زمینه های حکومت جهانی در عصر انتظار

انتظار، امری پر اهمیت در عصر غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، یکی از وظایف مهم بلکه بالاترین وظیفه در ارتباط با آن حضرت است. انتظار و امید به آینده، امری است که آمیخته با جان آدمی می‌باشد. از این مفهوم چون دیگر مفاهیم و واژه ها برداشت های متفاوت شده است. در برداشت منفی آن، انتظار یعنی این که انسان منتظر، فارغ از هر مسئولیت و دغدغه های فردی و اجتماعی دست روی دست بگذارد تا خود امام (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیاید

چکیده
انتظار، امری پر اهمیت در عصر غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، یکی از وظایف مهم بلکه بالاترین وظیفه در ارتباط با آن حضرت است. انتظار و امید به آینده، امری است که آمیخته با جان آدمی می‌باشد.
از این مفهوم چون دیگر مفاهیم و واژه ها برداشت های متفاوت شده است. در برداشت منفی آن، انتظار یعنی این که انسان منتظر، فارغ از هر مسئولیت و دغدغه های فردی و اجتماعی دست روی دست بگذارد تا خود امام (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیاید و همه کارها را درست کند و فسادها را یک باره از بین ببرد. در این حالت از انتظار، شخص منتظر در برابر تحولات بین المللی و پدیده های چون حکومت جهانی، امنیت جهانی و … راه انزوا را در پیش گرفته و این مقولات را بسیار ناهمگون با مسئله انتظار می داند.
اما معنای دومی‌که انتظار می‌شود و از آن به انتظار سازنده، هدف مند و مثبت تغییر می‌شود؛ بدین معنا خواهد بود که انتظار یعنی امیدواری همراه با آمادگی خود و جوامع بشری، در این معنا انتظار مفهومی پویا و سازنده است و انتظار تلاشی هدفمند است که شخص منتظر سعی و تلاش می‌کند تا زمینه های ظهور و حکومت جهانی و دادگر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را فراهم کند. در برابر تحولات بین المللی و پدیده ای نو منفعل نیست، راه انزوا را در پیش نمی‌گیرد، بلکه حضوری فعال در تمام عرصه ها دارد. بسترهای فکری، فرهنگی و اجتماعی جامعه را برای گسترش عدالت و دادگری مهدوی آماده می‌کند.
عدالت همه جانبه و فراگیر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) یکی از نتایج و آثار آن استقرار امنیت کامل است. امنیت نیز چون انتظار، مقوله ای همیشگی و همراه دیرین بشر است.
امنیت یعنی نبود ترس و وحشت از آرزوهای همیشگی بشر است، که این مقوله با وسعت جهانی اش در حکومت جهانی مهدوی تحقق می پذیرد.
و اما در عصر انتظار هم که مقدمه ظهور است می توان زمینه های تحقق امنیت جهانی را فراهم نمود. چنین به نظر می رسد که در عصر انتظار مواردی را می توان یافت که بسترهای مناسب برای تحقق امنیت جهانی می‌باشند. اگر عوامل بروز ناامنی را بررسی کنیم در می‌یابیم که فقر و جهل و بی عدالتی و یاس و ناامیدی از مهم ترین عوامل ناامنی و جنگ و بروز اختلاف است. در عصر طلایی ظهور که عدالت همه جانبه و فراگیر تحقق می پذیرد، و رفاه و امنیت کامل در سر تا سر گیتی استقرار می‌یابد، تا آن جا که اگر زنی با زیور آلات خود از عراق به شام سفر کند کسی و چیزی مزاحم او نمی‌گردد و این چنین اطمینان و امنیت سایه می افکند.
عصر انتظار که مقدمه دوران ظهور است می توان زمینه چنین امنیتی را فراهم آورد. توجه به موارد زیر می تواند بسترهای امنیت را در عصر کنونی فراسوی بشریت بگشاید:
۱- ترویج ارزش های اخلاقی، چرا که بشریت امروز سخت نیازمند معنویت است. تعالی و رشد اخلاق انسانی و توجه به معنویت، امنیت فردی و اجتماعی را تامین می‌کند.
۲- گسترش امید واقعی، انسان باورمند، به آینده جهان و فردای روشن را، از پس تاریکی های امروز دیدن، دارای سلامت روانی بوده و افسرده و سرخورده نخواهد بود. بنابراین، می‌بایست آینده روشن جهان را به بشریت دچار بحران های گوناگون شده ارائه کرد و عصر طلایی ظهور به ویژه عدالت فراگیر آن را به زیبایی ترسیم کرد تا بشریت شناختی و باوری از آینده داشته باشد و برای تحقق آن دوران و شرایط آن آمادگی های لازم را کسب نماید.
تلاش در بهبودی وضعیت اقتصادی و توجه به شکوفایی خرد و اندیشه از دیگر زمینه هایی است که می توان در تحقق امنیت نقش موثر و به سزایی داشته باشد. ترسیم و تصور آرمان شهر مهدوی و گفت و گوی از آن برای جهانیان می تواند شناختی نسبت به آینده باشد تا آمادگی های لازم برای تحولات آینده و آگاهی به آن کسب گردد.
کلیدواژه ها: امنیت، انتظار، معنویت، عدالت، امید
آن بی نهایت محض!
از آخرین صحیفه ماندگار خویش
تصویری از پایان عالم،
به ودیعت نهاده است (۱)
مقدمه
موعود باوری و امید به آینده روشن و اعتقاد به تحقق وعده های الهی در آینده دور یا نزدیک که در آن آرمان ادیان الهی و به خصوص دین اسلام برآورده خواهد شد، « انتظار » است. پس انتظار موعود، اندیشه ای فراگیر و جهان شمول است.
آنچه در متون دینی و به خصوص معارف شیعی آمده است، موعود « حضرت مهدی » حجت خداست که با ظهورش دین احیا شده، سنت ها و ارزش های والای انسانی برقرار و عدالت همه جانبه و امنیت و رفاه کامل مستقر می‌شود. اینهمه در پرتوی شکوفایی خرد و اندیشه و کمال عقل با هدایت گری امام معصوم (علیه السلام) تحقق می پذیرد.
برای چنین تحول عظیمی در عصر انتظار که دوران تلاش و حرکت و فعالیت است باید بسترها و زمینه های مناسب را فراهم نمود.
جریان اوضاع جهان و پیشرفت های به دست آمده در امور مادی و صناعی، روابط بین المللی و دیگر مؤلفه ها سبب گردیده است تئوری دهکده جهانی و جهانی شدن مطرح گردد. و این می تواند زمینه ای برای تاسیس حکومت واحد جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فراهم کند؛ هر چند که جهانی شدن با حکومت جهانی مهدوی بسیار متفاوت و متمایز است.
استقرار امنیت کامل و صلح جهانی از مهم ترین ره آوردهای حکومت جهانی دوران ظهور است که می توان بسترهای آن را در عصر انتظار شناخت و برای تحقق آن تلاش کرد.
