موعود پایگاه اینترنتی موعود
صادق سیدنژاد
القاب ائمه اطهار، علیهمالسلام، از آن جمله القاب امام زمان، عجّلاللَّهتعالىفرجه، یکى از راههاى مهم شناخت خصایل و فضایل آن حجتهاى به حق الهى است.
در این نوشته تلاش مىشود تا از طریق ارایه توضیح مختصر در زمین۷ برخى از لقبهاى حضرت بقیهالله، با ابعاد مختلف ویژگىها و اوصاف آن حضرت از منظر القابى که براى او تعیین شده است بیشتر آشنا شویم.
براى امام زمان۷ اسامى و لقبهاى زیادى ذکر شده است در کتاب نجمالثاقب مرحوم محدث نورى حدود صد و هشتاد و دو نام و لقب و در کتاب نام نامه حضرت مهدى۷ به حدود سیصد و ده اسم و لقب آن حضرت اشاره شده است. گفتنى است که منشأ اصلى این نامها و لقبها علاوه بر تصریح ائمه اطهار، علیهمالسلام، و پیامبر اکرم۹ ادعیه و زیارتنامههایى است که براى امام زمان۷ ذکر شده است.
در اینجا به برخى از مهمترین القاب آن حضرت اشاره مىکنیم:
۱. مهدى: یکى از مشهورترین لقبهاى امام زمان۷ مهدى است. درباره علت نامیده شدن آن حضرت با این لقب روایتهاى مختلفى ذکر شده است. حضرت امام محمد باقر۷ مىفرمایند:
هنگامى که مهدى ما قیام کنند ثروتها را بطور مساوى تقسیم و در جامعه به عدالت و دادگرى رفتار مىکند. هر کس از او اطاعت کند از خداوند اطاعت کرده است و هر کس او رإ؛ آ ّّط نافرمانى کند از خدا نافرمانى کرده است. و آن جضرت را »مهدى« نامیدهاند چون به امور پنهان و نهانى هدایت مىگردد.
۲ درباره امور نهانى که آن حضرت به آنها هدایت مىشود یا هدایت مىکند با توجه به تعابیر روایات نظرات چندى بیان شده است. از آنجا که در دوره غیبت مخصوصاً دوران غیبت کبرى در اثر پیدا شدن تبلیغات ضددینى و تفسیرها و برداشتهاى نامناسب از احکام دین و نفوذ خرافات و اندیشههاى غلط غیردینى به اصول و تعالیم اصیل اعتقادى مردم دین اصلى و حتى قرآن اصلى را فراموش خواهند کرد. آن حضرت پس از ظهور قرآن اصیل و احکام واقعى اسلام را از لابلاى آنهمه تحریفات و تفسیرهاى نادرست بیرون خواهند کشید به گونهاى که حتى مردم گمان خواهند کرد که ایشان یک دین و آیین جدیدى را مطرح مىکنند به این مناسبت آن حضرت را مهدى مىگویند.
پیامبر اکرم۹ در این باره مىفرمایند:
دوازدهمین فرزندم به گونهاى غایب خواهد شد که اصلاً دیده نخواهد شد و در این دوره غیبت وقایع سختى رخ خواهد داد و در نتیجه طولانى شدن این دوره زمانى خواهد آمد که از اسلام جز اسمى و از قرآن جز رسم و خطى اثرى باقى نخواهد ماند. در آن موقع خداوند متعال به وى اجازه خواهد داد تا قیام کند آنگاه به وسیله او اسلام را تقویت و تجدید خواهد کرد.
۳ بر طبق این دیدگاه چون حضرت مهدى۷ مردم را به حقایق پنهان شده دینى راهنمایى خواهند کرد او را مهدى مىگویند.
دیدگاه دیگر این است که قائم آل محمد۹ را از این رو مهدى مىگویند که مردم را به امورى که بر آنها پوشیده است راهنمایى خواهد کرد. وى پس از ظهور جهت ارشاد پیروان ادیان دیگر کتابهاى آسمانى تحریف نشده آنها را به آنها نشان خواهد داد و از این طریق آنها را با دین اصیل خودشان آشنا خواهد ساخت و بر اساس همان احکام تحریف نشده آیین خودشان با آنان رفتار خواهد کرد. در روایتى مىخوانیم از جمله کارهاى حضرت امام زمان۷ پس از ظهور این است که وى تورات اصلى و انجیل اصلى و سایر کتابهاى انبیاى گذشته را از یک مخفیگاه خارج خواهد ساخت.
۴ دیدگاه دیگر این است که آن حضرت پس از ظهور مردم را در تمام زمینههایى که به بیراهه رفتهاند ارشاد خواهند کرد تا به راه و شیوههاى درست دست یابند؛ چون انحرافات دوران غیبت تنها در احکام دینى نیست چرا که در اثر جهل و ناآگاهى در عرصههاى سیاسى، علمى و صنعتى نیز مردم دچار اشتباهات زیادى مىشوند. طرفداران این برداشت نیز به برخى از روایات که مشتمل بر تعابیر خاصى هستند تمسک مىجویند. به عنوان مثال از امام صادق۷ روایت شده است که آن حضرت فرمودند:
آن حضرت را مهدى مىگویند چون مردم را به امورى که گم کردهاند هدایت مىکند
۵ این تعبیر شامل انحراف سیاسى و اقتصادى و فرهنگى و اجتماعى و… نیز مىشود.
