است یعنی فکر کردن. چون حضرت ابراهیم علیه السلام در این روز به فکر بودند چون درخواب دیده بودن که امر به قربانی کردن فرزند خود اسماعیل شده و لذا در فکر فرورفته بودند.
ب) از ریشه روایت است به معنی بیان کردن. حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در این روز در حجه الوداع، مناسک و احکام حج را برای مردم بیان کردند. ۱۸
ج) برای این است که حاجیان در مکه از چاهها، آب می‌کشیدند و در آذوقه و بارهای خود قرار می دادند تادر عرفات بدون آب نمانند، چون در زمانهای قدیم مثل این زمان که همه جا به حمد الهی، آب در اختیار حاجیان است، در آنجا نبوده. ۱۹
روزنهم: روز عرفه است
۱- سال سوم هجری در اینروز، رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) به امر الهی دستور دادند تا خانه هایی که درب آنها به مسجد النبی (صلی الله علیه و آله) (در مدینه) باز می‌شد، دربهای شان را مسدود کنند به جز خانه ی امیرالمؤمنین (علیه السلام) که استثناء شد و فقط درب خانه ایشان و خانه رسول الله (صلی الله علیه و آله) به مسجد باز می‌شد. ۲۰ این روز را سدّ الابواب نیز می‌گویند.
۲- در این روز جناب مسلم بن عقیل علیه السلام و هانی بن عُروه به دست پلید عُبیدُالله بن زیاد در سال۶۰ هـ ق به شهادت رسیدند. ۲۱
۳- معراج نبوی در این روز انجام شده است. ۲۲
۴- حضرت عیسی علیه السلام به تاریخ قمری در این روز متولد شده‌اند. ۲۳
روزدهم: روز عید قربان است و یکی از روزهای بزرگ اسلام و مسمانان است و حاجیان با قربانی کردن از احرام خارج میشوند و بقیه اعمال را تا روز دوازدهم انجام می دهند. که این سه روز همان ایام تشریق (معدودات) است. که به این قربانی کردن حاجیان، خداوند در قرآن در سوره بقره امر کرده‌اند:
(… فَإِذا أمَنتُم فَمَن تَمَتعَّ بِاَلعُمرَهِ إلی الحَجِّ فَمَا استَیسَرَ مِنَ الهَدیِ…) ۲۴
(پس هر که با پایان بردن عمره تمتع به سوی حج تمتع رود، آنچه از قربانی میسر است قربانی کند).
روز چهاردهم: سال هفتم هجری در این روز، رسول ختمی مرتبت (صلی الله علیه و آله)، فدک را به عنوان هدیه به حضرت زهرا (سلام الله علیها) بخشیدند. ۲۵
روزهجدهم: عید الله الأکبر یعنی عید غدیر خم است.
۱- در این روز حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) به امر خداوند، امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به عنوان برادر، وصی، جانشین، امام و حجّت بعد از خود معرفی کردند ۲۶ و امر نمودند تا مردم با خطاب قرار دادن ایشان به “امیرالمؤمنین” با وی بیعت کنند. ۲۷ و از این بیعت و معرفی جانشین، خداوند از اِکمال (به کمال رساندن) دین و اِتمام (به تمامیت رساندن) نعمت خود یاد می‌کند و با معرفی نمودن امیرالمؤمنین علیه السلام و با بیعت نمودن مردم با ایشان، اسلام واقعی به مردم معرفی شد. آنجا که می فرماید:
(… اَلیَومَ أکمَلتُ لَکُم دینَکُم وَ أتمَمتُ عَلَیکُم نِعمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الإسلامَ دنیاً…)۲۸
(امروز -با نصب علی بنابی طالب به ولایت، امامت، حکومت وفرمانروایی بر امّت- دینتان را برای شما کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را برایتان به عنوان دین پسندیدم)
۲- در این روز رسول اعظم (صلی الله علیه و آله) بین اصحاب خود، عقد اُخُوَت (برادری) جاری کردند و خودشان نیز باامیرالمؤمنین (علیه السلام) عقد اخوت بستند. ۲۹
۳- در این روز بود که حضرت ابراهیم خلیل (علیه السلام) از آتش نمرود نجات یافت. ۳۰
۴- دراین روز بود که کشتی حضرت نوح (علیه السلام) بعد از چندین ماه سرگردانی بر روی آب بر دامنه کوه جودی به امر الهی ایستاد و مؤمنین به سلامت از آن پائین آمدند که به این جریان در آیه ۴۴ سوره هود اشاره شده است. ۳۱
روزبیست و یکم: روزی است که توبه حضرت داود (علیه السلام) مورد قبول واقع شد. ۳۲
روزبیست و چهارم:
۱- روز مباهله، مباهله روزی است که حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) به همراه امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا و حسنین علیهم السلام، در سال دهم هجری به مباهله با مسیحیان نجران رفتند که در پی آن مسیحیان نجران قبول شکست کرده و از مباهله کردن پشیمان شدند که در آیه ۶۱ سوره آل عمران اشاره شده است. ۳۳
مباهله یعنی نفرین کردن یکدیگر و درخواست عذاب از خداوند برای طرف کاذب و دروغگو.