البته باید توجه نمود که امنیت و رفاه کامل و صلح همه جانبه که آرزوی دیرین بشر است، در زمان ظهور محقق می‌شود اما از آن جا که انتظار مقدمه ای ظهور است در عصر انتظار هم ظرفیت هایی برای امنیت و صلح جهانی وجود دارد که در این نوشتار به برخی از آنها اشاره می‌شود.
انتظار، تلاشی هدف مند
در سرشت آدمی خواسته ها و تمایلاتی وجود دارد که از آنها به امور فطری یاد می‌شود. یکی از این تمایلات، امید به آینده است. هر فردی در انتظار بهروزی و آینده روشن است انتظار آمیخته با روح و جان آدمی و توام با انسان است (۲)، و همان گونه که دیگر غرایز و امور فطری عبث و بیهوده آفریده نشده‌اند، امید بستن به آینده و داشتن تصویری از فردای روشن و درخشان نیز بیهوده نیست. دین حیات بخش اسلام، امور فطری را رهبری نموده است تا در راه کسب کمال حرکت نموده و از خطر سقوط در فساد و تباهی در امان بمانند. در اسلام و به خصوص تشیع به امر انتظار توجه خاص شده است انتظار یعنی تصویری از آینده پر از سعادت، انتظار یعنی ایمان به امامت و رهبری الهی و عدالت پیشه که در همه متون دینی به آن تذکر داده شده است، در آیات حیات بخش قرآن از آن سخن به میان آمده است، در احادیث و روایات نبوی و اهل بیت عصمت و طهارت ( علیهم السلام ) مورد توصیه و تشویق قرار گرفته است توجه به آیات و بازخوانی روایات ما را به پویایی معنای انتظار آگاه می‌کند.
در قرآن کریم آیات متعددی وجود دارد که انسان را به آینده نوید داده و امیدوار می سازد برخی از این آیات عبارت اند از:
( هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ کَفَى بِاللَّهِ شَهِیداً )؛ (۳)
او خدایی است که پیامبرش را به هدایت و دین حق فرستاده است تا آن را بر همه ادیان پیروز گرداند و بر حقیقت این سخن گواهی خداوند کافی است.
آیه دیگر با اندکی تفاوت با آیه قبل در سوره صف ذکر گردیده است:
( هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ‌ )؛ (۴)
او کسی است که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاده است تا آن را بر همه ادیان پیروز گرداند هر چند برای مشرکان ناخوشایند باشد.
آیه دیگر:
( وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ‌ )؛ (۵)
ما اراده نموده ایم بر مستضعفان زمین منت نهاده، آنان را پیشوا قرار داده و وراثت زمین گردانیم.
در آیات مذکور و دیگر آیات روشنی بخش قرآن، پیروزی نهایی حق و غلبه دین حق ( اسلام )، براساس ( إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلاَمُ ) (۶) و بر چیده شدن هر گونه ستم و ظلمی و تشکیل حکومت مشتضعفان و استقرار کامل ارزش های والای انسانی وعده داده شده است. از طرف دیگر، چون خدای متعال قادر و قاهر مطلق است کسی نمی تواند مانع تحقق اراده الهی گردد چنان که در آیه ( لَو کَرِهَ المَشرِکونَ ) به آن اشاره می نماید. هر چند کافران و منافقان برای خاموش کردن نور الهی به هر وسیله ای تمسک می جویند گاهی از طریق محاصره اقتصادی، به راه‌اندازی جنگ ها، تفرقه افکنی، تهاجم فرهنگی، و به انحراف کشیدن جامعه مسلمین، اما سرانجام وعده های الهی که غلبه حق و پیروزی شایسته کاران است تحقق می پذیرد، چرا که خداوند می فرماید: ( وَالعاقِبَهُ للمُتَّقینَ ) این نوید و بشارت حق است که سرانجام سعادتمند با متقیان است.
سخن علامه طباطبایی در این باره چنین است: دین حق سرانجام پیروز است نوع انسان به موجب فطرتی که خداوند در نهادش قرار داده خواستار سعادت حقیقی خود می‌باشد، و سعادت واقعی انسان در این است که زندگی جسم و جانش هر دو تامین شود. دنیا و آخرت هر دو منظور گردد و دانستیم که اسلام و دین توحید نیز در پی همین مطلب است. سپس جهت حاکمیت همه جانبه دین را چنین توضیح می فرمایند:
اسلامی‌که ما از آن بحث می‌کنیم عبارت از همان هدف نهایی است که اصولا نوع انسان به سوی آن رهسپار می‌باشد، کمالی است که انسان به موجب غرایز خود دانسته یا ندانسته به سوی آن روان است و تجربه های قطعی که در انواع مختلف موجودات به عمل آمده چنین نتیجه می دهد که اصولا نظام خلقت هر نوعی از انواع موجودات را به سوی هدف و کمالی که متناسب با اوست سوق می دهد و انسان از این قاعده مستثنا نیست. (۷)
آنچه از آیات به دست می آید غلبه و پیروزی نهایی دین حق است که این امر با استناد به روایات در زمان حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تحقق می پذیرد.
در روایات هم با تاکید و توجه خاصی از انتظار سخن گفته شده است تا آن جا که یکی از وظایف مهم بلکه بالاترین وظیفه که برتر و والاتر از آن نیست مسئله انتظار فرج است. وجود شریف پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند:
أفضل أعمال أمتی انتظار فرج الله عزوجل؛ (۸)
برترین اعمال امت اسلامی انتظار گشایش از خداوند متعال است.
و در حدیث شریف دیگری فرمودند:
أفضل العبادت انتظار الفرج؛ (۹)
برترین عبادت ها انتظار فرج است.
و در حدیث دیگری حضرت امیر (علیه السلام) انتظار فرج را از محبوب ترین و برترین اعمال شمرده‌اند. (۱۰) و احادیث متعدد دیگری که در این باره آمده است.
مفهوم انتظار
انتظار یعنی امید همراه با اشتیاق و آمادگی برای آینده بهتر، انتظار یعنی آینده نگری و تحول و رشد همه جانبه برای سعادت بشر انتظار یعنی تلاش برای برقراری حکومتی عدل پیشه و عدل گستر و امید و آرزو برای استقرار ارزش های والای انسانی تحقق عدالت امنیت کامل و رفع ظلم ها و تبعیض ها چنین آرزو امیدی در لسان روایات « انتظار فرج » خوانده شده است.
انتظار ایستا
انتظار همچون دیگر واژگان و مفاهیم دینی دو گونه معنا و برداشت از آن شده است: برخی درباره انتظار چنین تفکری دارند که مفهوم انتظار و معنای انتظار فرج این است که یک مسلمان شیعه به جای تزکیه نفس، تهذیب اخلاق، اصلاح خود و اصلاح جامعه خویش، امر به معروف و نهی از منکر و فارغ از هر گونه مبارزه با بی عدالتی و ستم گری ها و فساد و تباهی ها در گوشه ای بخزد و پیوسته فقط مشغول گریه و زاری باشد و دور از اجتماع و مسئولیت های اجتماعی فردی خود فقط و فقط به خواندن دعا و اذکار بپردازد و روزگار را با این باور به سر ببرد که باید منتظر باشیم تا امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیاید و خود همه کارها را انجام دهد.
