رجـعت در آثار اسلامی

با توجه به جایگاه برجسته رجعت در آموزه‌های شیعه، عالمان و محدثان این مذهب از دیرباز به این موضوع توجهی ویژه داشته و کتاب‌ها و رساله‌های متعددی در این زمینه تألیف کرده‌اند که متأسفانه بسیاری از آنها در گذر زمان از بین رفته و تنها نامی از آنها در کتاب‌های رجال و فهرست باقی مانده است.۱

شیخ آغابزرگ تهرانی در کتاب خود سی کتاب را که در ادوار مختلف رجعت نوشته شده‌اند، معرفی کرده است.۲

برخی از مهم‌ترین کتاب‌های نوشته شده در زمینه رجعت که منتشر شده و اکنون در اختیار ماست عبارتند از:

 

الف) الرجعـه، اثر میرزا محمد مؤمن بن دوست محمد حسینی استرآبادی (شهید به مکه در سال ۱۰۸۸ ق.) تحقیق: فارس حسّون کریم، چاپ دوم: قم، انوارالهدی، ۱۴۱۷ ق. در این کتاب، پس از مقدمه‌ای کوتاه در زمینه لزوم رجوع بهامامان در همه امور و تسلیم شدن در برابر آنها، بیش از صد روایت در زمینه موضوع رجعت آمده است.

 

ب) الإیقاظ من الهجعـه بالبرهان علی الرجعـه ۳، شیخ محمد بن حسن حرّ عاملی (م ۱۱۰۴ ق.)، در این کتاب که در سال ۱۰۷۵ ق. تألیف شده است، بیش از ۱۷۰ روایت، ده‌ها آیه و دلایل و قرائن دیگر برای اثبات رجعت اقامه شده است.

 

ج) رجعت، محمد باقر مجلسی (م ۱۱۱۱ ق.) در این کتاب که به زبان فارسی نگاشته شده است، چهارده روایت در زمینه ظهور امام مهدی(ع) و موضوع رجعت، ارائه شده است.

 

گفتنی است، علامه مجلسی(ره) در کتاب بحارالأنوار نیز به تفصیل به موضوع رجعت پرداخته و حدود دویست روایت در این زمینه نقل کرده است.۴

 

د) الشیعـه و الرجعـه: کتاب علمی، تاریخی، ادبی، اخلاقی یتضمن فیه بحثاً تحلیلاً تحقیقاً عن مسئلـه الرجعـه مفصلاً، محمدرضا طبسی نجفی (م ۱۴۰۵ ق.) چاپ اول، نجف اشرف، المطبعـه الحیدریـه، ۱۳۷۵ ق.

 

در این کتاب که در سال ۱۳۷۵ ق. تألیف شده است، پس از بیان مباحث مقدماتی، در ضمن چند فصل، جایگاه رجعت در قرآن، ادعیه، زیارات، اجماع فقها و کلمات بزرگان بررسی شده است. در نخستین فصل این کتاب، ۱۷۴ آیه قرآن که در روایات به موضوع رجعت تأویل یا تفسیر شده‌اند، به همراه روایات مربوط ارائه شده است.

 

در سال‌های اخیر نیز کتاب‌هایی در این زمینه تألیف شده است که از آن جمله می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:
۱. رجعت یا دولت کریمه خاندان وحی(ع)، محمد خادمی‌شیرازی, ویراسته علی‌اکبر مهدی‌پور، چاپ دوم، قم، مؤلف، ۱۴۱۱ ق.
۲. رجعت از دیدگاه عقل، قرآن، حدیث، حسن طارمی، چاپ نهم: قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۳.
۳. رجعت یا بازگشت به جهان، محمدرضا ضمیری، چاپ اول: تهران، موعود، ۱۳۷۸.
۴. بازگشت به دنیا در پایان تاریخ، خدامراد سلیمیان، چاپ اوّل: قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۴.
۵. الرجعـه أو العوده إلی الحیاه الدنیا بعد الموت، چاپ اوّل: قم، مرکز الرسالـه، ۱۴۱۸ ق.

ماهنامه موعود شماره ۹۱

پی‌نوشت‌ها:

۱. ر.ک: الرجعـه أو العود إلی الحیاه الدنیا بعد الموت، چاپ اول، قم، مرکز الرسالـه، ۱۴۱۸ هـ .ق. صص ۴۶ـ۴۷.
۲. ر.ک: الذریعـه إلی تصانیف الشیعـه، ج۱، صص ۹۱ـ۹۵؛ ج ۷، ص ۱۱۶؛ ج۱۰، صص ۱۶۱-۱۶۳ و ج ۱۱، ص ۱۸۷.
۳. معادل فارسی نام کتاب چنین است: بیدار کردن از خواب در زمینه استدلال بر رجعت.
۴. ر.ک: بحارالأنوار، ج ۵۳، باب الرجعـه، صص ۳۹ـ۱۴۴.