رسانه ملی و حماسه حسینی

باز این چه شورش است که در خلق عالم است

همه ساله با حلول ماه محرم و فرا رسیدن ایام عزاداری سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع)، ایران اسلامی حال و هوای دیگری پیدا می کند و همه
شهرها و روستاهای کشورمان را غم و اندوه و اشک و ماتم فرا می گیرد. زن و مرد، پیر و جوان، دارا و ندار، عارف و عامی، همه و همه، حتی اقلیتهای مذهبی
تلاش می کنند که به نوعی به پیشگاه حسین مظلوم(ع) و یاران وفادارش عرض ارادت کنند و در سوگ آنان، چنانکه شایسته است، عزاداری و سینه زنی نمایند.
صدا و سیمای جمهوری اسلامی نیز، به عنوان رسانه ملی، همراه و هم نوا با خیل بیکران مردم عزادار ایران زمین، همه عوامل فنی، تولیدی، گروههای
برنامه ساز و مراکز پژوهشی و تحقیقاتی خود را بسیج می کند تا به نوعی بتواند دین خود را به مظلوم کربلا ادا کند. اما در این میان پرسشهای مختلفی در زمینه
جایگاه، نقش و رسالت رسانه ملی در ایام عزاداری سیدالشهدا(ع) به ویژه دهه محرم وجود دارد، که پاسخ به آنها می تواند به اثرگذاری و کارآمدی بیشتر صدا و
سیما در این ایام کمک کند. پرسشهایی از این دست که:
– آیا صدا و سیما می تواند جای تکیه ها، حسینیه ها و منابر را پر نماید و مردم را به جای شرکت در مراسم عزاداری به دور خود جمع کند؟
– آیا صدا و سیما می تواند همه آنچه را که درست یا نادرست درباره تاریخ عاشورا و واقعه کربلا بر زبان برخی مداحان و سخن وران جاری می شود از شبکه های
گسترده رادیویی و تلویزیونی خود پخش کند؟
– آیا صدا و سیما می تواند تنها به بعد احساسی و شعاری واقعه عاشورا بپردازد و از بعد شعوری و معرفتی این واقعه غفلت کند؟
– آیا صدا و سیما می تواند تنها تصویری تک بعدی، سراسر سوگ و اندوه و مظلومیت و خالی از شور، حماسه و رشادت از واقعه عاشورا ارائه کند؟
– آیا صدا و سیما می تواند هر نوع مداحی و نوحه سرایی را فارغ از محتوا و پیامی‌که به شنونده و بیننده القا می کند، پخش نماید؟
و بسیاری پرسشهای دیگر که در این مجال فرصت پرداختن به آنها نیست. آنچه در این میان مسلّم است این است که صدا و سیما نمی تواند فارغ از همه
حساسیتها و دغدغه های مختلفی که در زمینه رویکرد رسانه به واقعه عظیم عاشورا و مناسبت محرم وجود دارد، به تولید برنامه یا پخش مستقیم و غیر مستقیم
مراسم عزاداری، سخنرانیها و… بپردازد. شاید با توجه به همین مطلب بود که امسال «شورای معارف سیما» اقدام به تدوین و ابلاغ «بایدها و نبایدهای برنامه
سازی ویژه دهه محرم سال جاری» نمود، که امیدواریم این بایدها و نبایدها مورد توجه برنامه سازان و مدیران پخش شبکه های مختلف قرار گرفته باشد.
اما گذشته از این بایدها و نبایدها که بیشتر ناظر به کیفیت ساخت و پخش برنامه ها در ایام محرم است بوده است، مطلب مهم دیگری که وجود دارد کیفیت
موضوعات و محورهای برنامه سازی در ایام محرم است. واقعه عاشورا از ابعاد مختلف تاریخی، سیاسی، اجتماعی، اعتقادی، فقهی، و… قابل بحث و بررسی
است و هیچکس هم نمی تواند ادعا کند که تا کنون رسانه ملی به همه ابعاد این واقعه عظیم پرداخته است. از این رو بر همه گروههای برنامه ساز لازم است که
با در نظر گرفتن شرایط سیاسی، اجتماعی روز و مخاطبان خاص شبکه خود به ابعاد ناگفته، ناگشوده یا کمتر گفته شده رویداد کربلا بپردازند و استفاده کنندگان
از رسانه را بیش از پیش با آن آشنا کنند.
برخی از موضوعاتی که به نظر می رسد در شرایط حاضر پرداختن به آنها ضروری می باشد به شرح زیر است:
۱. شخصیت شناسی عاشورا: در رویداد بی نظیر عاشورا، شخصیتهای مثبت و منفی فراوانی وجود دارند که مردم ما از بسیاری از آنها شناخت اندکی دارند و
آنها را حداکثر در حد نامشان و اینکه آنها در صحنه عاشورا چه نقشی بازی کرده اند می شناسند، اما اینکه آنها در پشت این صحنه که و چه کاره بوده اند، چه
ویژگیهای روحی و شخصیتی داشته اند، چه علل و عوامل، شرایط و زمینه ها و روحیات و رفتاری موجب شده است که برخی از آنها به توفیق یاری حضرت
سیدالشهدا(ع) نائل و مستحق سلام ابدی گردند و برخی دیگر در مقابل آن حضرت قرار گیرند و استحقاق لعن ابدی پیدا کنند، برای بسیاری از مردم مبهم است.