استاد شهید مرتضی مطهری از این نوع انتظار، تعبیر به انتظار ویران گر نموده و چنین می نویسد:
برداشت قشری از مردم از مهدویت و قیام و انقلاب مهدی موعود این است که صرفاً ماهیت انفجاری دارد، و فقط و فقط از گسترش و اشاعه و رواج ظلم ها و اختناق ها و حق کشی ها و تباهی ها ناشی می‌شود. (۱۱)
این انتظار که انتظار منفی (۱۲) است بزرگ ترین عامل انحطاط و تن دادن به ذلت و توجیه وضع موجود است.
بنابر برداشت فوق از انتظار هر اصلاحی محکوم است و برعکس هر گناه و فسادی، هر ظلم و تبعیضی، هر پلیدی و آلودگی به جهت این که مقدمه این انقلاب بزرگ و اصلاح کلی است روا خواهد بود و به تعبیر استاد شهید:
این جاست که گناه هم فال است و هم تماشا، هم لذت و کام جویی است و هم کمک به انقلاب نهایی. (۱۳)
در این نگاه و این فهم از انتظار اگر شخص خود اهل گناه و فساد نباشد در ضمیر و اندیشه او رضایتمندی از کار گناه کاران و فساد پیشگان وجود دارد، چرا که اینان مقدمات ظهور را فراهم می نمایند. در این باور در برابر تحولات بین المللی موضعی منفعل و انزوا در پیش گرفته می‌شود.
انتظار پویا
انتظار مثبت و پویا یعنی ایمان به امامت و رهبری الهی و عدالت پیشه یعنی عشق به عدالت و ارزش های انسانی همراه با تلاش برای برقراری حکومت جهانی یعنی داشتن روحیه تعهد و مسئولیت پذیری. در این برداشت از انتظار، انسان مسلمان و شیعه منتظر فرج امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پای بند به اصول و فروع دین بوده دارای اخلاق حسنه و در جامعه فردی متعهد و مسئول است در این برداشت، منتظر بی تفاوت و بدون دغدغه نیست بلکه در متن اجتماع بوده، از امر به معروف و نهی از منکر غافل نموده و در زمره مبارزان با ستم و ظلم و فساد و بی عدالتی ها و در جمله تقوا پیشگان قرار می‌گیرد تا زمینه ظهور دادگستر حقیقی فراهم آید.
با دقت در مفهوم انتظار استفاده می‌شود که در او دو عنصر اساسی به چشم می خورد:
۱- نفی وضع موجود؛ ۲- به دست آوردن وضعیت مطلوب.
با توجه به این دو رکن اساسی انتظار، فرد منتظر همواره جهت به دست آوردن شرایط مطلوب تلاش و حرکت می‌کند. بنابراین انتظار با حرکت، پویایی، تلاش و فعالیت توأم است و با ایستایی و بی تفاوتی ناسازگار، و در برابر پدیده ها، و فرصت های پیش آمده برای به دست آوردن شرایط مطلوب تلاش می‌کند.
درهمین مورد، این نکته در خور ذکر است که یکی از اسم های مبارک حضرت مهدی « قائم » است که انسان شیعه با شنیدن این نام مبارک به پا می ایستد که با این حرکت بگوید شیعه علوی و فاطمی هر لحظه برای مبارزه و جان فشانی در راه آرمان های مقدس حضرت مهدی آماده قیام است این قیام نشان می دهد که منتظر حقیقی هرگز ذلت پذیر نیست و همواره عزیز و سربلند است.
محمدرضا حکیمی در این باره می نویسد:
درباره قیام به هنگام ذکر نام ( قائم ) مطالبی ذکر کرده‌اند، از جمله این که این احترام موجب توجه خاص آن امام به قیام کننده می‌شود. لیکن حکمت اجتماعی و اقدامی آن نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد. آمادگی افراد در هر حال برای ( قیام ) و مبارزه و جهان در راه تحکیم عدالت جهانی و حفظ حقوق انسان ها واجد اهمیت به سزاست. شیعه منتظر- بلکه هر مسلمان در عصر غیبت باید همواره دارای چنین هدفی باشد و در راه تحقق آن به وسایل گوناگون بکشود، و تا آن جا این آمادگی را داشته باشد و ابراز داشته باشد که هر گاه نام پیشوای قیام ( قائم ) ذکر می‌شود به پا خیزد و آمادگی همه جانبه خویش را نشان دهد و این آمادگی را همیشه در خود دیگران تلقین و در خود و دیگران تحکیم کند. (۱۴)
از مطالب فوق این نتیجه را می توان گرفت که ره آورد انتظار حرکت آفرینی، فعالیت، تلاش، امید و اشتیاق همراه با تلاش است. تربیت یافته گان در مکتب تعالی بخش و سازنده انتظار، با امید و شوق به آرزوی روز ظهور و تحقق وعده های الهی به سر می‌برند و خود و جامعه خود را مهیای چنین حماسه بزرگ می نمایند.
جای گاه امنیت
بی تردید یکی از نیازهای اساسی و حیاتی انسان « امنیت » است، که با آفرینش انسان همراه بوده و زندگی اجتماعی و برآورده شدن دیگر نیازهای انسان در سایه آن تحقق می‌یابد.
همزاد بودن انسان با نیاز به امنیت آن را جزء نیازهای فطری بشر قرار داده است.
آرامش، رشد و شکوفایی انسان بروز همه استعدادها و رسیدن به همه کمالات انسانی در سایه امنیت به دست می آید.
درباره امنیت و معنای متفاوت آن سخن های فراوان گفته شده است.
امنیت در لغت، مقابل ترس و اضطراب و مترادف با آرامش است. صاحب نظران علوم سیاسی از زوایای مختلف امنیت را تعریف نموده‌اند که در مجموع امنیت عبارت است از: وجود احساس رضایت و اطمینان خاطر و نبود ترس، اجبار و تهدید. برطرف نمودن عوامل ترس و ناامنی از اساسی ترین امور برای تأمین امنیت است.
امنیت در متون دینی نیز از جای گاه ویژه ای برخوردار است. در روایات اهل بیت گران سنگ تر از امنیت نعمتی وجود ندارد. علی (علیهم السلام) می فرماید: « لا نعمه اهنآ من الامن؛ هیچ نعمتی گواراتر از امنیت نیست » .
و در جای دیگر اصل اساسی زندگی را امنیت می دانند: « ماهیته العیش فی الامن » .
و باز در روایت دیگر فرموده‌اند:
شر الاوطان ما لم یأمن فیه القطان؛
بدترین مکان ها جایی است که اقامت کنندگان آن احساس امنیت نداشته باشند.
دقت در روایات فوق و دیگر احادیث، اهمیت جای گاه فوق العاده « امنیت » را برای ما روشن می‌کند. اهمیت امنیت نه تنها از جنبه روانی و اجتماعی است بلکه حتی در سطح بین الملل نیز حائز اهمیت فراوانی است، لذا امنیت جهانی و فراگیر، چیزی است که در آیات و روایات مربوط به عصر ظهور نوید آن داده شده است.
