موعود پایگاه اینترنتی موعود
آیا ندیدى گروهى از بنى اسرائیل را که پس از موسى بودند هنگامى که به پیامبرى از خودشان گفتند: براى ما فرمانروایى برانگیز تا در راه خدا جنگ کنیم. گفت: آیا چنین است که اگر جنگ بر شما واجب شد، شاید جنگ نکنید؟ گفتند: ما را چه شده است که در راه خدا نجنگیم در حالى که ما از خانهها و فرزندانمان رانده شدهایم. پس چون جنگ بر آنها نوشته شد جز اندکى از آنها همگى پشت کردند و خدا بر ستمگران آگاه است. و پیامبرشان بر آنها گفت: همانا خدا طالوت را براى شما فرمانروا برانگیخت. گفتند: چگونه او بر ما فرمانروایى مىکند در حالى که ما به فرمانروایى از او شایستهتریم و به او وسعت در مال داده نشده است. گفت: همانا خدا او را بر شما برگزید و او را فزونى در علم و جسم داد و خدا فرمانروایى خود را به هر کس که بخواهد مىدهد و خدا وسعت بخش و آگاه است(آیات ۲۴۶-۲۴۷).
به گزارش موعود به نقل از شفقنا، یعقوب جعفرى در شماره ی ۴ ماهنامه ی مکتب اسلام در سال ۸۴ نوشت: این آیات و چند آیه بعد ى تا هفت آیه، اجمالى از داستان طالوت و جالوت را بیان مىکند که یک داستان جالب و عبرت انگیزى است و نکات آموزنده فراوان دارد. ما اینک خلاصهاى از این داستان را مىآوریم و سپس به برخى از نکاتى که در آیات وجود دارد اشاره مىکنیم:
پس از درگذشت موسى وهارون، قوم بنىاسرائیل نشیب و فرازهاى بسیارى دیدند از جمله اینکه دربرههاى از زمان دشمنان بر آنها غلبه کردند و آنها را از خانه و کاشانهشان بیرون راندند و فرزندان آنها را به اسیرى گرفتند و قوم بنىاسرائیل ذلیل و آواره شدند در این هنگام خداوند پیامبرى بر آنها فرستاد که نام او یا شمعون و یا یوشع و یا اشموئیل بود. آنها که از این ذلت و در بدرى خسته شده بودند، گرد آن پیامبر جمع شدند و از وى خواستند که آنها را سر و سامان دهد و براى آنها فرماندهى تعیین کند که تحت فرمان او با دشمنان خود بجنگند. آن پیامبر که از سستى و ضعف نفس این گروه آگاه بود به آنها گفت: آیا شما به راستى این آمادگى را دارید؟ و اگر من کسى را به فرماندهى برگزینم شما واقعاً تحت فرمان او و به دستور او مردانه جنگ خواهید کرد؟ آنها که از شکست خود رنج مىبردند، به پیامبر خود قول دادند که شجاعانه بجنگند و گفتند: چگونه تن به جنگ ندهیم در حالى به ما ظلم شده و از خانه و کاشانه خود رانده شدهایم؟
با اینکه این قول را به پیامبر دادند ولى در وقت عمل بسیارى از آنها بابهانههاى واهى از جنگ سر باز زدند و این روش همیشگى بنىاسرائیل بود و آنها قومى بهانهجو بودند. ولى به هر حال پیامبرشان براى آنها فرماندهى انتخاب نمود که نام او طالوت بود. طالوت چوپان فقیرى بود که از هیچ شهرت و معروفیتى برخوردار نبود ولى شخص بسیار لایق و کاردانى بود و از لحاظ جسمى و کاردانى بر دیگران برترى داشت و آن پیامبر از جانب خدا دستور داشت که طالوت را به فرماندهى برگزیند. ولى آنها گفتند: طالوت قدرت مالى ندارد و ما از او براى فرماندهى شایستهتر هستیم ولى پیامبر گفت: خدا او را بر این کار برگزیده است و او را از لحاظ جسمانى و علم و دانش فزونى داده است و یک نشانه براى شایستگى او این است که به زودى «تابوت عهد» یا همان صندوق مقدسى را که یادگارهاى موسى و هارون را دارد و مایه آرامش شماست، به شما بازپس مىگرداند. این تابوت را دشمنان بنىاسرائیل از آنها گرفته بودند. همانگونه که پیامبر گفته بود، طالوت صندوق عهد را به آنها برگردانید و آنها فرماندهى او را قبولکردند.
