موعود پایگاه اینترنتی موعود
خبرگزاری شبستان: دعای عرفه از دعاهای بسیار مشهور و عظیم الشان است که در مراسم حج در عرفات خوانده می‌شود و نیز به قصد قربت مطلقه همزمان با روز عرفه ( نهم ماه ذی الحجه) در سایر اماکن می خوانند. این دعا ماثور از حضرت امام حسین (ع) است.
بشر و بشیر پسران غالب اسدی روایت کرده‌اند که عصر روز عرفه در عرفات در خدمت امام حسین (ع) بودیم که آن حضرت با گروهی از خاندان و فرزندان و شیعیان خود از خیمه بیرون آمدند و با کمال تضرع و خشوع به دامنه کوه رحمت روی آوردند و در سمت چپ کوه ایستادند و به جانب کعبه روی گردانیدند و دست ها را مقابل صورت مبارک برداشتند و این دعا را خواندند.
راویان گویند: در پایان دعا و ذکر یارب یارب آن حضرت چنان حاضران را تحت تاثیر قرار داده بود که از دعا کردن برای خودشان به آمین گفتن به دعای امام حسین (ع) بسنده کردند و صدای گریه مردم صحرای عرفات را پر کرده بود تا اینکه آفتاب غروب کرد و به سوی مشعر الحرام رفتند.
در روایت کفعمی دعای عرفه با جمله: و انت علی کل شیء قدیر. یارب یارب یارب پایان یافته است. اما به نقل از سید بن طاووس در اقبال، دعای عرفه پس از آن با جمله: الهی انا الفقیر فی غنای فکیف لا اکون فقیرا فی فقری ادامه می‌یابد. خاتمه دعا چنین است: و انت الرقیب الحاضر انک علی کل شیء قدیر و الحمدلله وحده.
مرحوم علامه مجلسی تذکر داده است که در البلد الامین و نیز در مصباح الزائر سید بن طاووس این قسمت پایانی از جمله: الهی انا الفقیر فی غنای تا آخر دعا نیامده است. همچنین برخی از نسخه های کهن اقبال نیز فاقد این قسمت است و عبارت های این بخش با سیاق دعای معصومین علیهم السلام سازگار نیست و با مذاق صوفیان موافقت لذا بعضی از فضلا احتمال داده‌اند که این ورقه را بعضی از مشایخ صوفیان به این دعا افزوده و به آن پیوسته‌اند.(بحار الانوار، ۹۸/۲۲۷)
دعای عرفه شامل مطالب بسیاری است که گزیده فهرست آنها چنین است: شناخت خداوند و بیان صفات الهی و تجدید عهد و پیمان با پروردگار و شناخت پیامبران و تحکیم ارتباط با آنها و توجه به آخرت و اظهار عقیده قلبی. سیر اندیشه در آفاق جهان و یادآوری نعمت ها بیکران الهی بر انسان و حمد و سپاس خداوند بر آن نعمت ها و عنایت ها که از آغاز وجود و تکوین آدمی تا آخر عمر پیوسته به او افاضه می‌شود.
تضرع به درگاه خدواند و اقرار به گناهان و توبه و انابه و درخواست عفو و روی آوردن به صفات پسندیده و اعمال خیر. در خواست حوایج که با درود و صلوات بر محمد و آل محمد (ع) شروع می‌شود سپس تقاضای عفو، نور هدایت، رحمت، عافیت، برکت، وسعت روزی و پاداش اخروی برخی از دانشوران به شرح و یا ترجمه این دعای شریف پرداخته‌اند. از جمله: مظهر الغرائب سید خلف الدین حیدر مشعشعی موسوی حویزی، معاصر شیخ بهایی ( م، ۱۰۳ ق ). این شرح را مولف آن پس از خاموشی دیده سر و روشنتر شدن چشم دل تدوین کرده است و شرح دعای عرفه اثر شیخ محمد علی بن شیخ ابوطالب زاهدی جبلانی اصفهانی ( م ۱۱۸۱ ق)، نیایش حسین (ع) تالیف استاد محمد تقی جعفری.
شایان ذکر است که غیر از دعای امام حسین (ع) برای روز عرفه دعاهای دیگری نیز از سایر ائمه اطهار (ع) روایت شده است که در کتب دعا به تفصیل آمده است. شیخ صدوق کتابی تحت عنوان ادعیه الموقف و یا یا دعا الموقف تالیف کرده است، مشهورترین دعاهای روز عرفه پس از دعای امام حسین (ع) دعای فرزند گرامیش حضزت امام زین العابدین (ع) است که در صحیفه سجادیه آمده است. مراجع عظام تقلید در مناسک حج هر دو دعا را نقل کرده‌اند.
منبع: دایره المعارف تشیع، جلد هفتم، صفحه ۵۲۹ و ۵۳۰.