بی تردید، امنیت کامل فردی و اجتماعی و رفاه و آسایش همگانی در عصر ظهور حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اتفاق خواهد افتاد. امنیت و صلحی که بشر در طول تاریخ همواره آرزوی آن را داشته است. امنیت و صلحی که بر سراسر گیتی سایه می افکند تا آن جا که حتی بین حیوانات نیز آشتی برقرار می‌شود.
از عمده عواملی که باعث چنین امنیت کامل و صلح همه جانبه ای می‌شود می توان موارد زیر را مدنظر داشت. از آن جا که در دوران ظهور، علم و دانش توسعه می‌یابد، جهل و نادانی و خرافات- که عامل بروز بسیاری از ناامنی های اجتماعی است- از بین می رود.
با توسعه اقتصاد و تقسیم مساوی اموال بین انسان ها فقر و تهیدستی ریشه کن می‌گردد و در نتیجه، فساد و بی عفتی از بین می رود. تجلی عدالت مهدوی باگستره و ابعادش، بساط ظلم و ستم را برمی چیند و فضای امن و امان و آرامش خاطر و اطمینان فراهم می‌گردد.
ارتباط امنیت و انتظار
گفته شد از تحولات و دگرگونی های مهمی‌که در عصر ظهور در پرتوی حکومت جهانی حضرت محقق می‌شود استقرار امنیت خواهد بود، امنیتی که در زمان حکومت حضرت اتفاق می افتد همه جانبه و فراگیر خواهد بود، چرا که با ظهور، فرجام تاریخ روشن خواهد شد. آینده و فرجامی‌که در آن حق بر باطل پیروز شده عدالت و آزادی جای گزین ظلم و استبداد خواهد شد. دردها، مشکلات و بدبختی همه انسان ها به پایان خواهد رسید، ترس و وحشت و ناامنی جایش را به محیط امن و آرام داده و بندگان صالح وارثان و حاکمان زمین و زمان خواهند شد. قرآن کریم در آیات روشن خود پیروزی حق بر باطل غلبه راه و رسم انبیا و ادیان، خلافت و وراثت مومنان و صالحان از دین جهان شمول « اسلام » و تحقق صلح و امنیت جهانی را با قاطعیت، وعده داده است؛ به عنوان نمونه در سوره نور درباره تحقق صلح و امنیت جهان می فرماید:
( وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لاَ یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ‌ )، (۱۵)
خداوند به مومنان و شایسته کاران وعده داده است که آنها را جانشین زمین قرار دهد و دینی که خداوند آن را برای آنها پسندیده است مستقر سازد و دوران ترس آنها را تبدیل به امنیت نماید تا بدون ترس خدای خود را بندگی نمایند و چیزی را شریک او قرار ندهند.
دراین آیه شریفه خدای متعال به سه امر وعده فرموده و مژده داده است: ۱- حکومت جهانی مومنان ۲- استقرار دین خدا ۳- استقرار امنیت کامل
آنچه از روایات و احادیث رسول گرامی اسلام و اهل بیت مطهرش نقل شده است سنت ها و وعده های الهی است که در آیات قرآن به آن اشاره شده و نوید دورانی روشن را می دهد. این وعده ها در عصر ظهور آخرین حجت خداوند مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) محقق خواهد شد.
عصر ظهور که جنبش عظیم علمی و فکری جهل و نادانی محو خواهد شد و با نزول برکات آسمانی وجود جوشش ذخایر زمینی و تقسیم و تساوی اموال پیشرفت های اقتصادی فقر و تهدستی که از عوامل مهم ناامنی در سطح جهان است، از بین خواهد رفت. با استقرار عدالت فراگیر و وسیع همه جانبه، ظلم و تبعیض ریشه کن شده و فاصله های طبقاتی محو و نابود خواهد شد. در نتیجه، با از بین رفتن جهل و نادانی، وحشت و ترس، ظلم و فقر، « امنیت جهانی » حاصل می‌شود، و انسان ها بدون دلهره و اضطراب فضای سالم انسانی راه سعادت و کمال را طی خواهند کرد. گرچه این تحولات، در عصر ظهور محقق می‌شود، اما در عصر انتظار هم که مقدمات ظهور باید محقق گردد و در مواجهه با این تحولات موضعی فعال و تلاشی هدف مند را اتخاذ نمود. گرچه انتظار با مقولاتی چون جهانی شدن به معنای ترویج لیبرالیسم، تسلط بازار اقتصاد آزاد بر جهان و حاکمیت و غلبه فرهنگ غربی ( البته غرب نه به معنای جغرافیایی آن ) در تعارض و تضاد است و هم چنین مقوله امنیت جهانی اگر به معنای وجود قدرت واحد و آن هم حاکمیت یک جانبه آمریکا باشد، ( که اکنون این تئوری به شدت از سوی دول غربی مطرح و پی گیری می‌شود و در پی تحقق آن تلاش می‌کنند؛ ) با انتظار که مکتب اعتراض ( نارضایتی از وضع موجود و تلاش برای دست یابی به وضع مطلوب ) است ناسازگاری دارد، اما اولاً: می توان امنیت مدنظر حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به جهانیان عرضه کرد و در راه تحقق آن تلاش کرد، و ثانیاً: با وجود اعتراض به وضعیت موجود و راه کارهای ارائه شده از ناحیه قدرت مندان جهان، حضوری فعال در تمام عرصه ها داشت، چرا که اعتراض و تعارض « فرهنگ انتظار » با پدیده هایی مثل « جهانی شدن » و « امنیت و صلح جهانی » دو پی آمد را می توان به دنبال داشته باشد:
الف- این که شخص منتظر به دلیل ناسازگاری با وضعیت موجود، راه انزوا و گوشه گیری را در پیش بگیرد و بی تفاوت و برکنار از هر واقعه و حادثه ای باشد؛ و چه بسا فارغ از هر گونه مبارزه با بی عدالتی و فساد و تباهی در گوشه بخزد و پیوسته فقط مشغول گریه و زاری باشد؛ و دور از اجتماع و مسئولیت های اجتماعی و فردی خود به این پندار گرفتار آید که باید منتظر بود تا امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیاید و خود همه کارها را انجام دهد و بلکه چنین گمان رود هر چه وضع بدتر شود بهتر است و زمان ظهور نزدیک تر! در این نگاه منتظر به خود و زندگی شخصی اش می اندیشد، با جامعه، حوادث و پدیده ای آن کاری ندارد بلکه در باور او هر اصلاحی محکوم است! و به عکس هر گناه و فسادی، هر ظلم و تبعیضی روا خواهد بود! باید جامعه در لجنزار گناه و فساد غوطه ور گردد تا فرج نزدیک تر شود.
