مناظره – فضایل امام علی (ع)

هنگامی‌که معاویه به عنوان خلیفه مسلمین وارد مدینه طیّبه شد، دستور داد تا ابن عباس، عموزاده علی(ع) را حاضر کنند، آن‌گاه با کمال ناراحتی و خشم به او گفت: شنیده‎ام هنوز دم از فضایل علی می‎زنی؟ مگر نمی‎دانی ذکر فضایل علی را ممنوع کرده‎ام؟ بترس از این‌که مبتلای به عقوبت سختی گردی به نحوی که هرگز از آن رهایی نداشته باشی.

ابن عباس فرمود: تمام اهل مدینه شاهدند که من به غیر از تفسیر قرآن سخن دیگری بر زبان جاری نمی‎کنم، لکن چون از پیغمبر خدا(ص) شنیدم که فرمودند: «مَنْ فسَّرَ القرآنَ بِرَایهِ فَالیَتَبَوَّءْ مَقْعَدَهُ مِنَ النّارِ» کسی که قرآن را بر خلاف واقع تفسیر کند، جایگاه او در آتش خواهد بود؛ لذا هرگز قرآن را بر خلاف واقع تفسیر نمی‎کنم.
معاویه گفت: تفسیر بگو و خلاف حقیقت و درو‎غ هم معنا مکن، لکن حق نداری دم از فضیلت علی بزنی.
ابن عباس گفت: بسیار خوب، لکن گاهی من این آیه شریفه را می‎خوانم:
«وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسکیناً وَ یَتیماً و أسیراً»[سوره انسان، آیه۸] از من سؤال می‎کنند: خداوند در این آیه از چه کسانی ستایش می‎کند؟
اگر بگویم آنان علی و فاطمه و فضّه خادمه می‎باشند، آیه را به نحو حقیقت تفسیر نموده‎ام و إلاّ آیه را به دروغ و خلاف واقع تفسیر کرده‎ام.»
معاویه گفت: آیات دیگر را از برای مردم تفسیر کن. مگر قر‎‎آن آیه دیگری ندارد؟ ابن عباس گفت: بسیار خوب، اینک آیه دیگری می‎خوانم و آنگاه این آیه را خواند: «یا أیُّها الرَّسولُ بَلَّغْ ما اُنزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ الّناس» [سوره مائده، آیه۶۷] از من سؤال می‎کنند، پیامبر مأمور به ابلاغ چه موضوعی بوده که اگر آنرا ابلاغ نمی‎کرد گویا اصلاً رسالت خود را ابلاغ نکرده؟ اگر بگویم پیغمبر(ص) در غدیر خم مأمور بود تا علی(ع) را به عنوان خلیفه بلافصل خود معرفی نماید آیه را درست تفسیر کرده‎ام و الا بر خلاف واقع سخن گفته‎ام.
معاویه گفت: مگر حتماً باید این آیه را تفسیر کنی؟ آیه دیگری بخوان.
ابن عباس گفت: این آیه شریفه را بشنو: «یاایُّهاالذین آمنوا اذا ناجَیْتُمُ الرَّسولَ فَقَدَّموا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَه» [سوره مجادله، آیه۱۲]؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، هنگامى که مى‌خواهید با پیامبر نجوا کنید، پیش از نجوایتان به تهیدستى صدقه‌اى پیشکش کنید…. از من می‎پرسند: آیا کسی به این آیه شریف عمل نموده؟
اگر بگویم تنها کسی که به این آیه عمل نموده علی(ع) است و او با این‌که یک دینار بیشتر نداشت، با این حال یک دینار را با ده درهم عوض نمود و هر‌گاه می‎خواست با پیامبر(ص) نجوا کند، یک درهم صدقه می‎داد، در این صورت آیه را صحیح تفسیر کرده‎‏ام و إلّا بر خداوند دروغ بسته‎ام و من هرگز جرأت آن را ندارم که بر خلاف واقع، قرآن را تفسیر کنم. معاویه گفت: از آیات دیگر قرآن بخوان.
