موعود پایگاه اینترنتی موعود
مصاحبه با مهدى نصیرى
احمد شیری فراسو: در روایات در مورد قیام حضرت مهدى(عج) آمده است که مرکب ایشان و یارانش است و سلاحشان شمشیر مىباشد. آیا با اسب و شمشیر مىتوان در مقابل جنگافزارهاى نوین ایستاد؟
نصیرى: اصولاً در مورد قیام و نهضت حضرت مهدى(عج) باید بدانیم که این نهضت، هم در مقطع ظهور و هم در دوره تأسیسف جامعه و تمدن مهدوى، در بسترى از معجزات الهى صورت مىگیرد و به همین دلیل، یکى از القاب حضرت(عج)، «مَبْدأف الآیات» است یعنى «مَظْهر و یا مفظْهفر معجزات الهى» (البته بخشى از آن هم، طبق روال و اسباب عادى خواهد بود). نگاهى به دهها روایتى که در کتب معتبر ما در این باب آمده است، بیانگر این مسأله است. اصلاً «منصور بالرّعب و مفؤیّد بالظفر» یعنى همین. با این وجود چه جاى استبعاد و انکار است که حضرت با اسب و شمشیر از عهده سلاحهاى مدرن برآیند.
در یکى از ادعیهاى که سید بن طاووس(ره) در کتاب جمال الاسبوع نقل مىکنند و محدث عالیقدر حاج شیخ عباس قمى هم در اواخر مفاتیح آوردهاند، چنین مىگوییم: «خدایا از تو مىخواهیم که به ولى و حجتت(عج) اجازه ظهور بدهى تا عدالتت را اجرا کند و از تو مىخواهیم که هنگام ظهور، هر پایگاه و سنگرى از جور و کفر را درهم شکنى و هر سلاحى را کند کنى و از کار و خاصیت بیاندازى». مثلاً در مورد رویارویى لشگر عظیم سفیانى با حضرت(عج)، در روایتى از امام باقر(ع) مىخوانیم که:
«در شام بانگ برآورده مىشود که عرب حجاز (حضرت و یارانش) علیه سفیانى گرد آمدهاند. سفیانى مىپرسد: آنها کى هستند و چه مىگویند؟ پاسخ مىدهند: آنها جز شتر و خرما چیزى ندارند و ما تا به دندان مسلح هستیم، ما را به سوى آنها بفرست؛ آنگاه سفیانى با لشگرى بالغ بر صد و هفتاد هزار نفر که به انواع سلاحها مسلح هستند، خارج مىشوند. مهدى(عج) نیز با لشکریان خود به سوى او حرکت مىکند. چون سفیانى به دریاچه طبریه مىرسد، خشم خدا و مخلوقات خدا متوجه او مىشود، پرندگان با بالهاى خود لشگر او را مىزنند و کوهها سنگهاى خود را به سوى آنها فرو مىریزند و فرشتگان با صداى خود بر آنها نهیب مىزنند، یک ساعت نمىگذرد مگر اینکه همه سپاه سفیانى هلاک مىشود و از سپاه سفیانى جز خود او حتى یک نفر هم نمىماند. مهدى(عج) او را گرفته، در کنار دریاچه طبریه، سر او را مىبرد». (الزام الناصب/ ص201؛ منتخب الأثر/ ص183). همچنین در احادیث آمده است که حتى فرشتگان و جنّیان همراه با حضرت، وارد کارزار و جنگ مىشوند و فىالمثل جنیانى که در روز عاشورا از سیدالشهداء(ع) اجازه جنگ خواستند اما آن حضرت موافقت نکرد، در رکاب حضرت حجت(عج) خواهند جنگید و مردم نیز آنها را خواهند دید و با آنها گفتوگو خواهند کرد. (بنده تعداد زیادى از این احادیث را در فصل ششم کتاب «اسلام و تجدد» با عنوان «امام زمان(عج) و تمدن جدید» ذکر کردهام)