ب- پی آمد دوم در مواجهه با تحولات بین المللی و مقولاتی چون « امنیت » و « صلح جهانی » و « جهانی شدن » و پدیده هایی از این قبیل این است که شخص منتظر، میدان را به حریف وا نمی نهد، او حضوری فعال، مستمر و مداوم برای اصلاح وضع موجود دارد، زیرا انتظار به معنای ایمان به امامت و رهبری الهی و عدالت پیشه و عشق به عدالت و ارزش های انسانی، همراه با تلاش برای برقراری حکومت جهانی و استقرار امنیت جهانی و صلح جهانی است.
شخص منتظر بی تفاوت و بدون دغدغه نیست، بلکه در متن اجتماع بوده و در زمره مبارزان با ستم و ظلم و فساد بی عدالتی ها قرار می‌گیرد تا زمینه ظهور دادگستر فراهم آید، چرا که در این نگاه، انتظار حرکتی هدف مند و تلاشی جهت دار است که دارای دو عنصر اساسی است: نفی وضع موجود و به دست آوردن وضعیت مطلوب با توجه به این دو رکن اساسی انتظار، فرد منتظر همواره برای به دست آوردن شرایط مطلوب تلاش می‌کند بنابراین انتظار با حرکت، پویایی، تلاش و فعالیت توام است؛ و با ایستایی و بی تفاوتی ناسازگار. در باور این منتظران روزی خواهد رسید که وضعیت مطلوب فرا می رسد و جور و جفا رخت بر می‌بندد، فساد و تبعیض تجاوز و آدم کشی، سلطه طلبی، انحصار، قدرت طلبی، خودکامگی و… به یک باره از بین می رود. چرا که از دیدگاه قرآن و سنت نبوی، احادیث ائمه، متون و معارف دینی سرانجام حاکمیت زمین از آن بندگان صالح خداوند است.
در این حالت از انتظار انسان که امید به فردای بهتر دارد از یک سو با باطل و ستم ها در می آمیزد و از سوی دیگر با حق و عدالت در می آمیزد. این می طلبد که در ضمن نامطلوب دانستن وضعیت موجود تلاش برای تحقق وضع مطلوب و درصدد اصلاح آن باشد. و دین ایجاب می‌کند تا از تمام امکانات لازم در این زمینه بهره ببریم و در ترسیم فضای حکومت جهانی مهدوی کوشش نموده و جهانیان و افکار جهان را متوجه آن کنیم تا زمینه های آن فراهم آید.
چرا که اگر بخواهیم در دنیای کنونی همگام با تحولات بین المللی حرکت نماییم و هم « منتظر » به معنایی که گفته آمد، باشیم ناگزیریم حضوری فعال در تمام عرصه ها داشته باشیم و از ظرفیت های فرهنگ انسان ساز و پویای انتظار، بهره های کافی ببریم. در مکتب عالی انتظار همان گونه که زمینه های تحقق حکومت جهانی را می توان یافت، بسترها و زمینه های تحقق امنیت جهانی ( البته نه آن امنیتی همه جانبه و آرمانی حکومت مهدوی ) را می توان فراهم آورد، که به برخی از آنها در این نوشتار اشاره می‌گردد.
ترویج معنویت و ارزش های اخلاقی
در دنیای کنونی که رشد یک سویه تکنولوژی و دور ماندن انسان از حقیقت خویش و غفلت از غایت خلقت، بشریت را دچار بحران معنویت و بحران هویت نموده است؛ آن چنان که متفکران واقع گرا تنها راه نجات بشر را توجه به معنویت می دانند، در چنین شرایطی در انتظار سازنده و پویا، که بشارت تجدید حیات معنوی بشر را می توان یافت، و انتظار می تواند برای انسان سرگردان و دچار بحران هویت شده امروز بازگشتی به خویشتن خویش باشد.
و اگر بشر متوجه مقوله های معنوی شود و در پرتو آن رشد نموده و تربیت شود و برای ارزش های اخلاقی جای گاه شایسته ای قائل باشد و پای بند به اخلاق انسانی گردد، و با آرامش روان در خانواده، مدرسه و اجتماع خواهد بود و اگر انسان ها از چنین آرامشی برخوردار باشند می تواند در سطح کل و امنیت جهانی تاثیر گذار باشد.
شکوفایی خرد و اندیشه
یکی از مهم ترین عوامل موثر در ایجاد ناامنی و بروز نزاع ها در جوامع، جهل و نادانی است. از آن طرف توسعه علم و دانش عامل مهم امنیت است.
در دوران ظهور و حکومت جهانی و ایده آل و آرمانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دامنه علوم گسترش یافته و خرد و اندیشه به شکوفایی نهایی خود می رسد و در پرتو علم و دانش انسان ها طعم شیرین امنیت را در تمام ابعادش می چشند امام باقر (علیه السلام) می فرمایند:
إذا قام قائمنا وضع یده علی رؤس العباد، فجمع به عقولهم و أکمل به أحلامهم؛ (۱۶)
قائم ما، به هنگام تحول مهم ظهور، نیروهای عقلانی توده ها را تمرکز می دهد، و خردها و دریافت های خلق را به کمال می رساند.
همان حضرت در حدیث دیگری می فرمایند:
و تؤتون الحکمه فی زمانه حتی أنّ المرأه تقضی فی بیتها فی کتاب الله تعالی و سنه رسول الله (صلی الله علیه و آله)؛ (۱۷)
در زمان حکومت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به همه مردم حکمت داده می‌شود تا آن جا که زنان در خانه ها با توجه به کتاب و سنت پیامبر ( صلی الله علیه و آله ) قضاوت می نمایند.
یا درحدیث گران سنگ دیگری که امام صادق (علیه السلام) فرموده‌اند:
علم و دانش به ۲۷ حرف تقسیم شده است، اما تاکنون بیش از دو قسمت آن در دسترس بشر قرار نگرفته است، اما وقتی قائم ما (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قیام می فرمایند ۲۵ قسمت دیگر را آشکار می‌کند.
آن گونه که از این روایات و دیگر احادیث استفاده می‌گردد، دوران ظهور که عصر استقرار امنیت کامل است، علم و دانش به اوج خود رسیده و در پرتوی آن عدالت، امنیت و.. آشکار می‌شود.
در عصر انتظار که مقدمه ظهور است، باید زمینه ها فراهم شود، چرا که فرموده‌اند: « … فیواطئون للمهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سلطانه » . (۱۸)
آری، آنچه در عصر ظهور به وقوع می پیوندد در عصر انتظار باید بسترش فراهم آید، و مقصود از این زمینه سازی می تواند زمینه سازی فرهنگی، فکری، علمی و… باشد. بنابراین، می تواند در زمان انتظار بسترها و زمینه های رشد عقلی- علمی و توسعه دانش را فراهم نمود تا در پرتو آن بستر امنیت نیز حاصل گردد.
بهبود وضعیت اقتصادی
آنچه در طول تاریخ منشا و عامل بروز اختلاف و جنگ، خونریزی، ناامنی بی ثباتی شده، به دست آوردن ثروت و منافع بیشتر بوده است. انسان ها در طول تاریخ برای به دست آوردن ثروت اختلاف داشته و به خاطر آن از ریختن خون یکدیگر هم مضایقه نکرده‌اند. اگر در یک نظام اقتصادی ثروت عادلانه تقسیم شود، چنانکه در زمان ظهور چنین است، رخدادهای ناگواری مثل جنگ، نزاع و… ظلم استضعاف رخت بر می‌بندد.
