موعود پایگاه اینترنتی موعود
فایده‌ای ندارد. حتّی اگر گوش‌هایتان را هم تیز کنید؛ حتّی اگر سرتان را از پنجره بیرون بیاورید و دقّت کنید هم فایده‌ای ندارد. صدایی نمی‌شنوید و نهایتاً تنها کاری که می‌توانید بکنید، این است که تلویزیون یا رادیویی را روشن کنید تا متوجّه شوید آیا اذان داده‌اند یا خیر؟!
ماجرا چندان پیچیده نیست. شهرهای ما رشد کرده‌اند، بزرگ شده‌اند و پر جمعیّت. برای این افزایش جمعیّت و آسایش آنها، هر روز تمهیداتی چیده می‌شود، بزرگراه‌های طبقاتی، وسایل حمل و نقل بهینه، مرکز خریدها و فروشگاه‌هایی که هر چه را تا به حال ندیده‌ای، در آنها می‌بینی، فضای سبز و تفریحات سالم(!) آسمان‌خراش‌ها و مجتمع‌های مسکونی که جمعیّت بیشتری را در خود جا می‌دهند و غیره و غیره، امّا در این میان سهم بسیاری از موارد نادیده گرفته شده است. مواردی که جای بررسی بسیار زیادی دارد. در این گزارش، ما تنها به یک مورد از این کمبودها اشاره می‌کنیم.
شنیده نشدن صوت قرآن و اذان در کلان شهرهای اسلامی ایران، مثل تهران، شیراز، تبریز و …، پدیده‌ای است که چند سالی هست رخ نموده و بعضاً مورد توجّه و تذکّر برخی مسئولان نیز قرار گرفته است. این پدیده به ویژه در مناطق پر جمعیّت و پر تردّد شهری مثل تهران به خوبی مشهود است. به گونه‌ای که اگر در محلّه‌هایی چون سعادت آباد، صادقیه، تهران‌پارس، ولنجک و… کاری داشته باشی و کار تا ظهر به درازا بکشد، به سختی می‌توانی از وقت نماز مطّلع شده و با سختی بسیار بیشتری می‌توانی یک مسجد برای اقامه نماز بیابی.
هیاهوی شهرها و فراموشی خدا
فهیمه دانشجوی فناوری اطّلاعات است و در جواب به سؤالمان در خصوص اینکه چرا صدای اذان در شهر اسلامی‌شنیده نمی‌شود، می‌گوید: من فکر می‌کنم عقاید مردم در این خصوص خیلی دخیل است. وقتی اذان پخش شود و هیچ کس به آن توجّه نکند، وقتی مساجد ما خالی باشند، وقتی با بی‌تفاوتی از کنار صوت قرآن و اذان می‌گذریم. چه فرقی می‌کند صدایش را بشنویم یا نشنویم؟ من فقط گاهی اوقات صبح‌ها صدای اذان را می‌شنوم، آن هم به این سبب است که همه جا ساکت است. انگار آدم‌ها باید خواب باشند تا بتوان ردّ پایی از خدا پیدا کرد.
خانم شفیعی می‌گوید: امروز ظهر در میدان ونک، کاری داشتم؛ امّا هر چه گشتم و پرس‌و‌جو کردم، نتوانستم یک مسجد پیدا کنم که نماز ظهرم را بخوانم.
آقای ابراهیمی نیز می‌گوید: ما در محلّه قدیمی‌مان راحت می‌توانستیم صدای اذان را بشنویم، حتّی صبح‌ها با صدای اذان از خواب بیدار می‌شدیم، چون چند مسجد در اطرافمان وجود داشت؛ امّا در محلّه جدید اصلاً صدای اذان را نمی‌شنویم. وی در مورد علّت آن می‌گوید: در این محل، هم تعداد مساجد کم است و هم صدای بلندگوها را بلند نمی‌کنند.
آقای رجبی که خادم مسجد «امام حسن مجتبی(ع)» است، هیاهو و شلوغی شهرها را در شنیده نشدن صدای اذان مؤثّر می‌داند و می‌گوید: در بعضی محلّه‌ها مسجدها اندکند و برای همین صدای اذان به گوش نمی‌رسد، بعضی مساجد هم خیلی به ساعت و پخش اذان توجّهی نمی‌کنند و رسماً تعطیلند و تبدیل به حسینیه‌ای که فقط ایّام محرّم مراسم برگزار می‌کنند، شده‌اند.