۲- چنین روزی در سال دهم هجری خاتم بخشی امیرالمؤمنین علیه السلام اتفاق افتاده است که جریان را درقالب یک روایت بیان می‌کنیم:
(إنَّما وَ لِیُّکُمُ الله وَرَسُولُهُ وَ الذّینَ آمَنُوا الذَّینَ یُقیمُونَ الصَلاهَ و یُؤتُونَ الزَّکاهَ وَ هُم راکِعُونَ) ۳۴
(سرپرست شما فقط خدا ورسول او و مؤمنانی -مانند علی بن ابیطالب- هستند که همواره نماز را بر پا می دارند و در حالیکه در رکوع هستند -به تهیدستان- زکات می دهند).
عَن أبِی عَبدِالله علیه السلام فِی قَولِ اللهِ عَز وَجَل- إنما وَلِیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَالذیِنَ آمَنُوا قَالَ إنمَا یَعنِی أوَلی بِکُم أی أحَقُّ بِکُم وَ بِأمُورِکُم وَ أنفُسِکُم وَ أموَالِکُمُ اللهُ وَرَسُولُهُ وَ الذیِن آمَنُوا یَعنِی عَلِیّاً وَ أولَادَهُ الأئِمَّهَ ع إلَی یَومِ القِیَامَه ثُمَّ وَصَفَهُمُ اللهُ عَزّوَجَلّ فَقَالَ الذیِن یُقِیمُونَ الصَّلاه وَ یُؤتُونَ الزکاهَ وَ هُم راکِعُونَ وَ کَانَ أمِیرُالمُؤمِنینَ ع فِی صَلَاهِ الظُّهرِ وَ قَد صَلّی رکعَتَینِ وَ هُوَ رَاکِعٌ وَ عَلَیهُ حُلقٌ قِیمَتُهَا ألفُ دِینَارٍ وَ کانَ النبِیُّ ص کَسَاهُ إیَّاهَا وَ کَانَ النجَاشِیُّ أهدَاهَا لَهُ فَجَاءَ سَائِلُ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیکَ یَا وَلِیَّ اللهِ وَ أولی بِالمُؤمِنینَ مِن أنفُسِهِم تَصَدَّق عَلَی مِسکینٍ فَطَرَحَ الحُلهَ إلَیهِ وَ أومَأ بِیَدِهِ إلَیهِ أنِ احمِلهَا فأنزَلَ اللهُ عزوَ جَل فِیه هَذِهِ الآیَه… ۳۵
امام صادق علیه السلا م در مورد آیه فوق (انما ولیکم…) فرمودند (یعنی اَولی به شما و سزاوارتر به شما وکارهای شما و جان و مال شما، خدا و رسول اوست و کسانیکه ایمان آوردند (الذین آمنوا) یعنی علی و اولادش که ائمه علیهم السلام هستند تا روز قیامت، سپس خدای عزّوجلّ ایشان را وصف کرد و فرمود (الذین یقیمون الصلاه…) و أمیرالمؤمنین علیه السلام مشغول نماز ظهر بود، بعد از آنکه دو رکعت را خوانده و در رکوع بودند، این در حالی بود که انگشتری که هزار دینار قیمت داشت بر دستش بود که آن را نجاشی پادشاه حبشه به پیامبر (صلی الله علیه و آله) هدیه کرده بود و ایشان نیز به امیرالمؤمنین (علیه السلام) داده بودند، مرد سائلی آمد و گفت: سلام بر تو ای ولی خدا و ای کسیکه نسبت به مؤمنین ازخودشان سزاوارتری! به فقیر صدقه ای بده، علی علیه السلام آن انگشتر را به طرف او داد و با دست اشاره کرد که بردار. سپس خدای عزوجل این آیه را در شأن او نازل فرمود.
روزبیست و پنجم:
۱- سوره انسان در شأن اهل بیت علیهم السلام (امیرالمؤمنین، فاطمه زهرا، حسنین علیهم السلام) به خاطر بخشش طعام خود در حالیکه خودشان گرسنه بودند به مسکین و یتیم و اسیر در سه روز متوالی، نازل گردید. ۳۶
(وَ یُطِعمُونَ الطَعامَ عَلی حُبِّهِ مِسکیناً وَ یَتیماً وَ أسیراً) ۳۷
(و غذای خود را برای دوست داشتن خدا (در راه خدا) به مسکین و یتیم و اسیر اطعام می دهند).