فراسو: حدیثى داریم که مىگوید «خداوند مقدرات خود و امور را جز از راه اسباب و مجارى عادى آن، جریان نمىدهد»، آیا اینکه ظهور حضرت در بسترى از معجزات باشد، خلاف این حدیث نیست؟
نصیرى: بله، امام صادق(ع) مىفرماید: «أبى الله أن یفجرى الأشیاءَ إلّا بأسبابها» اما باید بدانید که این، اگر چه یک قاعده و قانون الهى است و در طول تاریخ نیز چنین بوده است اما قاعده و قانونى غیرقابل استثناء نیست. در طول تاریخ، این قاعده، بارها استثناء خورده است، مثل نوع حکومتى که خداوند به حضرت سلیمان(ع) اعطاء کرد که همه چیز مسخر او بود و از آنها در امر حکومتدارى استفاده مىکرد. اساساً همه معجزات الهى، استثنایى از قانون فوق است. مثلاً چرا خداوند، دریا را براى موسى مىشکافد تا او و یارانش از دریا بگذرند و فرعون و یارانش در آن هلاک شوند؟ بنابراین فکر نکنیم که حدیث فوق در صدد بیان قانونى غیرقابل تبصره و استثناء است. این قانون، در زمان ظهور حضرت و در دوران تأسیس جامعه و مدینه مهدوى(عج)، بیش از هر مقطع دیگر، نقض خواهد شد و اساساً قرار بر این است که خداوند با بالاترین قواها و قدرتها، زمین را تحت حاکمیت حجتش(عج) قرار بدهد. البته باز تاکید مىکنم که بخشى از ماجرا هم طبق روال عادى خواهد بود. بالاخره جنگ هم رخ مىدهد و کسانى هم در رکاب حضرت به شهادت مىرسند.
فراسو: نحوه برخورد حضرت با تمدن و تکنولوژى موجود چگونه خواهد بود؟ اگر پاسخ نفى کامل باشد، آیا این امر تدریجى صورت مىپذیرد یا دفعى؟
نصیرى: اگر نسبت بین اسلام و دنیاى مدرن و تمدن جدید را تعارض کامل ببینیم (که به نظر حقیر، چنین است و به تفصیل در کتاب «اسلام و تجدد» ادله خود را بیان کردهام) بالطبع حضرت به کلى آن را نفى خواهند کرد. ما باز از روایات متعدد چنین مىفهمیم که حضرت نه در دوران ظهور و نه در دوران تأسیس، از هیچیک از سازوکارهاى تمدن جدید استفاده نخواهند کرد و تمدن آن حضرت، به هیچ رو، تداوم تمدن مدرن نخواهد بود. حضرت این تمدن بحرانزا را از بیخوبن بر خواهند انداخت و تمدنى دیگر را پىریزى خواهند کرد. البته ما در دوران حضرت در بنیانها و شاکله کلى، به تمدن سنتى ما قبل مدرن یعنى تمدن طبیعى و غیرماشینى، رجعت مىکنیم اما با این تفاوت که تمدن مهدوى(عج)، حاوى امکانات و توانمندیهاى ویژه و خارقالعادهاى است که از نوع توانمندیهاى تمدن تکنولوژیک مدرن نیست. مثلاً مؤمنان، قدرت طىّالارض پیدا خواهند کرد و سرتاسر زمین را در لحظاتى کوتاه طى خواهند کرد. و اما اینکه نفى تمدن جدید، دفعى صورت مىگیرد یا تدریجى، از احادیث چنین به نظر مىرسد که در دورانى کوتاه صورت خواهد گرفت. یعنى بخشى از آن در دوران جنگها و نبردهاى حضرت(عج) از بین خواهد رفت و با استقرار آرامش و آغاز دوران سازندگى، تمدن مهدوى(عج)، در مدتى اندک جایگزین آن خواهد شد.