در دوران انتظار- که مقدمه ظهور است- بهبودی وضعیت اقتصادی می تواند عامل ایجاد « امنیت » به شمار می آید. این توان مندی را باید منتظران دارا باشند، چرا که مسئولیت خطیر منتظران که آماده سازی خود و جامعه است، برخورداری از توان مالی و اقتصادی را نیز می طلبد.
روایات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت مکرمش سیمای اقتصادی دوران ظهور را چنین ترسیم نموده‌اند:
یکون فی أمتی المهدی… تنعم أمتی فی زمانه نعیماً لی یتنعّموا مثله قط: البر و الفاجر، یرسل السماء علیهم مدراراً و لاتدخر الارض شیئاً من نباتها..؛ (۱۹)
در امت من مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قیام می‌کند… و در زمان او مردم به نعمت هایی می رسند که در هیچ زمانی به آن نعمت ها دست نیافته‌اند، آسمان بر همه، هم نیکوکار و هم بدکار ببارد، و زمین چیزی از ذخایر و روییدن های خود را پنهان نمی‌کند.
در حدیث شریف دیگری امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:
إن قائمنا إذا قام أشرقت الارض بنور ربها… و یطلب الرجل منکم من یصله بماله و یاخذ منه ذکاته فلایجد أحداً یقبل منه ذلک و استغنی الناس بما رزقهم الله من فضله؛ (۲۰)
هرگاه قائم ما حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قیام کند، زمین با نور خدای متعال نورانی می‌گردد و شما برای دادن مال یا زکات دنبال کسی می‌گردید، کسی را نمی‌یابید که از شما قبول کند و مردمان همه به فضل الهی بی نیاز می‌گردند.
در حکومتی که عدالت در تمام ابعادش گسترش می‌یابد تأمین معیشت کل جامعه بشری، و ایجاد وفاق و امنیت اقتصادی مورد تأکید است.
از سوی دیگر، روشن است فقر و تهی دستی در فساد و بی عفتی، ناامنی و… تأثیری تردید ناپذیر دارد. پی آمدهای بسیار ناگوار بر جامعه و فرد می‌گذارد و آدمی را دچار رکود و سستی نموده و حیثیت انسانی و اجتماعی او را به مخاطره می اندازد. بنابراین، بسیاری فقر و تهی دستی را یکی از عوامل بی ثباتی و ناامنی اجتماعی شمرده‌اند.
بهبودی وضعیت اقتصادی و توجه به رفاه و تأمین نیازهای معیشتی انسان می تواند قدمی‌برای ایجاد امنیت باشد.
دوران انتظار که دوران فراموشی تکالیف نیست، بلکه دوران مسئولیت های خطیر و فراهم آوردن مقدمات ظهور است، در پیشرفت و رونق اقتصاد ( سالم ) نیز باید تلاش شود، چرا که وظیفه منتظران که آماده سازی خود و اجتماع است، برخورداری از توان مالی و اقتصادی را نیز می طلبد. علاوه بر این که برای زدودن فقر از چهره اجتماع و تامین امنیت اقتصادی و در پرتو آن استقرار امنیت روانی و همه جانبه باید تلاش نمود، بهره مندی از امکانات مادی از بعد دیگر هم می تواند برای منتظران مورد توجه باشد، و آن عبارت است از: تبلیغ و گسترش دین و معارف که نیازمند هزینه است « حفظ دین و فرهنگ دینی و دیگر مظاهر و شئون دین و هم چنین گسترش و تبلیغ آن نیازمند قدرت مالی و اقتصادی است.
جامعه متدین باید بکوشد تا از راه کسب حلال- چه کشاورزی چه صنعتی و چه دیگر راه ها- توانگر و با تمکن باشد تا آن توان گری و توان مندی را به هنگام لزوم در خدمت نشر دین خدا و آرمان های والای انسانی به کار گیرد. » (۲۱)
نوید « امید واقعی »
امروزه مکاتب مادی و بینش ها و گرایش غیر الهی از تصویر روشن فردای جهان و ارائه آینده انسانی و امید به نجات انسان بحران زده ناتوانند. تفکرات غیر وحیانی، قادر به طراحی آینده روشن و ترسیم مدینه فاضله، و آرمانی برای بشر دچار بحران های گوناگون شده، نیست. در چنین مکاتب و تفکرهایی نه تنها نجات بشر از بدبختی ها و اندوه و رنج او دشوار می نماید، بلکه او را از آینده مایوس نموده و در نتیجه به دلیل نداشتن امید به آینده، بشریت را دچار رکود، خمودگی و افسردگی و اضطراب نموده است؛ بدین ترتیب امنیت روانی فرد و اجتماع سلب شده است.
بی تردید کسانی که به آینده خویش و انسانیت نمی اندیشند، و یا برای آینده، فردای بهتر نمی‌یابند و امیدی به بهبود و رفع بحران های بسیار جدی و فراگیر و همه جانبه که تمام ابعاد جهانی و جامعه بشر را گرفته است، نداشته باشند، چنین انسان و انسان هایی ناامید، افسرده و سرخورده و محکوم به مرگ تدریجی اند و چنین افرادی بدون تردید « امنیت » را در هر سطحی چه فردی و اجتماعی به مخاطره می اندازند، چرا که سلامت و امنیت جامعه در پرتو امنیت روحی و روانی افراد تامین می‌گردد، و اگر کسی به آینده و فردانگران بوده و یا هیچ امید نسبت به فردا نداشته باشد از سلامت روانی برخوردار نبوده و دچار اضطراب و پژمردگی روحی می‌گردد. به گفته آن اندیشمند: « بزرگ ترین خدمت به بشریت امید دادن به آن است و بزرگ ترین خدمت گزاران عالم بشریت همان اشخاص هستند که توانستند بشر را امیدوار نگاه دارند… » . (۲۲)
در این بین مقوله « انتظار » به خصوص در آموزه های شیعی می تواند « امید واقعی » برای فردایی بهتر و آینده ای به دور از بحران های کنونی، بدون ظلم و تبعیض و ستم را برای جهان و بشریت نوید دهد.
امید به تحول بزرگ و رویداد عظیم قیام حضرت حجت، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) روح و قوام بخش انتظار است. در فرهنگ انتظار، امید به آینده ای زیبا و انسانی ترسیم شده است. در مکتب زنده و پویای « انتظار » بحران های کنونی و رنج و اندوه بشر از وضعیت نامطلوب موجود، پایان پذیر تصویر شده و وضعیت مطلوب نوید داده شده است. در پرتو این تفکر و بینش، انسان از یأس، سرخوردگی و افسردگی رهایی می‌یابد. چنان که انسان منتظر تربیت یافته در مکتب انتظار فعال، پویا، با نشاط و برخوردار از سلامت روانی است. به این امید بخشی انتظار، در متون روشنی بخش دین اسلام اشاره شده است، امام علی (علیه السلام) در این باره می فرمایند:
انتظروا الفرج و لایتأسوا من روح الله… فإن أحبّ الاعمال إلی الله عزوجلّ انتظار الفرج؛ (۲۳)
چشم به راه فرج باشید، و از رحمت الهی ناامید مباشید، زیرا که بهترین اعمال در نزد خداوند انتظار فرج است.
