موعود پایگاه اینترنتی موعود
در تقسیم‌بندی علوم، سایبرنتیک را می‌توان جزو علوم نوپا دانست که قدمتی کمتر از صد سال دارد. موضوع اصلی این علم که به رغم نوپا بودن، بسیار سریع رشد و بسط پیدا کرده، بررسی ماهیّت کنترل در انسان، حیوان و ماشین‌ها است. زمانی که بحث از کنترل به میان می‌آید، مهم‌ترین فاکتور، داده‌های ورودی و خروجی است که به واسطه آگاهی‌ای که به دست می‌دهد، سبب اخذ تصمیمات می‌شود.
از این رو، در این علم، یکی از موارد بسیار حیاتی، طبقه‌بندی داده‌ها و اطّلاعات است؛ به طور مثال اگر سوژه مورد تحقیق انسان باشد، به تبع آن از علومی همانند روان‌شناسی، زیست‌شناسی، مدیریت و… استفاده می‌شود یا اگر سوژه مورد تحقیق، روبات باشد، از علومی، همچون مکانیک کمک گرفته می‌شود. همان‌طور که واضح است، علم سایبرنتیک در واقع، علمی میان رشته‌ای است با محوریت سازمان‌دهی اطّلاعات که‌بنا به نیاز، از علوم دیگر برای تکمیل وظیفه خود سود می‌برد. البتّه لازم به ذکر است که سایبرنتیک به عنوان یک رشته مستقل، امروزه مورد تحصیل و تدریس قرار گرفته است.
دلیل به وجود آمدن علوم، نیازی بوده است که بشر به آنها داشته است. برای فهم اینکه به چه دلیل، نیاز به چنین رشته‌ای به وجود آمده، از مثال زیر کمک گرفته شده است.
فرض کنید تیمی از متخصّصان در رشته‌های گوناگون به دور هم جمع شدند تا در مورد موضوعی مشخّص با یکدیگر تبادل نظر کنند. اوّلین اشکالی که در این گردهمایی به وجود می‌آید، نداشتن کلماتی با مفاهیم مشترک در بین همه شرکت‌کنندگان است؛ به طور مثال وقتی صحبت از کنترل می‌شود، یک متخصّص مدیریت رسانه از این کلمه برداشت مدیریت افکار عمومی می‌کند، یک متخصّص فیزیک از کلمه کنترل این چنین برداشت می‌کند که منظور، قوانین نیروی موجود در اجسام با خود و در تقابل با اشیای مدّنظر است و یک پزشک اعصاب، کنترل را در هماهنگی بین مغز و رشته‌های عصبی می‌داند. واضح است که به دلیل نبود تعریفی مشترک، افراد حاضر در جلسه، توانایی ایجاد ارتباط با یکدیگر را ندارند.
به همین دلیل، زمانی که در مورد سوژه‌ای این چنین گسترده، در حال تحقیق هستیم، به سیستمی هدفمند که با جمع‌آوری اطّلاعات و طبقه‌بندی آنها برای رسیدن به هدفی مشخّص کار کند، نیاز جدّی وجود دارد.
در بیان ریشه کلمه سایبرنتیک، باید از دانشمندی نام برد که جزو پیشگامان این علم است. نوربرت واینر یهودی که از نوابغ علم ریاضیات محض و همچنین منطق ریاضی است، برای اوّلین بار از نیاز به چنین علمی سخن گفت و کلمه سایبرنتیک را برای آن انتخاب کرد. واینر در سنّ هیجده سالگی، دکترای خود را در ریاضیات محض از «مؤسّسه تکنولوژی ماساچوست» دریافت کرد. او با این توجیه که برای کنترل یک موضوع، نمی‌توان با تنظیم اهرم‌های مختلف به نتیجه مطلوب رسید، از کلمه سایبرنتیک که در «یونان باستان» به معنای سکّان‌دار است، استفاده کرد. نظر او این چنین بود که اگر به دنبال تنظیم اهرم‌هایی برویم، دچار سردرگمی می‌شویم، چون این اهرم‌ها گستره‌ای از آب و هوا تا بازار اقتصاد جهانی با تمام مشتقّاتش، قابل پیش‌بینی و غیر قابل پیش‌بینی را در بر می‌گیرد و از این‌رو، رسیدن به هدف مورد نظر، با روش اهرم‌ها غیرممکن است.