فراسو: تمدن متعادل مهدوى(عج) بر چه زیربناهایى شکل مىگیرد؟
نصیرى: سؤال جالبى است. حضرت پس از ظهور و استقرار به آبادانى زمین مىپردازند و این خود بدان معناست که زمین قبل از ظهور ویران بوده است. در دعاى شریف عهد مىخوانیم: «و اعمر اللهمّ به بلادک و أَحْىف به عبادک فانّک قلت و قولک الحقّ: ظهر الفساد فى البرّ و البحر بما کسبت أیدى الناس» بر اساس روایتى در تفسیر آیه «ظهر الفساد…» اساساً زمین از آغاز غصب ولایت حضرت امیر(ع) و غصب ولایت و خلافت ائمه معصومین(ع) رو به ویرانى در همه ابعاد نهاده است. یک جنبه از این ویرانیها، ویرانى طبیعت و محیط زیست است که با ظهور تمدن مدرن، بروز و ظهور پیدا کرد و اکنون ابعادى بسیار نگرانکننده و زیانبار پیدا کرده است. حالا حضرت وقتى که ظهور مىکنند چگونه این همه ویرانى را ترمیم مىکنند؟ آیا با ابزار و سازوکارهاى مدرن؟ نه! چرا که این سازوکارها براى آنکه مشکلى را حل کنند، گاه چند مشکل دیگر و یا مشکلى حادتر را ایجاد مىکنند. مىدانید که اخیراً گفتهاند به جاى سوختهاى فسیلى مثل بنزین که موجب گرم شدن کره زمین و تخریب لایه افزن شده است، قرار است سوخت هیدروژنى جایگزین شود ولى آخرین بررسیها نشان مىدهد که سوخت هیدروژنى، منجر به عارضه سرد شدن کره زمین خواهد شد و خود عواقب زیانبار دیگرى را در پى خواهد داشت. در اینجا نیز براساس امداد الهى و تلاش حضرت و مردم، زمین به حالت اولیه و طبیعى خود بر مىگردد و تباهیها اصلاح مىشوند.
در روایات آمده است که آسمان با سخاوت خواهد بارید و زمین نیز با سخاوت محصول خواهد داد و هرگونه خرابى و تباهى از بین خواهد رفت و زمین آباد خواهد شد.
فراسو: معمارى و شهرسازى در عصر حضرت به چه شکل خواهد بود؟ آیا اصولاً «شهر» به معناى نوین آن در عصر حضرت وجود خواهد داشت؟ حضرت با معماریهاى عصر نوین چه خواهند کرد؟
نصیرى: قطعاً ما شهرسازى و معمارى فاقد روح و آرامش و آکنده از شلوغى و دود و انواع آلودگیها و برجهاى سر به فلک کشیده را نخواهیم داشت و در اساس، بازگشت به معمارى ساده و با روح سنتى خواهد بود و از جمله نشانههاى آخرالزمان هم ـ که اغلب این نشانهها ماهیت منفى دارند ـ بلند مرتبهسازى و ساختمانهاى مرتفع است و لابد شنیدهاید که یکى از اقدامات حضرت پس از ظهور، ویران کردن منارههاى طویل مساجد و یا مساجدى است که تزیین شده‌اند. چرا که این نوع مسجدسازى در سنت رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ع) نبوده است.
فراسو: آیا تشابهى بین نوع حکومت حضرت و اجزاى آن با مدلهاى حکومتى نوین وجود دارد؟ (به عنوان مثال آیا مواردى چون تعدد و تفکیک قوا، انتخابات و همهپرسى، پارلمان و… در حکومت ایشان به چشم مىخورد؟)
نصیرى: قطعاً تشابهى وجود ندارد. بسیارى از این مقولات، ابداع کفار است و اخذ آنها، تحت عنوان «تشبه به کفار» قرار خواهد گرفت که ساحت حضرت(عج) مبرّاى از آن است. (البته این که ما امروز از باب برخى اضطرارها اجزایى از این مدلها را پذیرفتهایم، بحث دیگرى است). شیوه حکومتى حضرت مانند شیوه حکومتى حضرت رسول(ص) و على(ع) خواهد بود، البته با تواناییها و امکاناتى خارقالعاده که ناشى از اعجاز و امدادهاى الهى است.
فراسو: حضرت براى تحقق عدالت در جامعه خود با نابرابریهاى اقتصادى، شکافهاى طبقاتى و… چه خواهند کرد؟
نصیرى: از جمله تحولات مهمى که در دوران حضرت(عج) رخ مىدهد، این است که عقول مردم رشد کرده و یقین، متاعى است که به وفور در بین مردم توزیع خواهد شد. جامعه اهل یقین، بهطور طبیعى و خودجوش از بسیارى از گناهان و مفاسد عارى خواهد شد. اگرچه حضرت، با قدرت، حق مظلومان را از ظالمان خواهد گرفت اما در کنار آن، دیگر کسى در فکر ظلم به دیگران نخواهد افتاد. جامعه اهل یقین به دنبال رانتخوارى و حرامخوارى و حتى بخل و تکاثر نخواهد بود. در جامعه مهدوى(عج) کسانى مىخواهند اموالشان را انفاق کنند اما نه فقیرى یافت مىشود و نه کسى که حاضر باشد بخششى را قبول کند. طلا و نقره در محلى عمومى تلنبار مىشود و کسى نیست که به سراغ آنها برود. باطن زودگذر و فانى دنیا، به همه رخ مىنماید و مردم لذتها و نعمتهاى موجود در آخرت را بر لذتهاى دنیوى ترجیح مىدهند. نهتنها انسانها اهل ظلم و تجاوز و تعدى نخواهند بود بلکه حیوانات موذى نیز طبیعتى عارى از آزار و اذیت پیدا مىکنند. گرگ و میش در کنار هم مىچرند و کودکى، افعى را از سوراخش بیرون مىکشد و با او بازى مىکند، بدون آنکه گزندى متوجه او باشد.