در حدیث شریف به امید برای گشایش و چشم به راه بودن و پرهیز از یاس و ناامیدی اشاره شده است.
در حدیث شریف دیگری امیرمومنان (علیه السلام) آینده را چنین ترسیم می نمایند:
ألا و من أدرکها منّا یسری فیها بسراج منیر، و یحذ و فیها علی مثال الصالحین، لیحلّ فیها ربقاً، و یعتق فیها رقاً، و یصدع شعباً، و یشعب صدعاً فی ستره عن الناس لا یبصر القائف أثره و لو تابع نظره…؛ (۲۴)
آگاه باشید کسی که از ما آن روزگار سیاه و پرفتنه را دریابد و با چراغ روشن در آن گام می نهد، به نور امامت و ولایت آن تاریکی ها را از هم می‌شکافد و با روش و منش شایستگان رفتاری می نماید، تا بندها را بگشاید و بشریت را از اسارت قید و بند ( هوای نفس ) رهایی بخشد، اجتماع کفر را پراکنده و پراکندگی اسلام را جمع نماید، [ آن حضرت این کارها را انجام می دهد ] و از دیده ها پنهان است…
ترسیم عدالت مهدوی
یکی دیگر از ابعاد مهم انتظار و امید به آینده که از آن بیشتر سخن رفت، و می تواند نقشی در استقرار امنیت داشته باشد نشان دادن و به تصویر کشیدن عدالت همه جانبه حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. تردیدی وجود ندارد که عدالت خواهی از خصلت های فطری انسان هاست و از این رو انسان ها با هر اعتقاد و هر شرایط سیاسی و اجتماعی خواستار تحقق عدالت در همه ابعاد می‌باشند و باز تردیدی نیست که عدم اجرای عدالت و وجود ستم و تبعیض ها باعث بروز انواع ظلم، و ایجاد ناهنجاری ها و ناامنی ها می‌گردد. تحقق عدالت در قرآن از رسالت های مهم انبیا شمرده است.
( لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَ أَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَ الْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ )؛ (۲۵)
رسولان خود را با دلایل روشن ارسال کردیم و با آنان کتاب و میزان را فرستادیم تا در بین مردم دادگری کنند.
امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) با ظهورش و تاسیس حکومت توحیدی اش با از بین بردن موانع درک حقایق و معارف الهی و از بین بردن مظاهر کفر و شرک، عدالت، آرزوی دیرین و همیشگی بشر، را در همه شئون مختلف جامعه بشری پیاده می نماید. گرچه حکومت مهدوی دارای آثار مهمی چون استقرار امنیت همه جانبه، اجرای احکام اسلام، حاکمیت توحید، تحول در تفکرات، تاسیس حکومت بر مبنای توحید، ارتقا و تعالی افراد، تساوی اموال و از بین رفتن فقر و فساد و… است و اما عدالت و اجرای آن در همه ابعاد از مهم ترین رخ دادهای آن عصر طلایی است.
حضرت حجت با برداشتن موانع رشد و کمال انسان و رهایی انسان از قید و بندها زمین را سراسر از عدل می نماید: « … یملا الارض به عدلاً و قسطاً کما ملئت جوراً و ظلماً.. (۲۶)
در حکومت مبتنی بر عدل، در سه جهت، تحول ایجاد می‌گردد، که می تواند مؤلفه های امنیت باشد:
۱- رابطه انسان با خود:
در قبل اشاره شد که رشد خرد و دانش در تامین رفاه و امنیت نقشی به سزا دارد در حکومت حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به دلیل رشد عقل و تفکر و سلطه آن بر نفس و احساس، زمینه بسیاری از نابسامانی های اجتماعی و عدم امنیت از بین می رود.
۲- رابطه انسان با جامعه:
در پرتوی تحقق عدالت و اقتدار و حاکمیت حکومت توحیدی امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) روابط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بر مبنای عدل پایدار می‌گردد.
۳- رابطه انسان و طبیعت:
در حکومت جهانی مهدوی تمامی روابط اجتماعی بر مبنای عدل و عدالت پایدار می‌گردد و با هدایت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بینش ها و روش ها متحول شده و انقلابی عظیم رخ می دهد که در پرتوی آن طبیعت با انسان سازگار و از در صلح و آشتی ارتباط دارد. که در نتیجه آن، همه جای زمین سرسبز و خرم می‌گردد، و زمین گنج های خود را آشکار می نماید. از آسمان باران های پربرکت نازل می‌شود، چرا که اگر به فرموده قرآن مردم مناطق و سرزمین ها ایمان بیاورند و وارسته و شایسته باشند و پارسایی در پیش گیرند حتما برکات آسمان و زمین برای آنان فرستاده می‌شود: ( وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ ). (۲۷)
و اگر اوضاع جهان چنین شود- که خواهد شد- فقر و فاصله های طبقاتی که مهم ترین عوامل زمینه ساز عدم امنیتی باشند از بین می رود، که این امنیت را قرآن در آیه ۵۵ سوره نور وعده داده است که قبلاً بحثی از آن گذشت.
براساس دیدگاه اسلامی و به خصوص شیعی، تحقق عدالت در سطوح مختلف، در حکومت جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تحقق می‌یابد و این عدالت فراگیر و همه جانبه است.
عدالت در حکومت جهانی حضرت در سطوح و ابعاد مختلف پیاده می‌شود. از جمله:
عدالت اقتصادی، درروایات آمده است که در حکومت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فقر و فقیر وجود نخواهد داشت و این بدین جهت است که اموال به درستی میان مردم توزیع می‌شود.
عدالت امنیتی: در حکومت جهانی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) امنیت در تمام ابعاد آن، امنیت فردی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، اخلاق و روانی برای همه پدید می آید. تا آن جا صلح و امنیت استقرار می‌یابد که ائمه (علیهم السلام) بیان داشته‌اند، در آن زمان کینه ها بیرون ریخته می‌شود، حتی حیوانات نیز با هم سازگاری می‌کنند. و امنیت به حدی است که اگر خانمی‌به همه زیور خود از عراق به شام برود چیزی و کسی او را تهدید نمی‌کند. آمد و شد خانمی از عراق تا شام بدون هیچ گونه آزار و مزاحمتی با آرامش و اطمینان، امنیت جهانی را با تمام ابعاد به خوبی برای ما ترسیم می نماید.