وی همچنین به آرام بودن صدای اذان پخش شده از بلندگوها اشاره می‌کند و می‌گوید: قبلاً مساجد گلدسته داشتند و روی هر گلدسته بلندگوهایی نصب شده بود که هر کدام از بلندگوها رویش به یک سمت از محل بود و با پخش اذان در تمام محلّه‌های اطراف، صدای اذان می‌پیچید؛ امّا الآن بیشتر مساجد شبیه به ساختمان‌های عادّی ساخته می‌شوند و تنها یک بلندگو روی بام برای پخش اذان دارند که صدایش در این شلوغی‌ها چندان راه به جایی نمی‌برد.
شیعیان و کمترین مساجد
همان‌طور که مصاحبه شوندگان اشاره کردند، کمبود مساجد در شهر می‌تواند یکی از مهم‌ترین عوامل این اتّفاق باشد تا جایی که سرانه مسجد برای هر شهروند تهرانی تنها ۱۲ سانتی متر اعلام شده است؛ در حالی که بر اساس سرانه مسجد در جهان اسلام که توسط وزارت کشور اعلام شده است، باید برای هر دویست نفر یک مسجد وجود داشته باشد. نکته تأسّف برانگیز دیگر این است که در امّ‌القرای جهان اسلام، از بین ۶۰ هزار مسجد موجود، تنها ۲۰ هزار مسجد فعّال هستند؛ در حالی که بر اساس آمار ما، در ایران نیازمند حدّاقل ۴۰۰ هزار مسجد هستیم.
از سوی دیگر ما با مسئله جدیدی در شهرسازی روبه‌روییم، پروژه‌های مسکن مهر و شهرهای جدید، مکان‌هایی هستند که جمعیّت بسیاری را در خود جا می‌دهند؛ در حالی که پیش‌بینی فضای مذهبی چون مساجد در آنها بسیار کم است. برای مثال «شهر جدید پردیس» واقع در ۱۵ کیلومتری شرق تهران با جمعیّتی حدود ۱۰۰ هزار نفر، تنها ۵ مسجد دارد. در این شهر صدای اذان در بسیاری از محلّه‌ها اصلاً شنیده نمی‌شود. البتّه در راستای پروژه‌های عمرانی این شهر، کارشناس آمار و اطّلاعات سازمان عمران شهر جدید پردیس خبر داد که هشت مسجد جدید در حال احداث است و این تعداد مسجد می‌تواند این نیاز را تا حدودی مرتفع نماید.
همچنین «جهان نیوز» در تحقیقی که صورت داده است، مطرح می‌کند که شیعیان ایران کمترین مساجد و مراکز مذهبی را به نسبت هم‌وطنان اهل سنّت و اقلیّت‌های مذهبی دارند. بر اساس این تحقیق و بنا بر گزارش‌های رسمی در مورد جمعیّت کشور، از ۷۲ میلیون نفر ایرانی، بیش از ۹۹% مسلمان هستند. بر اساس همین گزارش در برابر هر ۵۰۰ نفر سنّی مذهب، یک مسجد و در برابر هر ۱۱۰۰ شیعه، یک مسجد وجود دارد.
این در حالی است که مطابق آمار غیر رسمی، نزدیک به ۴۰ درصد مساجد، بدون روحانی و نیاز به بازسازی اساسی دارند.
تفاخر دنیوی، جانشین تفاخر دینی
کم‌رنگ شدن توجّه به اذان در شهرهای بزرگ ما دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد؛ حجّت الاسلام و المسلمین محمّدمهدی ماندگاری، کارشناس مسائل مذهبی و استاد حوزه علمیّه در این خصوص می‌گوید:
یکی از اصول دین مداری این است که ما آرایش و تشخّص‌های زندگی را که به آن افتخار می‌کنیم، اسلامی‌باشند؛ امّا متأسّفانه در جامعه ما تفاخر دینی در اولویّت مردم نیست. اذان گفتن یکی از تفاخرات دینی ماست، داشتن محاسن برای آقایان و عفاف و حجاب برای بانوان و بسیاری موارد دیگر نیز همین طور، امّا امروزه ماشین و خانه و تفاخرات دنیوی جای تفاخرات دینی را گرفته‌اند. امروز اگر به کسی بگویی بیا و خادم مسجد باش، آن را اهانت می‌داند؛ درحالی که بسیاری از اولیا و انبیای الهی کلیددار مساجد بوده‌اند و این یک افتخار بسیار بزرگ است. این روزها مؤذّن بودن یا مکبّر بودن ارزشی برای مردم ما ندارد؛ زیرا درگیر تفاخرات دنیوی شده‌اند.