طالوت به جمع آورى نیرو پرداخت و آنها را سازماندهى کرد و براى جنگ با دشمنان آماده ساخت. طالوت با سپاه خود به سوى دشمن حرکت کرد در بین راه سپاهیان تشنه شدند طالوت به آنها گفت: به زودى به نهر آبى خواهیم رسید ولى شما حق ندارید بیش از یک مشت از آن آب بخورید و بدینگونه مىخواست فرمان بردارى واستقامت و قدرت اراده آنها را آزمایش کند اما وقتى به آن نهر آب رسیدند جز اندکى از آنها، همگى از آن آب سیر خوردند و بدینگونه ضعف اراده خود را نشان دادند.
طالوت آن اکثریتى را که از فرمان او سرپیچى کرده بودند رها کرد و با گروه‌اندکى به راه خودادامه داد. وقتى آنها با سپاه عظیم دشمن روبرو شدند، بعضى از آنها به طالوت گفتند: ما قدرت رویارویى با این سپاه را نداریم ولى بعضى از آنها گفتند: با همین تعداد اندک با آنها مىجنگیم.
فرماندهى سپاه دشمن را شخصى به نام «جالوت» بر عهده داشت. او میان دو لشگر آمد و مبارز طلبید. جوانى به نام «داود» در لشگر طالوت بود او با فلاخنى که در دست داشت، جالوت را هدف قرار داد و سنگى به پیشانى او زد، جالوت درجا کشته شد و کشته شدن او رعب و وحشت فراوانى میان سپاهیان او به وجود آورد و آن لشگر شکست خورد و بنىاسرائیل پیروز شدند.
این بود خلاصهاى از داستان طالوت و جالوت که با استفاده از متن قرآن و بعضى از تفاسیر آوردیم و اینک به نکاتى مىپردازیم که در آیات مربوط به این داستان قابل توجه است:
۱ – خداوند خطاب به پیامبر اسلام مىفرماید: (آیا ندیدى…) منظور از دیدن در اینجا دانستن است و این مانند همان تعبیرى است که در داستان قبلى (داستان قوم حزقیل) آمده بود و بیشتر براى جلب توجه پیامبر و مسلمانان به این داستاناست.
۲ – خداوند پس از موسى پیامبرى براى بنى اسرائیل مبعوث کرد که نام او در آیه نیامده است ولى طبق روایات نام او شمعون یا یوشع یا اشموئیل بود و این پیامبر با اشراف و سران بنىاسرائیل درباره جنگ با دشمن مکالمه کرد. چون «ملاء» به معناى اشراف و سران قوم است.
۳ – این جنگ یک جنگ دینى بود چون از آن به جنگ در راه خدا تعبیر آورده شده است و پیامبر از اینکه آنها به راستى فعالانه در جنگ شرکت کنند، نگران بود چون سابقه بنىاسرائیل را مىدانست و لذا از آنها قول گرفت که فعالانه در جنگ شرکت کنند و آنها قول دادند و چنین دلیل آوردند که چگونه با دشمن نجنگیم در حالى که دشمن، ما را از خانهها و فرزندانمان رانده است و منظور این است که آنها ما را از خانههایمان بیرون کردهاند و فرزندانمان را اسیر نمودهاند.
۴ – وقتى جنگ بر آنها فرض گردید و قرار بر جنگ شد، برخلاف وعدههاى خود بسیارى از آنهاپشت کردند و تنها اندکى از آنها باقى ماندند. در آیه شریفه پس از بیان این مطلب اضافه مىکند که خدا به ستمگران آگاه است و آنها را ستمگرانى نامید که به هدف جامعه خیانت کردهاند.