عدالت فرهنگی: گرچه امروز بشر به لحاظ علم و دانش، رشد سریع و فراوانی داشته است، اما به دلیل رشد یک جانبه به امور دنیایی و مادی و غفلت از معنویت و به دلیل این که قدرت مندان و سلطه گران دنیای امروز آن را در اختیار دارند، رشد و شکوفایی علمی امروز که عامل مهمی در رفاه، امنیت و… انسان است نتوانسته بشریت را از دام های جهل و نادانی و خرافات رهایی بخشد. اما در حکومت جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دانش بشر شکوفا شده و در دسترسی همه انسان ها قرار می‌گیرد که به احادیثی در این زمینه قبلا اشاره شده است.
عدالت اجتماعی: در حکومت جهانی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که دین اسلام دینی فراگیر و ارزش های الهی- انسانی حاکمیت می‌یابند، تعارض قدرت های مختلف از بین می رود عوامل فرهنگی، اقتصادی، فکری و… عدم تحقق عدالت از بین می روند، لذا عدالت اجتماعی، با تاسیس حکومت واحد جهانی تحقق می پذیرد. بررسی و تحقیق ابعاد عدالت فراگیر حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در این نوشتار نمی‌گنجد. عدالت اجتماعی با همه ابعادش، که مورد تاکید قرآن کریم و سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین و انبیای الهی بوده است، در زمان ظهور امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تحقق می پذیرد، اما در عصر انتظار می‌بایست بشریت را از این دوران و این سرانجام نیک با خبر کرد، باید چنین عدلی را پیشاپیش امید داد و تصاویر آن را نشان داد و تا انسان هم امیدوار به آینده گردد و هم زمینه های مناسب را برای چنین تحولی فراهم آورد. چرا که یکی از ابعاد مهم « انتظار » امید به آینده و نشان دادن گوشه هایی از عدالت آن دوارن است، تا با شناخت از آن سمت سوی حرکت و تلاش جهت دار گردد و از سرگردانی ها و تردیدها رهایی یابد. به رغم کسانی که ادعا می‌کنند، هیچ مدینه فاضله جهانی برتر از وضع کنونی در جامعه جهانی وجود ندارد، باید تلاش کنیم تا فضای پذیرش جامعه جهانی مهدوی فراهم شود و امروز چنین بستری فراهم است.
آیه الله مکارم شیرازی در این خصوص می نویسد: « همان گونه که نور آفتاب و نسیم های روح بخش و ابرهای باران و سایر مواهب و نیروهای جهان طبیعت به این مرزها [ نژاد، جغرافیا، تفاوت رنگ ها و زبان ها و..] ابداً توجیهی ندارند و همه روی کره زمین را دور می زنند و دنیا را عملاً یک کشور می دانند، اما انسان ها نیز به همین مرحله از رشد فکری برسیم. » سپس می افزاید: « و اگر خوب دقت کنیم می‌بینیم این طرز تفکر در میان آگاهان و روشنفکران جهان در حال تکوین و تکامل است، و روز به روز بر تعداد کسانی که به مسئله « جهان وطنی » می اندیشند افزوده می‌شوند » . (۲۸)
بنابراین جامعه منتظران و اجتماعات انسانی در پرتو خرد و اندیشه و تعالی فرهنگ به این سطح از شعور و آگاهی خواهند رسید که پذیرای حکومت واحد جهان شمول با رهبری حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که ره آورد آن عدالت فراگیر، استقرار امنیت کامل، حاکمیت دین، محوری بودن توحید، اجرای احکام و حقوق و… است؛ باشند.
پی نوشت ها :
۱- نشریه موعود شماره یک، سال ۷۶، ص ۳۷.
۲- در این باره آیه الله ناصر مکارم شیرازی چنین می نویسد: « ایمان به ظهور مصلح جهانی جزئی از عشق به آگاهی، عشق به زیبایی، و عشق به نیکی ( سه بعد از ابعاد چهارگانه روح انسان ) است علاقه انسان به پیشرفت و تکامل، به دانایی و زیبایی، به نیکی و عدالت، علاقه ای است اصیل، همیشگی و جاودانی و انتظار ظهور یک مصلح بزرگ جهانی آخرین نقطه اوج این علاقه است ( مهدی انقلابی بزرگ، ص ۹۵ ).
۳- فتح، آیه ۲۸.
۴- صف، آیه ۹.
۵- قصص، آیه ۵.
۶- آل عمران، آیه ۱۹.
۷- المیزان، ج۴، ص ۲۲۶.
۸- بحارالانوار، ج۵۲، ص ۱۲۲.
۹- همان، ج۵۲، ص ۱۲۵.
۱۰- همان، ج۵۲، ص ۱۲۲.
۱۱- قیام و انقلاب مهدی، ص ۶۲.
۱۲- این تعبیر در کتاب انتظار، مذهب اعتراض، ص ۲۵ آمده است.
۱۳- همان، ۶۳.
۱۴- خورشید مغرب، ص ۲۶۳.
۱۵- نور، آیه ۵۵.
۱۶- بحارالانوار، ۵۲، ص ۳۳۶.
۱۷- همان، ۵۲، ص ۳۵۲.
۱۸- منتخب الاثر، ج۲، ص ۳۱۹.
۱۹- بحارالانوار، ج۵۱، ص ۷۸.
۲۰- همان، ج۵۲، ص ۳۳۷.
۲۱- محمد حکیمی، جهانی سازی مهدوی و جهانی سازی، غربی، ص ۲۴۱.
۲۲- گوستاولوبون، مبانی وحی نظور ملل، به نقل از: جهانی سازی مهدوی و جهانی سازی غربی، ص ۱۳۰.
۲۳- بحارالانوار، ج۵۲، ص ۱۲۳.
۲۴- نهج البلاغه، ص ۳۸۷.
۲۵- حدید، آیه ۵۲.
۲۶- منتخب الاثر، ص ۳۰۲.
۲۷- اعراف، آیه ۹۶.
۲۸- مهدی انقلابی بزرگ، ص ۸۲.

نویسنده: فهیمه رئوف

منابع :
* قرآن.
۱- نهج البلاغه، ترجمه محمد علی انصاری قمی قم، نوین، تهران، بی تا.
۲- حکیمی، محمد، جهانی سازی مهدوی و جهانی سازی غربی، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵.
۳- حکیمی، محمدرضا، خورشید مغرب، دلیل ما، قم، ۱۳۸۲.
۴- شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان.
۵- لصافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر امام الثانی عشر (علیه السلام)، ج۲، ۱۴۲۲ ق، بی نا.
۶- طباطبائی، سیدمحمد حسین، المیزان، ترجمه؛ محمد رضا صالحی کرمانی؛ بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی، ۱۳۶۶.
۷- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار الحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ ق، ۱۹۸۳ م.
۸- مزینانی، علی، انتظار، مذهب اعتراض، [بی تا، بی نا].
۹- مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، صدرا، رجب، ۱۳۹۸ ق.
۱۰- مکارم شیرازی، ناصر، مهدی انقلابی بزرگ، هدف، قم، بی تا.
۱۱- موعود، شماره ۱، سال ۱۳۷۶.
منبع مقاله :
مکارم شیرازی …{ و دیگران }، (۱۳۸۷)، گفتمان مهدویت، قم: موسسه بوستان کتاب، چاپ اول