افق دید علی(ع) که میفرمود: سلونی عن طرق السموات فانّی اعرفُ بها من طرق الأرض؛ از من بپرسید از راههایی که در آسمانهاست. به یقین که من به آن راهها آشناترم تا راههای زمینی» کجا و آنان کجا؟ دانشمندان ستارهشناس بر این باورند که تا زمانی که بشر روی زمین باشد و ستارهشناسان به تحقیق نجوم بپردازد، هیچ گاه به محاسبه کلّ کهکشانها و تعداد ستارهها دست نخواهند یافت.
همه آنچه که تاکنون با استفاده از همه ابزار و تکنولوژی فوق مدرن از مشاهده کهکشانها و سیّارهها و ستارهها به دست آمده، تنها بخشی از اجرام سماوی است.
نور ستاره دوردستترین کهکشانی که توسط تلسکوپ فضایی شناخته شده، بعد از ۱۳ میلیارد سال به زمین میرسد. معلوم نیست اگر تلسکوپ قویتری به فضا برسد و پشت این کهکشان چه تعداد کهکشان دیگر را کشف خواهند کرد.
اگرچه سخن امام علی(ع) تنها ناظر علم و آگاهی ایشان از راههای آسمانی دنیا نیست و سایر عوالم متافیزیکی را هم شامل میشود، امّا بد نیست ببینیم در همین آسمان بالای سر ما و پیرامون ما که در آن شناوریم و امام بر همه دقایقش آگاهی داشت، چه میگذرد.
تعداد کهکشانهای بزرگ این آسمان رفیع ۳۵۰ میلیارد عدد است به فاصله هر کهکشان تا کهکشان دیگر، ۲۰ برابر قطر کهکشان است و در میان هر کهکشان، فاصله هر ستاره تا ستاره دیگر، ۱۰ میلیون برابر قطر ستاره است، کهکشان راه شیری که کهکشانی متوسط است و منظومه شمسی ما را در خود جای داده، ۲۰۰ میلیارد ستاره دارد. شاید تعجّب کنید اگر تعداد احتمالی ستارهها را به شما بگویند. تعداد ستارهها بین ۱۰۲۲ (ده به توان ۲۲) تا ۱۰۲۴ (ده به توان ۲۴) است؛ یعنی بیست و چهار صفر جلوی عدد ده بگذارید. (ده سکسیتلیون تا یک سپتلیون) البتّه تعداد سیّارهها را به آن اضافه کنید؛ یعنی بین ۱۰۱۱ تا ۱۰۱۲ سیّاره.
اگر توانستید تعداد سلولهای بدن را بشمارید میتوانید تعداد ستارهها را هم بشمارید.
تازه، از میان آن همه سیّاره، تاکنون تنها، ۵۰۰ سیّاره را بشر کشف کرده است.
تعداد ستارگانی که با چشم غیرمسلّح برای ما قابل رؤیتند، از ۷۰۰۰ ستاره تجاوز نمیکند. حال اگر در شبی صاف و غیرمهتابی ستارگان قابل رؤیت را رصد کنید، عدد آنها به بیشتر از ۳۰۰۰ عدد نمیرسد.
تلسکوپ رصدخانه «مونت ویلسون» در «کالیفرنیای ایالات متّحده» که نسبتاً نیرومند است و آینهای به قطر ده متر و نیم دارد، تعداد ستارگان قابل رؤیت ما به ۵۰۰ میلیون میرسد؛ یعنی اگر برای شماره آنها از غروب تا سپیدهدم وقت صرف کنیم و در هر ثانیه یک ستاره را حساب کنیم، تقریباً یک قرن طول میکشد تا ستارههای موجود در دایره دید این تلسکوپ را شماره کنیم، با یک حساب سرانگشتی معلوم میشود که چهل هزار سال طول میکشد تا بشر تنها ستارههای موجود در کهکشان راه شیری را شماره کند.
خورشید، یکی از ۲۰۰ میلیارد ستارهای است که فقط در کهکشان راه شیری وجود دارد. در این کهکشان ۴۰۰ میلیارد ستاره وجود دارد.
گمان میکنم حالا تا حدّی بتوان تصوّری دور از دایره علم امام علی(ع) درباره راههای آسمانی به دست آورد که فرمودند:
«از من بپرسید از راههایی که در آسمانهاست. به یقین که من به آن راهها آشناترم تا راههای زمینی.»
حال چه به شما دست میدهد که وقتی برای عرض ادب و سلام، امام زمان(عج) را خطاب کرده و عرض میکنیم:
«السّلام علیک یا ناظر شجره طوبی و سدره المنتهی؛ سلام بر شما، ای آنکه چشمان شما ناظر شجره طوبی و سدره المنتهی است.» (بحارالأنوار، ج ۸، ص ۱۳۳؛ مفاتیح الجنان، زیارت مخصوص سرداب، ص ۴۹۵)
یعنی افق دید شما از تمامی عوالم میگذرد و نظارهگر شجره طوبی و سدره المنتهی میشود. حضرت ولیّ عصر(ع) با دیدگان عین اللّهی خویش بر تمام هستی، از دل خاک تا افلاک، بر درخت طوبی و سدره المنتهی که در آسمان هفتم جای دارد ناظرند و آن حجّت خداوند، به محبّت در قلب و جان مردمان و یاوران خود، آگاه و داناست. آن ذخیره الهی دیدگان خداوند است. همه چیز در محضر ایشان حاضر است.
نه تنها همه عوالم و موجودات مستقر در هر یک از عوالم، نزد امام حاضرند؛ بلکه جملگی به واسطه ایشان و توسط ایشان روزی میخورند، مگر بارها نشنیده و نخواندهایم که «بیمنه رزق الوری؛ به یمن وجود حضرت امام عصر(عج) است که رزق و روزی تأمین میشود.»