۵ – پیامبر آنها طالوت را به عنوان فرماندهى برگزید ولى آنهامعیارهاى خاصى را که براى یک فرمانده لازم مىدانستند، در او ندیدند آنها مىپنداشتند که فرمانده باید یک فرد ثروتمند باشد ولى پیامبر آنها معیارهاى دیگرى را براى فرماندهى مشخص کرد و آن دو چیز بود یکى قدرت جسمانى و دیگرى علم و کاردانى که هر دو در طالوت بود. دیگر اینکه پیامبر به آنها گفت: خدا طالوت را انتخاب کرده است و خدا هر کس را که بخواهد به پادشاهى و فرمانروایى انتخاب مىکند و او وسعت دهنده و آگاه است.
۶ – به عنوان نشانه پادشاهى و فرماندهى طالوت، پیامبر معجزهاى کرد و آن اینکه به آنها گفت: صندوق عهد را که میان آنها مقدس بود و آن را از دست داده بودند، به آنها بر مىگرداند و چنین کرد و آنها دیدند که تابوت به خودى خود پیش آنها آمد و در واقع فرشتگان آن را حمل مىکردند.
۷ – تابوت یا همان صندوق، مایه آرامش و سکون بنىاسرائیل بود و در آن یادگارهایى از خاندان موسى و هارون جاى داشت. طبق روایات این همان صندوقى بود که مادر موسى موسى را بر آن گذاشت و به آب انداخت و حضرت موسى الواح را که نسخه تورات در آن نوشته شده بود، در آن صندوق گذاشت و نیز ودایع نبوت و آثار الهى را که پیش او بود در آن صندوق گذاشت. بعدها این صندوق در میان بنىاسرائیل قداست ویژهاى یافت و رمز استقلال آنان به شمار مىآمد و در جنگها آن را پیشاپیش لشگر حرکت مىدادند و آن را مایه پیروزى مىدانستند.
بازپس آمدن صندوق مزبور را خداوند نشانه و معجزهاى معرفى مىکند و از قول پیامبر خطاب به بنى اسرائیل مىفرماید: اگر ایمان داشته باشید، این؛ معجزهاى براى شماست.
۸ – طالوت به آنها خبر داد که در ادامه راه، به نهر آبى خواهیم رسید که مایه امتحان شماست و خداوند شما را با آن امتحان خواهد کرد هر کس از آن نخورد از من است و هر کس بخورد از من نیست مگر اینکه به‌اندازه کف دست بخورد که مانعى ندارد. این سخن از طالوت ارتباط او را با عالَم وحى نشان مىدهد حال یا او خود پیامبر بود و یا با پیامبرى ارتباط نزدیک داشت همان پیامبرى که او را به فرماندهى سپاه بنىاسرائیل منصوب کرد.
۹ – لشگریان، به وسیله نهر آبى که به آن رسیدند، لشکریان امتحان شدند چون همگى تشنه بودند بیشترشان از آن آب سیر خوردند و تنها گروه‌اندکى به دستور طالوت عمل کردند و فقط به‌اندازه کف دست خوردند. خداوند مىخواست به این وسیله صبر و استقامت آنها را آزمایش کند و افراد با ایمان و با استقامت را از بقیه جدا کند و چنین شد. آنها پس از عبور از آب دو دسته شدند گروهى که اکثریت بودند گفتند: ما توان رویارویى با سپاه جالوت را نداریم و گروهى دیگر که در اقلیت بودند ولى به خدا و روز قیامت اعتقاد داشتند، گفتند: چه بسا که گروه‌اندکى با اذن خدا بر گروه بسیارى غلبه کردهاند و خدا با صابران است و با گفتن این سخن به بقیه نیز روحیه مىدادند.
۱۰ – همین گروه با ایمان و با اراده، وقتى با سپاه دشمن روبرو شدند و انبوهىِ آن سپاه را دیدند، به جاى اینکه خود را ببازند، از خدا براى خود یارى خواستند و گفتند: خدایا صبر و استقامت ما را بیشتر کن و گامهاى ما را استوار ساز و ما را بر کافران پیروز گردان. دعا در اینگونه موارد علاوه بر تأثیرى که ممکن است در تعیین سرنوشت جنگ داشته باشد، روحیه افراد را بالا مىبرد و توان رزمى آنها را چندین برابر مىکند ومىدانیم که بالا بودن روحیه افراد یکى از عوامل بسیار مهم در پیروزى است.