ابن عباس خواند: «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشری نَفْسَهُ اَبْتِغاءَ مَرْضات اللهِ، وَاللهُ رَئُوفٌ بالعِبادِ»»[سوره بقره آیه۲۰۷]؛ و از میان مردم کسى نیز هست که جان خود را به خدا مى‌فروشد تا در همه کارها خشنودى او را طلب کند. وجود چنین کسى، لطفى از سوى خدا بر آدمیان است، و خدا به بندگانش رئوف است. از من می‎پرسند: آن کسی که جان خود را در راه رضایت خدا بذل نمود که بوده؟ اگر بگویم آن شخص علی(ع) بود که در «لیله المبیت» بجای پیغمبر اکرم(ص) در بستر خوابید تا این‌که آن حضرت بتواند به مدینه هجرت کند، آیه را به نحو حقیقت و واقع تفسیر نموده‎ام وإلا به خداوند اسناد دروغ داده‎‎ام.
معاویه گفت: از آیات دیگر قرآن بخوان.
ابن عباس گفت: این آیه شریفه را گوش کن: «قُلْ لا اَسْئَلُکُمْ عَلَیهِ اَجْراً اِلاّ المَوَدَّهَ فی القُرْبی» [سوره شور‎ی، آیه۲۳]؛بگو: من بر ابلاغ رسالتم که شما را به چنین جایگاهى مى رساند، هیچ مزدى جز دوستى با خویشانم از شما نمى خواهم…. از من سؤال می‎کنند: «ذی القربی» کیانند که محبت آنان در عوض مزد رسالت پیغمبر(ص) می‎باشد؟ اگر بگویم مراد، علی و فاطمه و فرزندان آن‌هاست درست تفسیر کرده‎ام و گرنه بر خلاف واقع تفسیر کرده‎ام و من هرگز این کار را نخواهم کرد.
معاویه گفت: قرآن هزاران آیه دارد، آیه دیگری بخوان.
ابن عباس خواند: «انَّما یُریدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ اَلْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً» [سوره احزاب، آیه۳۳]؛ جز این نیست که خدا مى خواهد پلیدى را از شما اهل بیت بزداید و شما را از آثار آن به طور کامل پاک دارد. از من می‎پرسند: آنانی‌که خداوند هر رجس و پلیدی را از آن‌ها زایل نموده چه کسانی هستند؟ اگر بگویم آنان اهلبیت پیغمبر اکرم(ص) هستند براستی سخن گفته‎ام و الّا آیه را به دروغ تفسیر کرده‎ام.
معاویه گفت: مگر در قرآن آیه دیگری نیست؟
ابن عباس این آیه شریفه را خواند: «فَمَنْ حاجَّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جائَکَ مِنَ العِلْمِ فَقُل ْتَعالَوْ نَدْعُ اَبْنائَنا وَ اَبْنائَکُمْ وَ نسائَنا و نسائَکُمْ وَ اَنفُسَنا اَنْفُسَکُمْ، ثٌمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلُ لَّعنَهَ اللّهِ عَلَی الکاذِبینَ»[آل عمران /۶۱]؛ جز این نیست که عهده دار امور شما مؤمنان، خدا و پیامبر او و کسانى‌اند که ایمان آورده‌اند، همانان که نماز برپا مى دارند و در حال رکوع زکات مى دهند و گفت: از من سؤال می‎کنند: داستان مباهله پیغمبر(ص) با نصارای نجران که بنا شد در حق هم نفرین کنند تا خداوند دروغگو را از بین ببرد چیست؟
اگر بخواهم طبق واقع تفسیر کنم باید بگویم: پیغمبر اکرم(ص) در روز مباهله دو فرزند خود، امام حسن و امام حسین(ع) و زهرا(س) و علی(ع) را با خود همراه کرد و از علی(ع) تعبیر به «نفس» و جان خود کرد، اما اگر بگویم پیغمبر(ص) مردی غیر از علی(ع) را جهت مباهله با خود همراه کرد قطعاً دروغ گفته‎ام و من هرگز بر خلاف واقع آیه‎ای تفسیر نمی‎کنم….