حجّت الاسلام ماندگاری همچنین در خصوص اهمّیت پخش اذان و عواقب حذف آن نیز گفت:
اذان یک نماد دینی است و یک پرچم است. شهری که صدای اذان از آن بلند شود، اشاره به مسلمانی و اهل خدا بودنش دارد و اینها برکات بسیاری برای آن شهر به همراه خواهد داشت. ما در احادیث نیز داریم که بهتر است اذان زنده پخش شود، تکرار شود و حتّی دسته جمعی اذان گفته شود؛ امّا دوری از این نمادهای دینی، دوری از تولّی و تبرّی دینی است. وقتی نمادهای دینی نباشد، نمادهای غیر دینی جای آن را می‌گیرد. وقتی صدای اذان در شهر کم شود، صدای موسیقی جای آن را می‌گیرد، صدای بی‌حیایی و بی نمازی در آن شهر بلند می‌شود.
ترس دشمن از صوت اذان
شنیده نشدن صدای اذان در شهرهای بزرگ کشور ما، درست زمانی رخ می‌دهد که در بسیاری از شهرهای دنیا، تعداد مساجد رو به رشد بوده و نگرانی سران آن کشورها را در پی داشته است تا جایی که برای مثال در کشوری چون آمریکا، در برخی شهرها مثل «نیویورک»، «نیوآرک» و «نیوجرسی» به اعمال قدرت و حتّی جاسوسی در بین مسلمانان پرداخته‌اند و در برخی شهرهای جهان، چون «بارسلون اسپانیا»، یا برخی شهرهای کشور «آذربایجان» نیز پخش اذان با ممنوعیّت رو به رو بوده است. این امر به ویژه در شهرهای مختلف سرزمین «فلسطین» مشهود است. رژیم اشغالگر «قدس» پخش اذان در شهرهای فلسطین را باعث مزاحمت شهروندان غاصب خود دانسته‌اند و دستور منع پخش اذان را صادر کرده‌اند و حتّی در برخی از شهرها نیز اجازه روشن کردن نورافکن‌های مناره‌ها را در پنج وعده پخش اذان نمی‌دهند، امری که اعتراضات بسیاری را در پی داشته است.
حجّت الاسلام ماندگاری در خصوص نگرانی دشمنان اسلام از پخش اذان بیان داشت:
دشمن از جایگاه اذان بیشتر از ما آگاه است. آنها به خوبی می‌دانند که اذان یک نماد و پرچم است. نمادی از ولایت، نبوّت، اتّحاد و پیروزی. اذان نماد مقاومت و همّت و پیروزی است و ما در روایت‌ها می‌خوانیم، زمانی که پیامبر اکرم(ص) در مدینه موفّق شدند، به بلال فرمودند که اذان بگوید و این اذان نماد پیروزی مسلمانان و اتّحاد آنهاست. این اتّحاد همان چیزی است که دشمنان ما از آن می‌ترسند و به جایگاه آن پی برده‌اند، به همین دلیل درصدد حذف تدریجی آن در شهرهای مختلف دنیا هستند.
در این شرایط لازم است که ما نیز به این نماد اتّحاد و پیروزی توجّه بیشتری داشته باشیم. در سال‌های اخیر طرح های مختلفی از سوی شهرداری‌های شهرهای بزرگ، چون «تهران»، «شیراز» و «مشهد» مبنی بر پخش سراسری اذان توسط وسایل حمل و نقل عمومی پیشنهاد شده است که می‌تواند تا حدودی به پخش سراسری اذان و شنیده شدن آن کمک کند؛ امّا بی‌توجّهی به این شعور دینی، همان‌طور که حجّت الاسلام ماندگاری اشاره کردند، محمل را برای فرود و رفت و آمد نیروهای شیطانی فراهم می‌کند و در نهایت مردم آهسته آهسته گوش جانشان تهی از این نماد اسلامی می‌شود. امری که برای شیعه خانه
امام زمان(عج) مصیبتی غیرقابل جبران خواهد بود.
می‌توانیم از خودمان شروع کنیم. پخش زنده اذان در محل‌هایی که صوت اذان به گوش نمی‌رسد، توسط یک نفر می‌تواند بسیار مفید باشد؛ حتّی اگر در ابتدا با تمسخر سایرین رو به رو شود. در اولویّت بعدی نیز رادیو و تلویزیون‌های منازل نیز می‌توانند وسیله مناسبی برای پخش اذان باشند. فقط کافی است صدای آن را کمی‌بلند کنید تا گوش جان مردم به این صوت عادت کند، نه صدای کوبش موسیقی ماشین‌ها در شهر.
گزارش از مریم محبّی