حساب و کتاب پایان سال

خلیل منتظر قائم

با فرا رسیدن پایان سال، بسیاری از مردم؛ به ویژه آنها که در بازار کسب و کار، حضوری فعّال دارند، سرگرم حساب و کتاب و بررسی دخل و خرج خود می‌شوند. اهل کسب و کار با بررسی ستون بدهکار و بستانکار در دفاتر مالی خود، میزان سود و زیانشان را در سالی که پشت سر گذاشته‌اند، تعیین می‌‌کنند. بالأخره همه می‌کوشند که با محاسبه دقیق گردش مالی و داد و ستدهایی که در طول سال گذشته داشته‌اند، صورت کاملی از بدهکاری‌ها و طلبکاری‌ها خود تهیه و در نهایت حساب‌های خود را تسویه کنند تا با آغاز سال مالی جدید بتوانند از نو دفاتر مالی خود را بگشایند و برای کسب و کار دوباره آماده ‌شوند.

این سنّت، بسیار سنّت خوبی است و به اصحاب تجارت و کسب و کار کمک می‌کند که به تصویر روشنی از فعالیّت اقتصادی یک ساله خود دست یابند و برای سال آینده‌ خود بهتر برنامه‌ریزی کنند. ضمن اینکه در این حساب و کتاب، دین‌های ادا نشده و مطالبات وصول نشده نیز روشن می‌شود و مجالی برای خارج شدن از زیر بار دین دیگران پیش می‌آید. امّا هیچ به این اندیشیده‌ایم که شاید ما در پایان سال به حساب و کتاب دیگری نیز نیاز داریم تا از وضعیّت دیون متفاوتی که بر عهده داریم، آگاه شویم؟!

همه ما می‌دانیم که بر اساس آموزه‌های دینی، حقوقی بر عهده ماست که چاره‌ای جز ادای آنها نداریم و تا این حقوق را ادا نکنیم، نمی‌توانیم وارد بهشت شویم. حقّ پدر و مادر، حقّ همسر و فرزند، حقّ معلّم و شاگرد، حقّ همسایه و هم‌جوار،   حقّ خویشان و دوستان، ‌ حقّ حاکمان و فرمانروایان، حقّ رعایا و زیردستان، حقّ برادران و خواهران مؤمن و ….

این حقوق، فهرست مفصّلی داردکه در این مجال، فرصت پرداختن به آنها نیست، ولی بر همه ما لازم است کتاب‌هایی را که در این زمینه نوشته شده است، مطالعه کنیم تا با حقوقی که بر عهده داریم، بیشتر آشنا شویم.۱

لااقل همه ما باید یک‌بار «رساله‌ حقوق امام سجّاد(ع)» را مطالعه کنیم تا قدری سنگینی حقوقی که نسبت به خدای تعالی، وجود خود و اطرافیانمان به عهده داریم، بیشتر احساس کنیم.۲
ا
پی‌نوشت‌ها:
۱. برای مطالعه بیشتر در این زمینه، ر . ک: ابراهیم شفیعی سروستانی، حقوق مؤمنان از دیدگاه خاتم پیامبران(ص)، چاپ اوّل: موعود عصر(ع)، ۱۳۸۵.
۲. ر . ک: متن و ترجمه رساله الحقوق امام سجّاد(ع)، قم، حضور، ۱۳۸۵؛ محمّد سپهری، ترجمه و شرح رساله الحقوق امام سجّاد(ع)، قم، دارالعلم، ۱۳۷۲.

ماهنامه موعود شماره ۱۲۱