{mospagebreak}
فراسو: منظور از عبارت «یأتى بدین جدید» در مورد حضرت چیست؟ چه عالمانى در مقابل حضرت قد علم مىکنند و چرا؟ برخورد حضرت با آنان چگونه خواهد بود؟
نصیرى: ما در این زمینه، دو دسته روایت داریم. یک دسته از روایات مىگوید: حضرت قدم جاى قدم حضرت رسول(ص) مىگذارند و ذرهاى از سنت ایشان تخلف نمىکنند. حضرت رسول(ص) مىفرماید: إنّه متّبع لا مبتدع، مهدى(عج) تابع من است ونه نوآور و بدعت گزار. و دسته دیگر از روایات مىگوید که حضرت با دین جدید مىآیند. جمع بین این دو دسته از روایات این است که چون دین در دوران غیبت و بهخصوص در آخرالزمان و آستانه ظهور، دچار تحریفها و نوآوریها و قرائتهاى گوناگون شده و از مبانى اصیل خود یعنى کتاب و عترت فاصله گرفته و پوستین وارونه بر تن آن پوشانده شده است، وقتى حضرت حجّت(عج) همان دین اصیل حضرت رسول(ص) را مطرح مىکنند، بهعنوان دینى جدید جلوه مىکند و بسیارى نیز مىگویند دین جدید آورده است. و اما عالمانى که در مقابل حضرت مىایستند، از روایات فهمیده مىشود که آن دسته از عالمان و فقهایى هستند که در آخرالزمان قائل به نقص و ناکارآمدى دین مىشوند و احکام و فتاوى جدید براى کامل کردن و کارآمد کردن آن ارائه مىدهند. مىدانید که هم اکنون کسانى هستند که در مقابل نصوص صریح قرانى و روایى، اجتهاد مىکنند و معتقدند دیگر در دنیاى جدید نمىتوان احکام گذشته را پیاده و حتى مطرح کرد، لذا باید دست به اجتهادى جدید بزنیم. از جمله این احکام، احکام مربوط به تفاوتهاى مردان و زنان در باب ارث و دیه و… است. و باز در حدیث است که آخرین مقاومتهاى سازمانیافته در مقابل حضرت را گروهى از همین دست فقها صورت مىدهند و طبعاً حضرت هم با قدرت با آنها برخورد خواهند کرد.
فراسو: تعدد فرق و مذاهب مختلف (توحیدى و غیرتوحیدى، الهى و بشرى و…) پس از ظهور حضرت و استقرار حکومت ایشان به چه شکل درخواهد آمد؟
نصیرى: آن دوران مصداق آیه «لیظهره على الدین کلّه و یکون الدین کلّه لله» مىباشد و از تعدد قرائتها و احزاب و جناحها و پلورالیسم سیاسى و عقیدتى خبرى نیست. حاکمیت حضرت(عج) مطلق خواهد بود و یک صدا بیشتر نخواهد بود که آن صداى عدل و توحید و اسلام است. امام صادق(ع) مىفرماید: «با ظهور حضرت(عج)، همه ادیان و مذاهب از بین مىروند و جز دین خالص باقى نمىماند» و در روایتى دیگر مىفرماید: «به خدا سوگند، ناهماهنگى و اختلاف بین ادیان و مذاهب از بین مىرود و فقط یک دین باقى خواهد ماند، همانگونه که خداوند مىفرماید: «دین نزد خداوند اسلام است و بس.»