بدون تردید شناخت دلایل رشد و تعالی شخصیتهای مثبت عاشورا و دلایل سقوط و تباهی شخصیتهای منفی آن می تواند برای همه مردم، در همه اعصار
عبرت آموز و قابل استفاده باشد.
۲. فلسفه نهضت حسینی: حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در بسیاری از فرموده های خود به موضوع امر به معروف و نهی از منکر به عنوان فلسفه قیام کربلا
اشاره و تأکید کرده اند که روح نهضت ایشان اصلاح امت پیامبر(ص) مقابله با همه مظاهر فساد و تباهی و ترویج اعمال معروف و پسندیده است. با توجه به نیاز
همیشگی جامعه اسلامی‌به امر به معروف و نهی از منکر، جا دارد که رسانه ملی با تبیین و تشریح فلسفه نهضت حسینی و انطباق آن با نیازها و شرایط امروز
جامعه ما، زمینه یک حرکت عمومی و فراگیر برای امر به معروف و نهی از منکر را در ایران اسلامی فراهم آورد.
۳. نقش نهضت عاشورا در جنبشهای اسلامی طول تاریخ و دوران معاصر: قیام سرخ حسینی از اندک زمانی پس از عاشورای سال ۶۱ هجری، تا عصر حاضر
همواره مبدأ و الهام بخش جنبشها و نهضتهای حق طلبانه، رهایی بخش و آزادی خواهانه بوده است. در طول تاریخ بسیاری از مجاهدان و حق طلبان با الهام گرفتن
از نهضت عاشورا و با تأسی از رهبر آزادگان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) به میدان آمده، مردم را با خود همراه ساخته و به پیروزی نیز رسیده اند، که رهبر فقید
انقلاب اسلامی ایران یکی از آخرین آنهاست.
بررسی تاریخ جنبشها و نهضتهایی که در ادوار مختلف تاریخ، به ویژه در دوران معاصر با الهام از نهضت حسینی به وجود آمدند و با بهره گیری از مکتب عاشورا راه
خود را پیش بردند، می تواند برای نسل امروز درس آموز، الهام بخش و حرکت آفرین باشد و آنها را نسبت به حقانیت نهضت حسینی بیش از پیش واقف سازد.
۴. نقش فرهنگ عاشورا در پایداری کشور ایران: در قرون اخیر کشور اسلامی و شیعی ایران بارها مورد تاخت و تاز بیگانگان قرار گرفته و گاه تا حد سقوط کامل
نیز پیش رفته است، که آخرین آنها تجاوز رژیم بعث عراق با پشتیبانی همه دولتهای استکباری بوده است. اما آنچه همواره موجب پایداری این سرزمین شده
اعتقاد ولایی مردم آن به ویژه ارادت و محبت فراوان آنها به سالار شهیدان(ع) و تأثیرپذیری بسیار آنها از فرهنگ عاشورا بوده است. شیعیان پرورش یافته در دامان
پر مهر حسین(ع) «هیهات منّا الذّله» را شعار خود ساخته و «مقاومت تا شهادت» را سر لوحه خود قرار داده اند و از همین رو در برابر بیگانگانی که حریم فرهنگی،
اعتقادی و شهر و دیار این سرزمین را مورد تجاوز قرار دهند از هرگونه جانفشانی دریغ نمی ورزند.
پرداختن به این موضوع، در این زمان که از یک سو، کشور ما مورد تهاجم وسیع فرهنگی بیگانگان قرار گرفته و از دیگرسو، احتمال تهاجم فیزیکی آمریکایی
جنایتکار نیز وجود دارد، می تواند به پایداری بیشتر مردم ما، به ویژه نسل جوان کمک کند.
۵. ارتباط قیام عاشورا و نهضت جهانی امام مهدی(ع): در بسیاری از دعاها و زیارتها از امام مهدی(ع) به عنوان «منتقم خون شهید کربلا» یاد شده و در روایات
نیز آمده است که امام حسین(ع) یکی از نخستین کسانی است که پس از ظهور امام مهدی(ع) رجعت می کند. این موضوع ارتباط وثیقی میان نهضت حسینی و
نهضت مهدی برقرار کرده تا بدانجا که می توان گفت این دو واقعه پشت و روی یک سکه اند و هیچکدام از آنها را نمی توان جدای از هم تبیین و تفسیر کرد.
