موعود پایگاه اینترنتی موعود
یکی از اسباب نابودی تمدّنها در نگاه قرآن، همین زیست اشرافی است. اشرافیت کلمهای است که از مصدر «الشرف» گرفته شده است و از لحاظ لغوی، معانی مختلفی برای آن ذکر شده است. برخی جایگاه بلندتر در زمین یا هر مکان دیگر را که بر اطراف برتری داشته باشد، ریشه معنی «الشرف» ذکر کردهاند و گفته شده است انسان شریف را از جهت تشابه برتری معنویاش به برتری مکانی، شریف مینامند.
فهرست محتوا
زیست اشرافی عاملی برای جلوگیری از حقمداری
مفهوم اشرافیت و معانی نزدیک به آن در متون جامعهشناختی و سیاسی امروز، بیشتر شناخته شده است. در تجربه کشورهای غربی، مفاهیمی همچون شریفزادگی، نجیب زادگی، طبقه برتر و آریستوکراسی که در وجوه زیادی همپوشانی دارند، برای معرفی یک سلسله آداب و سنن و روش زندگی نام برده میشوند.
آنچه به عنوان فصل مشترک تعاریف مختلف از اشرافیت میتوان ارائه کرد، عبارت است از مجموعهای از ارزشها و روشهای زندگی همراه با خودبزرگبینی و ممتازگرایی متکی بر اصل و نسب خانوادگی.
باید توجّه داشت که بزرگی و شرافت خاندان، مهمترین مقوم زیست اشرافی معرفی شده است.
در قرآن کریم، دو واژه ملأ و مترف معادل مفهوم اشرافیت و جلوههای آن به کار رفتهاند.
ویژگیهای زیست اشرافی و مترفین در نگاه قرآن
اساساً در بیان قرآنی، اشراف، ثروتاندوزانی هستند که با نام مترفان شناخته میشوند، دارای صفات و ویژگیهایی هستند که در ادامه، به چند مورد آن اشاره میشود:
حق انکاری و مقابله با پیامبران و مصلحان اجتماعی
بارزترین مشخصه مترفان در قرآن، حق انکاری و مقابله این گروه با پیامبران الهی و مصلحان اجتماعی است.این گروه نه تنها در برابر انبیاء، که در برابر هر قدم اصلاحی که از ناحیه هر دانشمند مصلح و عالم مجاهدی برداشته شود، سر به مخالفت برمیدارند.
یا اینکه در آیه ۲۳ از سوره مبارکه زخرف میفرمایند: «و بدین گونه در هیچ شهری پیش از تو هشداردهندهای نفرستادیم؛ مگر آنكه خوشگذرانان آن گفتند: ما پدران خود را بر آئینی [و راهی] یافتهایم و ما از پی ایشان راهسپریم.»
آنان آموزههای پیامبران و به ویژه آموزههایی همچون رعایت حقوق دیگران، انفاق، نکوهش اسراف و تجمل گرایی را از یکسو مزاحم کامجوییها و هوسرانیهای خود میدیدند و از سوی دیگر، این آموزهها را مدافع حقوق محرومانی مییافتند که با استثمار آنان، به ثروت و امکانات رسیده بودند و این میتوانست منافع نامشروع آنان را به خطر اندازد.
ویژگیهای اشراف و مترفین در نگاه قرآن
اسراف، غصب و تضییع حقوق
ویژگی بارز دیگر زیست اشرافی، اسراف و مصرف افراطی امکانات مادی است؛ امکاناتی که از راههای نامشروع و با غصب حقوق و استثمار دیگران به چنگ آورده شده یا دست کم در مصرف اشرافگونه اشرافیان، سهم گروهی از نیازمندان تضییع گشته است.
بیتوجّهی به محرومان و خودداری از مشارکت در کارهای خیر
روشن است که زیست اشرافی، نیازمند ثروت هنگفتی است تا پاسخگوی اسرافها و مصرفهای افراطی اشرافان باشد. از سوی دیگر، لذتجویی لجام گسیخته و تجمل گرایی در زندگی، روحیه مسئولیتپذیری و عواطف انسانی را سخت تضعیف یا نابود میسازد. در نتیجه، اشراف نه توجهی به محرومان و نیازمندان خواهند داشت و نه مشارکتی در کارهای خیر.
تکذيب حق و جبههگيری در برابر انقلابگرايان برحق
از جمله صفات و خصايص اشرافيون اين است که چون حق و حقمداری و تالیتلو آن و سريان آن در شاهرگ جامعه، جلوی سرمايهداری لجامگسيخته را به خصوص در زمينههای حساس، مثل سياست و حکومت و ردههای سازماني میگيرد يا حرکت رو به جلوی آنها براي قلع و قمع حق و حقوق مردم را متوقف خواهد کرد؛
اوّلاً سعی دارند که در ماهيت آن خدشه ايجاد کنند و با عمليات روانی و تصويرسازی کذابانه، سعی در خدشهدار کردن فلسفه وجودی چنين حقوقی دارند.
در ثانی، تلاش میکنند که با نفوذ در عرصههای سياسی و مناصب حکومتی، جلوی گسترش و اجرای آن را در جامعه بگيرند.