فراسو: حکومت ایشان چگونه با اختلاف و تعدد فرهنگها، قومیتها، زبانها و… برخورد خواهد داشت؟ (به عنوان مثال آیا زبان واحدى در سراسر حکومت ایشان رسمیت مىیابد؟ و…)
نصیرى: تا آنجا که این اختلافها در تعارض با احکام اسلام و عدالت و معنویت نباشد و جزء اختلافها و تفاوتهاى طبیعى و مشروع باشد، على‌الاصول مانعى از وجود آنها نخواهد بود و اساساً این تفاوتها و اختلافها براساس حکمتالهى ایجاد شده است (و جعلناکم قبائل و شعوباً لتعارفَوا). اگرچه در بعضى از امور به جهت سهولت و یا جهات دیگر، ممکن است یگانگى و یکدستى ایجاد شود. البته در باب تعدّد زبان و یا زبان واحد، الان حدیثى در خاطرم نیست ولى بعید نیست که مردم زبانهاى متعدد را بفهمند و به راحتى با هم ارتباط بر قرار کنند.
فراسو: نحوه ارتباط حضرت با مردم و مردم با ایشان به چه شکل خواهد بود؟ رسانهها در عصر مهدوى(عج) به چه شکل خواهند بود؟
نصیرى: سهولت در ارتباط یکى از ویژگیهاى جامعه مهدوى(عج) است. اما نه از مقوله ارتباطات مدرن، امام صادق(ع) مىفرماید: «هرگاه قائم(عج) ما قیام کند، خداوند به گوشها و چشمهاى شیعیان ما قوه و نیرویى مىبخشد و در حالى که بین آنها و قائم(عج)، نامهرسان و واسطهاى نیست، با شیعیان تکلم مىفرماید و آنها مىشنوند و به آن حضرت مىنگرند، در حالى که حضرت در مکان خود است.» عجیب این است که عدهاى این روایت را اشاره به رادیو و تلویزیون و ماهواره و رسانههاى جدید مىدانند، در حالى که اولاً روایت سخن از تحقق این امر همزمان با قیام حضرت مىگوید، در حالى که ماهواره و تلویزیون قبل از ظهور محقق شده‌اند. و ثانیاً به چشم و گوش شیعیان قوه و نیرویى داده مىشود که چنین ارتباطى را برقرار مىکنند نه آنکه ابزار قدرتمندى واسطه این ارتباط هستند. اگر مقصود، ماهواره و تلویزیون بود حضرت مىتوانست بفرماید وسایلى ایجاد خواهد شد که با آن وسایل ارتباط برقرار مىشود.
فراسو: نظام تعلیم و تربیت در عصر مهدوى(عج) چگونه خواهد بود؟ (شکل نظام، نوع علوم و…)
نصیرى: در این زمینه، روایات خیلى جزیى توضیح ندادهاند اما آن چه مسلم است این است که علوم حقیقى و نورانى و نه شبه علم و علوم مضر و سکولارف مدرن به مردم عرضه خواهند شد. امام صادق(ع) مىفرماید: «علم، بیست و هفت حرف است و تمام آنچه انبیاى الهى آورنده آن بودهاند، تنها دو حرف از آن بوده و تا به امروز مردم بیش از دو حرف آن را نشناختهاند اما وقتى قائم(عج) ما قیام کند؛ بیست و پنج حرف دیگر را در میان مردم منتشر خواهد کرد و دو حرف موجود را نیز به آن ضمیمه خواهد نمود.» از این حدیث دو نکته مهم استفاده مىشود: ۱ـ معلم همه علوم (چه علوم مادى و چه معنوى) انبیا بودهاند. ۲ـ علوم مدرن که در آخرالزمان و قبل از ظهور، ایجاد و گسترش مىیابند، از سوى امام صادق(ع) به رسمیت شناخته نمىشوند، چرا که اگر به رسمیت شناخته مىشدند حضرت باید مىفرمودند، چند حرف از علم هم در آخرالزمان و قبل از ظهور به وجود مىآید و یا لااقل مىفرمودند: دو حرفى که انبیاء آوردهاند، قبل از ظهور به شکوفایى مىرسند. اما مىبینیم که اصلاً حضرت سخنى از علوم جدید به میان نمىروند چرا که به زعم ما در منطق ائمه معصومین(ع)، این علوم از زمره علوم مطلوب و مشروع خارج هستند.
