عید در قرآن

عید فطر و قربان، دو عید بزرگ اسلامی هستند که هر ساله مسلمانان ایندو را با شکوه زیادی برگزار می‌کنند. از جمله اعمال مشترک این اعیاد، خواندن نماز است و هر یک ویژگیهای منحصر به فرد نیز دارند…

سید جواد حسینی

عید فطر و قربان، دو عید بزرگ اسلامی هستند که هر ساله مسلمانان ایندو را با شکوه زیادی برگزار می‌کنند. از جمله اعمال مشترک این اعیاد، خواندن نماز است و هر یک ویژگیهای منحصر به فرد نیز دارند.

آنچه پیش رو دارید، بررسی اجمالی نماز عید و پاداشهایی است که خداوند در آن روز قرار داده است.
الف. عید در قرآن
در قرآن به صورت مطلق، فقط یک بار، کلمه «عید» آمده است؛ آنجا که عیسی‏علیه‏السلام عرضه می‌دارد: «اللَّهُمَّ رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَیْنا مائِدَهً مِنَ السَّماءِ تَکُونُ لَنا عِیداً لِأَوَّلِنا وَ آخِرِنا وَ آیَهً مِنْکَ وَ ارْزُقْنا وَ أَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ قالَ اللَّهُ إِنِّی مُنَزِّلُها عَلَیْکُمْ فَمَنْ یَکْفُرْ بَعْدُ مِنْکُمْ فَإِنِّی أُعَذِّبُهُ عَذاباً لا أُعَذِّبُهُ أَحَداً مِنَ الْعالَمِین»؛ (۱) «پروردگارا از آسمان مائده‌ای بر ما بفرست تا برای اوّل و آخر ما، عیدی باشد، و نشانه‌ای از تو، و به ما روزی ده؛ تو بهترین روزی دهندگانی. خداوند (دعای او را مستجاب کرد و) فرمود: من آن را بر شما نازل می‌کنم؛ ولی هر کس از شما پس از آن کافر شود (و راه انکار پوید) او را مجازاتی می‌کنم که احدی از جهانیان را چنان مجازات نکنم.»
نکات زیبایی در آیه وجود دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:
۱. درخواست با «اللهمَّ رَبَنا…» شروع شده است با اینکه نوع دعاهای قرآن با «ربّ» یا «ربّنا» شروع می‌شود. این، نشانه اهمیّت مطلب درخواست شده، یعنی عید است.

۲. غرض از درخواست عید، این است که عیدی برای عیسی‏علیه‏السلام و تمام امتش باشد و این امر مرضیّ ‌خداوند است؛ چرا که عید واقعی، آن است که مردم و جامعه را متحد و حیات ملّت را تجدید و زمینه نشاط عمومی آنان را فراهم آورد و اسباب عظمت دین آشکار شود. (۲)

نماز عید در قرآن

قرآن کریم به طور صریح از روز عید فطر و قربان نام نبرده است؛ ولی در آن به نماز روز عید اشاره شده است؛ از جمله:
۱. در قرآن کریم می‌خوانیم: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّى وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى»؛ (۳) «به یقین کسی که پاکی جُست (و خود را تزکیه کرد) رستگار شد و (آنکه) نام پروردگارش را یاد کرد؛ سپس نماز خواند.»
آیه تصریح نکرده است که منظور، کدام نماز است؛ ولی در روایت چنین تفسیر شده است: «وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى» قال: صَلوهُ الْفِطْرِ وَ‌ الْاَضْحَی؛ (۴) مراد از صلوه و نماز، نماز عید فطر و عید قربان است.» تناسب هم اقتضا می‌کند که مراد، نماز عید باشد؛ چرا که تزکیه بیش‌تر در ماه رمضان و ایّام حج مطرح است و نماز بعد از این دو زمان مقدس، نماز با حال و تزکیه است.

۲. در آیه دیگر می‌خوانیم:
«فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَر»؛ (۵) «پس برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن.» مراد از خواندن نماز در این آیه نیز به گفته مفسّران و روایت نقل شده از پیامبر اکرم(ص) نماز عید قربان است.(۶)
آیات در عین حالی که متضمن وجوب صلوه عیدین در دوران حضور معصوم است، بر فضیلت آن نیز دلالت دارد؛ چرا که در آیه اوّل می‌فرماید که رستگاری از آن کسی است که خود را پاکیزه کرد (یا قربانی کرد) و نماز عید برگزار کرد. معلوم می‌شود این نماز در رستگاری انسان نقش مهمّی دارد، به ویژه وقتی که در کنار تزکیه ایام ماه مبارک رمضان و انجام مناسک حج قرار می‌گیرد.
در آیه ی دوّم با توجّه به نظر مشهور که مراد از «کوثر»، فاطمه زهرا(س) است به شکرانه این نعمت عظیم که خداوند، یازده امام معصوم را از نسل او به وجود آورد، بهترین تشکر از خداوند، این است که نماز عید، برپا و قربانی انجام شود و بنابر احتمال دیگر، نماز گزارد و هنگام نماز برای تکبیر دستها را بالا بیاورد. (۷)

پی نوشت :
۱) مائده/۱۱۴.
۲) ر.ک: المیزان، علّامه سید محمد حسین طباطبائی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۲۵۱ و ۲۵۲.
۳) اعلی/۱۵ و ۱۶.
۴) بحار الانوار، علامه مجلسی، دار احیاء‌التراث، مؤسسه الوفاء، بیروت، ج۸۷، ص۳۴۸.
۵) کوثر/۲.
۶) بحار الانوار، ج۷۸، ص۳۴۹.
۷) تفسیر الصافی، فیض کاشانی، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، بی‌تا، ج۵، ص۳۸۳.
منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره ۱۲۰