۲- در این روز امیرالمؤمنین علیه السلام بعد از ۲۵ سال خانه نشینی در سال ۳۵ هـ ق اولین نماز جمعه را خواندند.۳۸
روزبیست و هشتم: در سال ۲۱۲ هـ ق درچنین روزی حضرت امام حسن عسگری در سامرا متولد شدند. ۳۹
مناسبتهایی که در ماه ذیحجه هستند ولی برایشان روز خاصی تعیین نشده است
مناسبت های مختلف دیگری نیز در این ماه وجود دارد که تاریخ و روز دقیقی برایشان ذکر نشده است و فقط به وقوع آنها در ماه ذیحجه اشاره شده است از جمله آنها می توان به فتح خیبر توسط امیرالمؤمنین علیه السلام، بازگشت جناب جعفر بن ابی طالب برادر امیرالمؤمنین علیه السلام از حبشه به همراه مسلمانان بعد از سالیان دراز و هدیه کردن نماز تسبیح (نماز جعفر طیّار) به ایشان توسط حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در پی خوشحالی ایشان از دیدار جناب جعفر علیه السلام، میلاد ابراهیم پسر حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در سال هشتم هـ ق و… اشاره کرد.
پی نوشتها:
۱. المنجد ماده حجّ.
۲. جنه الأمان الواقیه و جنه الایمان الباقیه (مصباح کنعمی) ص ۵۱۴.
۳. بقره/ ۱۹۷.
۴. تفسیر العیاشی ج ۱ ص۹۴- بحار ج ۲۱ ص ۳۰- البرهان ج ۱ ص ۲۰۰.
۵. تفسیر قمی ج ۱ ص ۷۱.
۶. بقره / ۳۷، ترجمهانصاریان.
۷. معانی الأخبار ج ۱ ص۱۲۵.
۸. مسارالشیعه فی مختصر تواریخ الشیعه ص ۴۱.
۹. مصباح کفعمی ص ۵۱۴.و به قولی در روز سوم اتفاق افتاده است(مسارالشیعه ص ۳۶)
۱۰. جنه الأمان ص ۵۱۴ -البلدالأمین و الدرع الحصین ص ۲۴۴. و به قولی در روز نهم متولّد شدند (مسارالشیعه ص۳۶).
۱۱. جنه الأمان ص ۵۱۴ -البلدالأمین ص ۲۴۴- بحار ج ۴۳ ص ۱۱۰. و به قولی در روز ششم انجام شده است (بحار ج۴۳ص ۱۱۰).
۱۲. جنه الأمان ۵۱۴. و به قولی در روز نهم (مسار الشیعه ص ۳۷) و به قول دیگری روز بیست و یکم بوده است(بحار ج ۹۵ ص ۱۸۹).
۱۳. جنه الأمان ص ۵۱۴.و به قولی روز هجدهم پیروز گردید ( بحار ج ۹۵ ص ۱۹۴).
۱۴. طه /۵۹.
۱۵. تفسیر المیزانج ۱۴ص ۲۴۰.
۱۶. التفسیرالکبیر (مفاتیح الغیب) ج ۲۲ ص ۶۴. و ابن عباس نیز می‌گوید مصادف با روز عاشوراست.
۱۷. الدر المنثور ج۴ ص۳۰۳.
۱۸. فرهنگ اصطلاحات حج ص۲۱۵.
۱۹. الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، کتاب الحج.
۲۰. بحار ج ۹۵ ص۱۸۸.
۲۱. جنه الأمان ص۵۱۵.
۲۲. بحار ج ۹۵ ص۱۸۸. و اینکه معراج در چه سالی اتفاق افتاده است بین مورخین اختلاف وجود دارد.
۲۳. مسارالشیعه۳۷.
۲۴. بقره /۱۹۶،ترجمه انصاریان.
۲۵. بحار ج ۹۵ ص۱۸۸.
۲۶. مائده /۶۷.
۲۷. مسارالشیعه ص۳۹.
۲۸. مائده/ ۳،ترجمه انصاریان.
۲۹. جنه الأمان۵۱۵.
۳۰. مسارالشیعه ص۴۱.
۳۱. امالی صدوق ص۱۲۷.
۳۲. جنه الأمان (مصباح کفعمی) ص۵۱۵. و به قولی نیز در روز نهم بوده است ( المقنع صدوق ص ۲۰۸-مسارالشیعه ص۳۷).
۳۳. مسارالشیعه ص۴۱.
۳۴. مائده/ ۵۵.
۳۵. کافی ج ۱ ص۲۸۸.
۳۶. مسارالشیعه ص۴۱-جنه الأمان ۵۱۵.
۳۷. انسان/ ۸.
۳۸. بحار ج ۵۵ ص۳۷۰.
۳۹. مسارالشیعه ص۴۲.
انتهای پیام/ ۸۵۲
منبع: جام نیوز