در مورد دلیل استفاده از کلمه و روش سایبرنتیک به جای استفاده از اهرم‌ها، یا همان فاکتورها، او این چنین می‌گوید که در دریا، کشتی‌ها با موارد غیرقابل پیش‌بینی، همچون طوفان، باد و باران مواجهند؛ امّا اگر سکّان‌دار به طور مدام و با ایجاد شرایط جدید آب و هوا با تغییر سکّان، کشتی را به سمت فانوس دریایی هدایت کند، کشتی به سلامت، به مقصد می‌رسد. از این رو وظیفه علم سایبرنتیک نیز همانند سکّان‌دار است؛ یعنی با در نظر گرفتن همیشگی هدف، اطّلاعات وارد شده را طبقه‌بندی و سازمان‌دهی کند تا به مقصد مورد نظر برسد.
این کلمه یونانی (KUBERNETES) زمانی که وارد زبان لاتین شد، به کلمه (GUBERNATOR) و در زبان انگلیسی، به کلمه (GOVERNOR) به معنای حاکم تغییر کرد. در واقع، کار حاکم در کشور نیز همانند کار سکّان‌دار در کشتی است. واینر در کتاب خود با عنوان «سایبرنتیک و کنترل در ارتباط بین حیوان و ماشین» در سال ۱۹۴۸م. به طور جامع در مورد سایبرنتیک، بحث کرده است.
فضای سایبر
کلمه فضای سایبر (Cyberspace) زاده ذهن نویسندگان رمان‌های تخیّلی در دهه هشتاد است. رمان‌نویسانی همچون ورنر وینجی در رمان خود با عنوان «نام‌های واقعی» (True Names) در سال ۱۹۸۱م. و جان مایک فورد از جمله افرادی بودند که حرف از فضای مجازی به میان آوردند.
طبق تعریف، فضای سایبر یک دامنه پویا و سراسری است که شامل ترکیبی از الکترون‌ها و طیف الکترومغناطیس می‌باشد که هدف آن، ساخت، ذخیره، تصحیح، تغییر، اشتراک، استخراج، استفاده و حذف کردن اطّلاعات است.
در دهه شصت و در خلال جنگ سرد، آمریکایی‌ها «مؤسّسه پروژه‌های تحقیقی پیشرفته آرپا» (ARPA) را به وجود آوردند. این مؤسّسه با یک هدف مشخّص شروع به کار کرد، اتّصال کامپیوترها به یکدیگر از طریق خطوط تلفن. آنها به دنبال سیستمی‌بودند که داده‌ها به طور اتوماتیک از مبدأ به مقصد، بدون داشتن مسیری از قبل تعیین شده برسند. در واقع، همچون تار عنکبوت اگر بخشی از این سیستم از بین رفت یا خراب شد، باز داده‌ها توانایی این را داشته باشند تا از راه‌های دیگر به مقصد برسند.
نیاز به چنین سیستمی از آنجا به وجود آمد که در صورت حمله اتمی «روسیه» به آمریکا، آمریکایی‌ها در جواب، برای دادن دستور حمله اتمی، نیازمند خطوط تلفن بودند تا رئیس جمهور دستور حمله را بدهد؛ امّا خطوط تلفن قبل از این دستور، توسط موشک‌های روسی منهدم شده بود و عملاً راهی برای رساندن دستور رئیس جمهور وجود نداشت. پس نیاز به سیستمی احساس می‌شد که در صورت خراب شدن یا از بین رفتن بخشی از شبکه، داده‌ها بتوانند از مسیرهایی که همچنان سالم باشند، استفاده کنند.
در دهه نود، پس از حمله هکرها به «سازمان آرپا» و لو رفتن سیستم مورد استفاده دولت، وزارت دفاع این پروژه را علنی کرد. از دهه نود به بعد، آهسته استفاده از این سیستم از حالت نظامی‌به حالت عمومی درآمد. به وجود آمدن موتورهای جست‌وجوی اوّلیه و سپس موتور جست‌وجوی «موزائیک»، در سال ۱۹۹۳م. باعث جهشی شگرف در دنیای مجازی شدند؛ به طوری‌که در سال ۱۹۹۴م. سه میلیون کامپیوتر به اینترنت متّصل گردیدند. موتورهای جست‌وجو باعث شد که هر چه بیشتر، استفاده از اینترنت عمومی‌شود و از ادارات و مراکز علمی‌به میان مردم رواج پیدا کند.