نتیجه آنکه مىتوان گفت چون امام زمان۷ به برکت علم بىنظیرى که مردم را در تمام عرصههاى حیات فردى و اجتماعى و علمى و دینى به راه صحیح هدایت خواهند کرد و آنها را از تمام گمراهىها نجات خواهند داد به این مناسبت آن حضرت را »مهدى« مىگویند. البته در برخى روایات نیز به این نکته هم اشاره شده است که یکى از چیزهاى مخفى که حضرت مهدى۷ مردم را به آن هدایت خواهند کرد. ذخایر زیرزمینى و معادن است که شاید این لقب به این قبیل از عملکردهاى حضرت مهدى۷ نیز دلالت داشته باشد.
۲. قائم: گرچه همه انبیا و امامان با توجه به شرایطى که در آن واقع شده بودند قائم به حق بودند امّا حضرت مهدى۷ را بالخصوص قائم لقب دادهاند. وقتى ابوحمزه ثمالى به امام محمد باقر۷ عرض کردند:
اى فرزند رسول خدا مگر همه شما اهلبیت قیام کننده به حق نیستید؟
حضرت فرمودند:
چرا همه ما براى حق قیام مىکنیم.
آنگاه ابوحمزه سؤال مىکند:
پس چرا از بین همه اهلبیت فقط به صاحبالامر۷ قائم گفته مىشود؟
حضرت باقر۷ مىفرمایند:
موقعى که حضرت سیدالشهداء۷ به شهادت رسیدند همه فرشتگان آسمانها از این پیشامد ناراحت و متألم شدند. خداوند متعال به منظور دلدارى آنها امامان نهگانه از نسل امام حسین۷ را به آنها نشان دادند آنگاه که به مهدى آل محمد۹ که در آن حال مشغول نماز و نیایش به درگاه حضرت حق بودند رسیدند خداوند متعال فرمودند: این همان قائمى است که به وسیله قیام او از قاتلان حسین بن على۷ انتقام خواهم گرفت.
۶ و امام صادق۷ در این باره فرمودهاند:
مهدى۷ را به خاطر قیامش براى حق قائم نامیدهاند.
۷ بر طبق این قبیل از روایات چون دوازدهمین جانشین پیامبر اکرم۹ بزرگترین حکومت و قیام اصلاحى دینى را در طول تاریخ حیات بشر انجام خواهد داد و در سرتاسر حکومت عدل جهانى اسلام را مستقر خواهد ساخت به آن حضرت لقب »قائم« داده شده است.
در این باره روایتهاى دیگرى نیز هست که از بفعد دیگرى این مطلب را مورد توجه قرار دادهاند که البته منافاتى با برداشت دسته اول ندارد. بر طبق این دیدگاه آن حضرت را قائم مىگویند چون سالها پس از غیبت وقتى که مردم در اثر طول زمان یاد و خاطره آن حضرت را کم کم در اثر مشغول شدن به زینتهاى دنیا فراموش کردند، آن حضرت قیام خواهند کرد و حکومت عدل جهانى را در سرتاسر عالم برقرار خواهند ساخت »قائم« نامیده شده است.
در این زمینه از پیامبر اکرم۹ روایت شده است که آن حضرت فرمودند:
از این جهت قائم ما اهلبیت را قائم نامیدهاند که پس از فراموش شدن نامش قیام مىکند.۸
و یا وقتى از امام جواد۷ سؤال مىکنند چرا او را قائم مىنامند؟ در جواب مىفرمایند:
زیرا بعد از آنکه نام آن حضرت از خاطرهها فراموش شود و اکثر مفقودین به امامت آن حضرت از دین خدا و اعتقاد به امامت حضرت مهدى۷ رویگردان شوند او قیام مىکند.
۹ و نقل شده است به محض شنیدن ظهور آن حضرت عدهاى خواهند گفت: در طول این همه سال چگونه ممکن است او زنده مانده باشد باید تاکنون استخوانهاى او هم پوسیده شده باشد. چطور ادعا مىکند که او قیام کرده است؟ امّا در هر حال آن زمانى که شرایط فراهم گردد و به اذن پروردگار عالم او قیام خواهد کرد. عظیمترین انقلاب قابل تصور را رهبرى خواهد نمود و قافله بشریت را به سعادت واقعى رهنمون خواهد شد.
ادامه دارد
پىنوشتها:
۱. عقدالدرر، باب ۳، ص۴۰؛ اثباهالهداه، ج۷، ص۱۱۰ و ۱۶۹.
۲. منتخبالاثر، ص۹۸.
۳. بحارالانوار، ج۵۱، ص۲۹.
۴. اثباهالهداه، ج۷، ص۱۱۰.
۵. بحارالانوار، ج۵۱، ص۲۸.
۶. همان، ص۳۰.
۷. معانىالاخبار، ص۶۵.
۸. کمالالدین، ص۳۷۸.
ماهنامه موعود شماره ۲۸
