موعود پایگاه اینترنتی موعود
برخی از افراد مراسم چهارشنبه سوری و روشن کردن آتش را به قیام مختار ثقفی نسبت داده‌اند و گفته‌اند قیام او چهارشنبه بوده و برای اعلام قیام، یاران مختار به پشت بام رفته و آتش روشن کردند.
به مناسبت فرا رسیدن چهارشنبه آخر سال که میان ما ایرانی ها به چهارشنبه سوری معروف است با حجت الاسلام علی مصلح، مدیر مدرسه علمیه پیامبر اعظم (ص) شهرستان دشتی بوشهر در خصوص این مراسم و جایگاه آن در سنت های اسلامی‌به گفتگو نشسته ایم؛ گفتگوی ما با این محقق ادیان باستانی و باورهای ایرانی از نظرتان می‌گذرد:
روشن کردن آتش و به طور کلی سنت های رایج در چهارشنبه آخر سال (چهارشنبه سوری) از کجا نشات گرفته است؟
سنت چهارشنبه سوری در میان زرتشتیان ( ایرانیان باستان) از سه باور نشات گرفته بود؛ بازگشت فَروَهرها(ارواح) در چهارشنبه آخر سال، جشن آتش برای بیدار شدن ایزد رپیثون و اعلام بی گناهی سیاوش.
زرتشتیان معتقد بودند در چهارشنبه آخر سال ارواح مردگان آنها به خانه های خود باز می‌گردند و برای همین آتش هایی می افروختند تا هر یک از ارواح خانه خود را پیدا کند و به آنجا برود. همچنین آنها جشنی در پایان سال برگزار می‌کردند که بر اساس آن ایزد رفیث وند را فرا می خواندند.
فرا خواندن ایزد رفیث به چه معنا است؟
ایرانیان باستان برای هر قدرت و نیرویی، صاحبی به نام ایزد (خدای خیالی) قائل بودند. آنها در واقع باورهای طبیعت پرستی داشتند. مثلا اگر در جنگی پیروز می‌شدند می‌گفتند ایزد بهرام ما را کمک کرد. به همین منظور چهارشنبه پایان سال که هوا رو به گرما می رفت، آتشی می افروختند و ایزد رپیثون (گرمای نیمروزی) را که معتقد بودند در زمستان برای گرم نگه داشتن ریشه های درختان به زمین فرو می رود تا آنها خشک نشوند، را فرا می خواندند.
آیا اقوال دیگری در خصوص منشا چهارشنبه سوری وجود دارد؟
بله، برخی آن را به اعلام بی گناهی سیاوش (که فردوسی به آن اشاره می‌کند) نسبت می دهند و برخی از اساس نسبت دادن چهارشنبه سوری را به ایران باستان رد می‌کنند و می‌گویند اصلا در گاه شماری گذشته روزها به صورت ماهانه بوده و هر روزی از ماه، نام های دیگر داشته و نامگذاری ایام هفته بعد از اسلام باب شد. برخی دیگر هم بیان می‌کنند اصلا پریدن از روی آتش با احترامی‌که ایرانیان باستان برای آتش قائل هستند، در تضاد است و مراسم چهارشنبه سوری جزو ایین باستانی زرتشتیان نیست.
عده ای نیز اعتقاد دارند در گذشته میان ایرانیان باستان آزمایشی به نام “ور” وجود داشت که بر طبق آن هر فردی برای راستگویی خود باید از میان آتش برافروخته ای عبور می‌کرد یا سرب داغ روی سینه او می رختند و اگر او زنده می ماند، مشخص بود که او فردی راستگوست و ایزد “اشه” او را نجات داده است.(فردوسی به این مطلب اشاره کرده است)
اما بعضی نیز اظهار می‌کنند برافروختن آتش در میان ایرانیان در چهارشنبه پایان سال به نوعی برای گندزدایی و ضدعفونی کردن محیط زندگی بود نه چیز دیگری. عده ای دیگر نیز بیان می‌کنند از آنجا که ایرانیان باستان مراسمی‌برای مُردگان خود نمی‌گرفتند، تنها برای سیاوش چهارشنبه آخر سال آتش روشن کرده و یاد او را به این صورت گرامی می داشتند.
آیا قول و نظری هم وجود دارد که مراسم چهارشنبه سوری را به دین نسبت داده و در واقع برای آن منشأ دینی قائل شده باشند؟
بله؛ برخی از افراد مراسم چهارشنبه سوری و روشن کردن آتش را به قیام مختار ثقفی نسبت داده‌اند و گفته‌اند قیام او چهارشنبه بوده و برای اعلام قیام، یاران مختار به پشت بام رفته و آتش روشن کردند؛ که البته جای شک و تردید در استناد این مطلب به چهارشنبه سوری وجود دارد.
به طور کلی آیا در اسلام تایید یا ردی بر مراسم چهارشنبه سوری ایراد شده است یا نظری در این باره وجود ندارد؟
در این خصوص تصریحی در دین اسلام وجود ندارد یعنی نه رد و نه تایید؛ اما بی شک اگر اساس سنت های چهارشنبه سوری را بر مطالب باطل مانند گرامیداشت آتش، جلوگیری از گمراهی ارواح و … بدانیم و بر این باور آن را بپذیریم، این با آموزه های اسلامی ما در تضاد است و مشکل به وجود می آید. به طور کلی ایرانیان باستان معتقد بودند آتش، ایزدی است که عبادت های آنان را به اهورامزدا می رساند و به همین منظور تقدس خاصی برای آتش قائل بودند.
آیا می توان در اسلام سنت هایی یافت که جایگزین مراسم چهارشنبه سوری کرد؟
این گونه که بگوییم دستوری در این زمینه وارد شده، نه نداریم؛ اما سنت های پسندیده ای که برای نظافت و بهداشت وجود دارد و مورد تایید اسلام است می توان جایگزین مناسبی باشد. به طور مثال ایرانیان باستان برای دفع جادو و سحر، از آب و قلیا و آتش و سرکه برای ضدعفونی کردن خانه ها استفاده می‌کردند. باید توجه داشت که نمادهایی که جشن های آتش حاکی از آن است اسلامی نیست و سابقه آریایی دارد.
______
شبستان