۱۱ – به خاطر همین روحیه ایمانى بالا، بالاخره سپاه طالوت، سپاه دشمن را شکست دادند و پیشبینى مؤمنان که مىگفتند: چه بسا گروه‌اندک که به خواست خدا بر گروه بسیار پیروز مىشوند، درست از آب در آمد و جالوت سرکرده سپاه دشمن به دست کودکى از سپاه طالوت که داود نام داشت، کشته شد و با کشته شدن او لشگریانش تارومار شدند.
۱۲ – پس از تمام شدن قصه، خداوند مطلبى را درباره داود بیان مىکند و آن اینکه خداوند به همین داود نوجوان که جالوت را کشت، بعدها سلطنت و حکمت داد و از آنچه مىخواست به او آموخت. منظور بعضى از علوم و صنعتهاست که داود از آنها خبر داشت و مثلاً از ذوب آهن خبر داشت، زره آهنى مىبافت و زبان بعضى از حیوانات را مىدانست و صداى خوب داشت وقتى زبور مىخواند همه را واله و حیران مىکرد او پیامبرى از نسل یعقوب بود که به سلطنت هم رسید و در عهد او و پسرش سلیمان بنى اسرائیل در اوج قدرت بودند.
۱۳ – در پایان آیه، یکى از سنتهاى الهى را که حاکم بر تاریخ است و در جریان طالوت و جالوت به خوبى روشن شد، بیان مىکند. آن سنت تاریخى الهى این است که خداوند همواره به وسیله بعضى از مردم، از شرّ و فساد بعضى دیگر از مردم جلوگیرى مىکند و چون جمعیت و گروه فاسدى به قدرت رسیدند و باعث فساد و تباهى در جامعه بشرى شدند، خداوند گروهى دیگر را بر مىانگیزد تا در مقابل آن گروه ایستادگى کنند و آنها را از بین ببرند و جامعه را از شر آنها آسوده سازند و این یک نوع تضاد و تقابل میان نیروهاى فعال جامعه است البته ممکن است همین گروه دست به فساد بزنند که گروه جدیدى در مقابل آنها قرار خواهد گرفت و اگر چنین نباشد مسلم است که روى زمین را فساد مىگیرد.
امروز بسیارى از جامعه شناسان و دانشمندان فلسفه تاریخ نیز همین عقیده را دارند و جامعه و تاریخ را صحنه نبرد نیروهاى متخاصم و درگیرى مىدانند که باعث ایجاد تعادل در جامعه و جلوگیرى از گسترش تباهى و فساد در جامعه مىشود.
این است که در آیه متذکر مىشود: اگر خداوند گروهى از مردم را با گروهى دیگر دفع نمىکرد، فساد روى زمین را فرا مىگرفت ولى خدا بر جهانیان احسان مىکند و با تقابل نیروها جلو فساد در زمین را مىگیرد.
در آیه دیگرى همین مطلب را، با تعبیر دیگرى بیان مىکند:
«و لَوْلا دَفْعُ الّلهِ النّاسَ بَعْضهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ و صَلواتٌ و مساجِدَ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثیراً و لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنصُرُه»(حج: ۴۰).
«و اگر خداوند برخى از مردم را با برخى دیگر دفع نمىکرد، هر آینه دیرها و کلیساها و کنشتها و مسجدها که در آنها نام خدا بسیار یاد مىشود، ویران مىگردید و البته خداوند کسانى را که او را یارى کنند، یارى مىکند».
این آیه به خوبى روشن مىسازد که این رویارویى، میان نیروهایى مؤمن به خدا از یکسو و نیروهاى کافر و مفسد از سوى دیگر است و نیروهاى مؤمن همواره باید در مقابل کافران مبارزه کنند و گرنه معبدهاى آنها ویران خواهد شد و مظاهر توحید از میان خواهد رفت.
۱۴- خداوند در پایان آیات مورد بحث پس از بیان این سنت الهى که بر تاریخ بشرى حاکمیت دارد، خطاب به پیامبر اسلام(ص) مىفرماید: این آیات را به تو تلاوت مىکنیم و تو از رسولان هستى. و بدینگونه خداوند با یاد آورى برخى از داستانهاى پیشینیان روحیه پیامبر خود را تقویت مىکند.