از آن مهمتر، به وجود ایشان است که دنیا باقی است: الّذی ببقائه بقیت الدّنیا و به حضور ایشان است که آسمان و زمین ثابتند. بوجوده ثبتت الارض و السّماء؛ که اگر چنین نبود و ایشان حضور نداشتند به قول مبارک حضرت اباعبدالله، امام جعفر صادق(ع)، «لولا الحجّه لساخت و الأرض باهلها؛ زمین اهل خودش را میبلعید.»
هم ایشان میفرمایند: «ما اهل البیت، آن نعمتی هستیم که خدا به سبب ما بندگان را نعمت داده است… و این نعمتی است که منطقع نمیشود و خداوند از حقّ این نعمت که به ایشان (بندگان) ارزانی داشته؛ یعنی پیامبر(ص) و عترت، سؤال میکند.» (تفسیر نورالثّقلین، ج ۵، ص ۶۶۳)
در اصول کافی، باب الحجّه، آمده است، دنیا و هر چه در آن است متعلّق به خدا و رسولش و ما اهل بیت(ع) است.
پس هر که چیزی از مال دنیا به دست آورد باید تقوای خدا پیشه کند و حقّ خدای تبارک و تعالی را ادا سازد و با برادرانش نیکی کند و اگر چنین نکند، خدا و رسولش و ما از او بیزار خواهیم بود. «اصول کافی، باب الارض کلها للامام، ج ۲)
این همان معنی نعمات و خیرات است که به بیان امام هادی(ع) سرچشمه، ابتدا، انتها، اصل، فرع و معدنش وجود مقدّس حضرات معصومان(ع) است. آنجا که فرمودند:
ان ذکر الخیر کنتم اوّله و اصله و قرعه و معدنه و ماواه و منتها
چه حیف که دانسته و ندانسته درسآموز و دستآموز قبیله شرک و نفاق شدهایم. سوراخ دعا را گم کردهایم و برای رفع حوائج و مضایق به سراغ صاحب نعمتمان نمیرویم. گویا به خود وانهاده شدهایم. اگر چنین نبود که چنین وضع و روزگاری نداشتیم. غرقه دخان و دود، زندگی را از روزنههایش تنفّس میکنیم و یک نفس به یاد صاحب نعمت خود نمیافتیم.
در عجب باید بود از ساکنان دیاری که آنها را متذکّر اصل و فرع و معدن و مأوای خیرات و نعمتها شدهاند، امّا در ازدحام و اضطرار، تنها راه خلاصی را در تعطیل کردنهای پی در پی جستوجو میکنند. پس این مؤمنان و نمازگزاران کجایند؟ تا در شبی دست بر دعا بردارند و از صاحب خود خلاصی را بخواهند؟
در وقت ولادت حضرت حسین بن علی(ع) لوح سبزی از زمرّد را از آسمان به ایشان هدیه کردند. در آن لوح اسامی جمله حضرات معصومان(ع) و اوصیا و فرزندانشان آمده بود.خداوند در این لوح زمرّدین، آنگاه که به ذکر نام حضرت صاحب الزّمان(عج) و اصحاب ایشان میرسند، با لفظ «اولیایی» یاران و اصحاب حضرت را به خود نسبت میدهد و میفرماید:
«با ایشان تمامی فتنههای تاریک را دفع میکنم و به واسطه ایشان فتنهها و زلزلهها را برمیدارم.»
از بس به خودمان مغرور و به خود مشغولیم، فراموش کردهایم که:
«الأمام الأنیس الرّفیق و الوالد الشّفیق و الاخ الشقیق و الأمّ البرّه الصّغیر و مفزع العباد فی تداهید النّار؛
امام یار همراه و موافق و پدر مهربان و مشفق و برادر صمیمی است، مادری است که به کودک خردسالش سخت مهر میورزد پناه بندگان بیپناهی است که در سختیها و رنجها و مصیبتهای مرگبار راه به جایی ندارند.» (تفسیر امام عسکری(ع)، ص ۱۱۲)
حضرت امام حسن عسکری(ع) فرمود: ای احمد بن اسحاق به درستی که خداوند خالی نگذاشت زمین را از حجّت از زمان حضرت آدم و نخواهد گذاشت تا اینکه قیامت به پا شود. به سبب آن حجّت بلا را از زمین دفع میکند و به خاطر او باران را نازل میکند و به وجود او زمین برکاتش را بیرون میدهد. (کمال الدّین، ج ۲، ص ۵۶)
به دلیل این جایگاه رفیع و منیع حجّت حیّ خداوند است که راه خروج شیعیان از تنگی و سختی را دعا برای فرج و تعجیل در ظهور امام عصر(عج) اعلام فرمودند: «و اکثر الدّعا بتعجیل الفرج فانّ ذلک فرجکم؛ و بسیار دعا کنید برای تعجیل در فرج من که همان مایه گشایش برای شماست.» (همان، ص ۴۸۵)
کجایند مردانی که از خویش بیرون آمده، دست دل به سوی آسمان دراز کنند و فرج امام را از خدای بزرگ طلب کنند؟ کجایند مردانی که خداوند آنان را «اولیای» خود خواند و به واسطه و طلب ایشان برطرف کردن فتنهها و زلزلهها و مضایق را بر خود واجب شناخت.
اولیای حضرت، کار «عاصف بن برخیا» میکنند. شاید ولی شناسان از میان ما رفتهاند که چنین مبتلاییم. همین ساعات روز جمعه را غنیمت بشمارید و با نمازی استغاثه به درگاه حضرت بیاورید. باشد که دعای شکسته دلی مستجاب شود. انشاءالله.
اسماعیل شفیعی سروستانی
رادیو معارف ۱۲/۹/۸۹