موعود پایگاه اینترنتی موعود
سید مجتبى بحرینى
سلام على آل یس
درود بر آل یاسین
زیارت آل یاسین، یکى از زیارتهاى مشهور حضرت صاحب الامر، علیه السلام، است. راوى و ناقل این زیارت جناب ابو جعفر محمد بن عبدالله بن جعفر بن الحسین بن مالک جامع الحمیرى القمى است که همه علماى رجال و بزرگان راوى شناس از او به بزرگى و قداست یاد کرده اند. او صاحب کتابهاى متعددى بود که ظاهرا چیزى از آنها در دست نیست و چون در اواخر دوران غیبت صغرى مى زیسته مکاتبات بسیارى با ناحیه مقدسه حضرت صاحب الامر، علیه السلام، داشته و به افتخار جواب نائل آمده است. توقیعات متعددى به وسیله او نقل شده است که جمله آنها توقیعى است که متضمن زیارت شریف آل یاسین است.
در آغاز توقیع مزبور چنین مى خوانیم:
به نام خداى رحمان رحیم. شما نه نسبت به امر پروردگار تعقل مى کنید و نه از اولیاى او پذیرایید. حکمتى بس کامل و تمام ولى چه سودى دارد بیمها و رهنمونها نسبت به جمعى که ایمان نمى آورند. سلام بر ما و بندگان شایسته خدا.
هر گاه خواستید به وسیله ما به پروردگار توجه پیدا کنید و به ما متوجه شوید، پس آن گونه که خداى تعالى فرموده ست بگویید: بر آل یس درود و سلام باد…
با شرح این مقدمه به شرح اولین سلام زیارت یاد شده مى پردازیم:
این سلام نخست از لطافت و ادب خاصى برخوردار است; زیرا گر چه این زیارت شریفه زیارت امام زمان، علیه السلام، است و همه سلامهاى بعدى به آن وجود مقدس اختصاص دارد; در اولین گام، سلام است بر همه این خاندان و درود ست بر تمامى این دودمان.
گویا چنین گفته اند که: تو که زائرى و مى خواهى مرا زیارت کنى، تو که مایلى بر من سلام و درود داشته باشى، ادب اقتضا مى کند که اول به همه خاندان من، آباء گرامى و اجداد طاهرین من سلام کنى و درود بر آنها را، حتى بر سلام خاص من مقدم دارى. آنان پدران و اجداد منند و از هر جهت احترام و اکرامشان فرض است و لازم.
ظاهرا سلام بر خاندان رسالت، علیهم السلام، به عنوان «آل یس » از دو آیه شریفه قرآن استفاده شده است; یکى نخستین آیه سوره مبارکه یس است. در روایات رسیده است کلمه «یس »، اولین آیه این سوره نام نامى و اسم سامى حضرت ختمى مرتبت است که به نقل یک حدیث در این جهت بسنده مى کنیم.
عن سفیان بن سعید الثورى عن الصادق، علیه السلام، قال له: یا ابن رسول الله، ما معنى قول الله عز و جل «یس »؟ قال: اسم من اسماء النبى و معناه یا ایها السامع الوحى. (۱)
سفیان ثورى به حضرت صادق، علیه السلام، عرضه داشت: اى پسر رسول خدا، معناى کلام پروردگار عز و جل «یس » چیست؟ فرمود: نامى است از نام هاى پیامبر و معنایش، اى شنونده وحى است.
دیگرى آیه ۱۳۰ سوره صافات است; «سلام على آل یاسین » بیشتر مفسران و و قراء قرائت نافع و ابن عامر و یعقوب را در این آیه آل یاسین ضبط کرده اند; نه الیاسین. (۲)
احادیث بسیارى در تایید این قرائت و این که مراد در این آیه سلام بر اهل بیت پیامبر خاتم، صلى الله علیه وآله، است، رسیده است که به عنوان نمونه یکى از آنها را مى آوریم.
حضرت صادق، علیه السلام، از جد امجدش امیرالمؤمنین، علیه السلام، نقل فرموده است که درباره آیه شریفه «سلام على آل یس »، فرمود:
یس محمد و نحن آل یس. (۳)
یس محمد است و ما خاندان و دودمان یس هستیم.
مفسرین خاصه و عامه در تفاسیرشان از ابن عباس آورده اند که: «آل یس آل محمد، علیهم السلام اند»; و یا «ما آل محمد آل یس هستیم.» (۴)
اطلاق اسم یس بر رسول خدا، صلى الله علیه وآله، و آل یس بر اهل بیت پاک و عترت و خاندان طاهرین او گویا جزء مطالبى بوده که جملگى بر آن بوده اند. لذا در اشعار تازى و فارسى فراوان این تعبیرات دیده مى شود. مرحوم ابن شهر آشوب از حصکفى آورده است:
یا ابن یاسین و طاسین و حامیم و نونایا ابن من انزل فیه السابقون السابقونا (۵)
سید حمیرى گوید:
یا نفس، لا تمحضى بالنصح مجتهدا
على الموده الاآل یاسینا (۶) اى دل، خیرخواه خالص کسى مباش و در دوستى هیج کس کوشش و تلاش منما; مگر سبت به آل یس.
ناشى صغیر، شاعر بلند پایه سده چهارم در مطلع قصیده اى چنین گوید:
یا آل یاسین من یحبکم
بغیر شک لنفسه نصحا (۷)
اى آل یس، هر کس شما را دوست بدارد، بى هیچ شکى، براى خود خیرخواهى نموده است.
عبدالرحمان بن احمد جامى – در قسمتى از قصیده اى که در مدح حضرت رضا، علیه السلام، سروده است – گوید:
سلام على آل طه و یس
سلام على آل خیر النبیین
سلام على روضه حل فیها
امام یباهى به الملک و الدین
سنایى غزنوى نیز در چکامه مبسوط پر محتوایى که بیانگر تشیع اوست از خاندان رسالت، علیهم السلام، به عنوان آل یس تعبیر نموده است که چند بیتش را مى آوریم:
گر همى مؤمن شمارى خویشتن را، بایدت مهر زر جعفرى بر دین جعفر داشتن بندگى کن آل یاسین را به جان تا روز حشر همچو بى دینان نباید روى اصفر داشتن (۸)
× برگرفته از کتاب «سلام بر پرچم افراشته، شرح سلامهاى زیارت آل یاسین » با اندکى تصرف و تلخیص.
پى نوشتها:
۱. معانى الاخبار، ۲۲; تفسیر برهان ج ۴، ص ۳.
۲. تفسیر ابوالفتوح ج ۹، ص ۳۳۸; تفسیر مجمع البیان ج ۸، ص ۴۵۶; ده قرائت، ص ۴۵۱.
۳. تفسیر برهان ج ۴، ص ۳۳، براى اطلاع بیشتر از این روایات مى توان به جلد۲۳ بحارالانوار صص ۱۶۷ تا ۱۷۱ (باب ان آل یس آل محمد، علیهم السلام) مراجعه نمود.
۴. تفسیر مجمع البیان ج ۸، ص ۴۵۷; تفسیر قرطبى ج ۱۵، ص ۱۱۹; تفسیر آلوسى ج ۲۳، ص ۱۴۲.
۵. مناقب آل ابى طالب ج ۲، ص ۳.
۶. تفسیر ابوالفتوح ج ۹، ص ۲۶۲.
۷. الغدیر ج ۴، ص ۲۴.
۸. کلیات دیوان سنایى، ص ۴۶۷; ۴۷۱.
ماهنامه موعود شماره ۱۵
