تاج خورشيد

آیا تابه حال خورشید گرفتگی کامل را دیده‌اید؟ حتّی اگر عکسی از یک خورشید گرفتگی کامل را هم دیده باشید، متوجّه می‌شوید که وقتی این گوی درخشان، به طور کامل پشت ماه پنهان شود، یک هاله سفید رنگ، دور تا دور آن را فرا گرفته است. این هاله، بیرونی‌ترین لایه از جوّ خورشید است که آن را «تاج خورشید» می‌نامند. تاج را فقط در زمان کسوف کامل می‌شود مشاهده کرد؛ زیرا در غیر از این زمان، به خاطر نور شدید ساطع شده از سطح مرئی خورشید، نمی‌توانیم تاج را ببینیم. تاج خورشید یکی از معمّاهای اخترشناسی است؛ زیرا دمای سطح مرئی خورشید، معمولاً شش‌هزار درجه سانتی‌گراد است؛ امّا دمای تاج در نزدیکی خورشید به یک میلیون درجه هم می رسد.

آیا تابه حال خورشید گرفتگی کامل را دیده‌اید؟ حتّی اگر عکسی از یک خورشید گرفتگی کامل را هم دیده باشید، متوجّه می‌شوید که وقتی این گوی درخشان، به طور کامل پشت ماه پنهان شود، یک هاله سفید رنگ، دور تا دور آن را فرا گرفته است. این هاله، بیرونی‌ترین لایه از جوّ خورشید است که آن را «تاج خورشید» می‌نامند. تاج را فقط در زمان کسوف کامل می‌شود مشاهده کرد؛ زیرا در غیر از این زمان، به خاطر نور شدید ساطع شده از سطح مرئی خورشید، نمی‌توانیم تاج را ببینیم. تاج خورشید یکی از معمّاهای اخترشناسی است؛ زیرا دمای سطح مرئی خورشید، معمولاً شش‌هزار درجه سانتی‌گراد است؛ امّا دمای تاج در نزدیکی خورشید به یک میلیون درجه هم می رسد.
تاج خورشید، میلیون‌ها کیلومتر در منظومه شمسی و حتّی ورای زمین نیز پراکنده شده است. در واقع بخشی از ذرّات باردار که از خورشید به زمین می‌رسند و در قطب‌ها، شفق‌های قطبی را پدید می‌آورند، ذرّات شتاب گرفته موجود در تاج هستند. دمای تاج در فوران‌های شدید خورشیدی حتّی به بیش از ۱۰میلیون درجه هم می‌رسد. اگر عکس‌های گرفته شده در چند کسوف کامل را با هم مقایسه کنید، می‌بینید که گسترش بخش مرئی تاج در فضا تغییر می‌کند. در واقع این اتّفاق به دوره‌های فعالیت خورشید بستگی مستقیم دارد. هر زمان خورشید فعّال بوده و لکّه‌های خورشیدی زیادی هم داشته است، تاج نیز در فضای منظومه شمسی گسترده‌تر شده است و در دوره فعّالیت کم خورشید، تاج نیز به حدّاقل وسعت خود کاهش می‌یابد. اخیراً اخترشناسان دریافته‌اند ارتباطی بین فعّالیت‌های مغناطیسی خورشیدی و دمای فوق‌العادّه زیاد تاج، که حتّی تا ۲۰ برابر دمای سطح آن نیز می‌رسد، وجود دارد.

منبع: مجله دانستنی‌ها، دوره جدید، شماره ۴۲، ۲۸ آبان ۱۳۹۰، ص ۶۲.