تبیین و تفسیر ارتباط نهضت سرخ حسینی و انتظار سبز مهدوی و توجه دادن توأمان مردم به این دو نهضت، عزاداریهای آنان را از انفعال وتأثر محض و انتظار آنان
را از رکود و درجا زدن پیراسته ساخته و موجب پایداری و پویایی بیش از پیش شیعیان و آمادگی بیشتر آنان برای مقابله با فتنه ها و آشوبهای عصر غیبت می شود.
۶. بررسی زیارت ناحیه مقدسه: یکی از زیارات ارزشمند و البته کمتر ناشناخته حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) زیارتی است که از امام مهدی(ع) نقل و به زیارت
«ناحیه مقدسه» معروف شده است.
در این زیارت شخصیت و سیره امام حسین(ع)، زمینه های نهضت عاشورا، و وقایع کربلا به خوبی بیان و از بیشتر شهدای عاشورا یاد شده است. بررسی و
تبیین ویژگیهای زیارت ناحیه مقدسه، ضمن آشنا ساختن بیشتر مردم با این زیارت ارزشمند موجب بهره مندی بیشتر آنان از معارف موجود در آن می شود.
۷. زنان عاشورایی: در هنگامه عاشورا و قبل و بعد آن زنان متعددی نقش آفرین صحنه های عشق، ایثار، فداکاری، جانبازی، پایداری و بردباری بوده اند، که شاید
جامعه ما از بسیاری از آنها شناخت اندکی داشته باشد.
پرداختن به زندگی این شیرزنان و حکایت عشق پر شور و همراه با معرفت آنان نسبت به امام زمان خویش، علاوه بر اینکه می تواند برای همه افراد جامعه ما،
به ویژه دختران و زنان درس آموز و عبرت آفرین باشد، ادای دینی است به ساحت گروهی از یاران سالار شهیدان(ع) که آگاهانه و از سر مسئولیت پذیری رسالت
ماندن و ابلاغ پیام عاشورا را برعهده گرفتند.
۸. عاشورا از نگاه دیگران: امام حسین(ع) چراغ هدایتی است که فرا روی همه طالبان هدایت افروخته شده و اختصاص به شیعیان و مسلمانان ندارد. بسیارند
متفکران غیرمسلمانی که با مطالعه زندگانی حضرت ابا عبدالله(ع) و تاریخ عاشورا شیفته شخصیت آن امام همام شده و تحت تأثیر نهضت حق طلبانه ایشان قرار
گرفته اند.
بررسی آثار این گروه از متفکران و انعکاس دیدگاه آنان نسبت به شخصیت سالار شهیدان و عاشورای حسینی می تواند زوایای جدیدی پیش روی اهل تحقیق و
همه ارادتمندان آن امام بگشاید و موجب معرفت و ارادت بیشتر علاقه مندان حضرتش گردد.
۹. آسیب شناسی مجالس و مراسم محرم: سالها پیش اندیشمند فرزانه، استاد شهید مرتضی مطهری(ع) با احساس تکلیف و مسئولیت به بررسی
تحریفهای عاشورا و آفتها آسیبهای مجالس و مراسمی‌که به نام امام حسین(ع) برپا می شود، پرداخت، که حاصل آن کتاب ارزشمند حماسه حسینی است.
قطعاً این اثر در سالیان اخیر نقش اصلاحی فراوانی داشته و موجب از بین رفتن بسیاری آفتها و آسیبهای مجالس عزاداری امام حسین(ع) شده است، اما جامعه
ما نیازمند آسیب شناسی مستمر و به روز این مجالس است و از این رو به نظر می رسد که رسانه ملی باید با بهره گیری از اندیشمندان و محققان حوزوی و
دانشگاهی و با رعایت همه حساسیتهایی که در این زمینه وجود دارد، به آسیب شناسی مستمر سخنرانیها، مداحیها، روضه خوانیها و عزاداریهای ایام محرم
بپردازد و مانع گسترش خرافات، مطالب واهی و بی اساس، بدعتها و تحریفها گردد.
۱۰. عبرتهای عاشورا: رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال ۱۳۷۵ در یکی از بیانات خود، ضمن بررسی نقش عوام و خواص در واقعه عاشورا به تبیین عبرتهایی
پرداختند که جامعه امروز ما می تواند از عملکرد این دو گروه در واقعه عاشورا، بگیرد. به دنبال این بیانات مقالات و کتابهایی نیز در همین زمینه منتشر شد، اما
متأسفانه این موضوع جنانکه باید و شاید پی گرفته نشد و به همین دلیل بهره برداری لازم هم از آن صورت نگرفت. از این رو مناسب است که رسانه ملی با توجه
به اهمیت و ضرورت این بحث در ویژه برنامه های محرم خود بار دیگر به آن بپردازد تا نهضت عاشورا درس آموزی لازم را برای همه مردم ما داشته باشد.
با امید به اینکه محرم و صفر امسال مخاطبان صدا و سیما شاهد رشد کیفی ویژه برنامه های این ایام باشند و رسانه ملی بتواند بیش از پیش دین خود را به
سالار شهیدان و نهضت حسینی ادا نماید.