عصمت کتاب مقدس-۲

محمدابراهیم الشربینی صقر
ترجمه: رضا عباسپور

اشاره:

یکی از مهم‌ترین مبانی عقیدتی بنیادگرایان مسیحی، عصمت یا خطاناپذیری کتاب مقدس است، و بر همین اساس معتقدند، همه آنچه در کتاب مقدس آمده است، کلمه به کلمه، به همان صورتی که در این کتاب آمده و بدون هیچ تأویلی محقق خواهد شد.

در قسمت اول این مقاله پس از بررسی اصلی ادعای مسیحیان صهیونیست در مورد عصمت کتاب مقدس به نقد این ادعا پرداخته و گفته شد که کتابی که به طریق وحی نازل می‌شود و ادعای عصمت آن از خطا و اشتباه می‌رود باید دارای دو شرط باشد. دلایل صحت سند کتاب و دلایل صحت متن آن و این دو شرط هم، جز در قرآن در کتاب دیگری وجود ندارد. پس عصمت کتاب مقدس امری بی‌دلیل است.

دلایل صحت سند در قسمت پیشین بررسی شد و در این قسمت به بررسی دلایل صحت متن می‌پردازیم.

 2. دلایل صحت متن
مهم‌‌ترین دلایل صحت و سلامت متن عبارتنداز:

۱. سلامت متن از افتراء و تهمت‌هایی که بر خدا و رسول خدا بسته شده است؛
۲. سلامت متون کتاب از تناقض (اختلاف‌ها و اشتباه‌ها)؛
۳. در برداشتن موارد غیبی.

هر کدام از این موارد را به‌‌طور مفصل تبیین می‌‌کنیم:

۱ـ۲. سلامت متن از افتراء و تهمت بر خدا و رسول: کتاب مقدس پر از تهمت‌هایی است که بر خدا و رسول او زده شده است. این خود می‌‌تواند دلیل تحریف آن باشد، بعضی از متونی که در عهد قدیم و جدید آمده، خداوند و انبیای او را به صفاتی که در شأن آنها نیست توصیف می‌‌کنند. آنچه که در سفر پیدایش آمده است می‌‌تواند مؤید حرف ما در آنچه که به خدا نسبت داده‌‌اند و البته لایق شأن خداوندی نیست، باشد:
خداوند در روز هفتم از آنچه ساخته بود فارغ شد و آرام گرفت. پس خداوند روز هفتم را مبارک خواند و آن را تقدیس نمود؛ زیرا که در آن روز بعد از اتمام کارش استراحت نموده و آرام گرفت.۱

چگونه می‌‌توان خستگی را به خداوند نسبت داد؟! آیا کسی که خسته شود می‌‌تواند استحقاق مقام خدایی را داشته باشد؟ اما آنچه حقیقت است در « قرآن کریم» آمده است.

و لقد خلقنا السّماوات والأرض و ما بینهما فی ستّه أیّام و ما مسّنا من لغوب.۲
و در حقیقت، آسمان‌ها و زمین و آنچه را که میان آن دو است در شش هنگام آفریدیم و احساس خستگی نکردیم.

در همین سفر پیدایش نسبت به انبیا نیز تهمت‌هایی روا داشته‌‌اند:
و لوط از صوغر خارج شد و با دو دختر خود در کوه ساکن شد؛ زیرا ترسید که در صوغر بماند پس با دو دختر خود در غاری ساکن شد. دختر بزرگ به دختر کوچک گفت: پدر ما پیر شده و مردی بر روی زمین نیست که بر حسب عادت کلی جهان بتواند با ما نزدیکی کند. بیا تا پدر خود را شراب بنوشانیم و با او همبستر شویم تا نسلی از پدر خود نکاهیم پس در همان شب پدر خود را شراب نوشانیدند و دختر بزرگ آمده و با پدر خویش هم خواب شد و او از خوابیدن و برخواستن وی آگاه نشد.۳

این‌چنین کتاب مقدس لوط نبی را به زنا با دختران خود محکوم می‌‌کند. اینها دروغی بیش نیست.
آیا با وجود این مطالب خرافی و دروغین باز هم کتاب مقدس معصوم از خطا و اشتباه است.
۲ـ۲. سلامت کتاب از تناقض (اختلاف‌ها و اشتباه‌ها): کتابی که ادعای عصمت آن می‌‌رود ممکن نیست که احکامش با هم تناقض داشته باشند، مطالبش با هم اختلاف ندارند و اشتباهی در آن مشاهده نمی‌‌شود. کتابی که در دست اهل کتاب است پر است از این اشتباه‌ها، اختلاف‌ها و….

در کتاب إظهار الحق آمده است:
نویسنده می‌‌گوید: هر کدام از اختلافات و اشتباهات به مواردی تقسیم می‌‌شوند. اختلافاتی که بین دو سفر است یا دو صحاح در یک سفر، و گاهی این اختلافات میان دو فقره در یک صحاح است یا در یک فقره میان دو نسخه، یا بین دو ترجمه با دو زبان مختلف و… و طریق شناخت اختلافات، مقابله بین اسفار و صحاح‌ها و میان ترجمه‌‌های مختلف و نسخه‌‌های متفاوت است. اغلب اختلافات به الفاظ برمی‌‌گردد و اما اشتباهات، آنچه که اشتباهی در آن رخ می‌‌دهد به خود فقره و معنای آن برمی‌‌گردد، شناخت اشتباهات به‌‌وسیله تناقض آنها با واقعیت یا عرف یا تاریخ یا عقل یا اقوال محققین یا با آنچه که در دین بدیهی است امکان می‌‌یابد.۴

در اینجا به برخی از اختلافاتی که در کتاب مقدس وجود دارد اشاره می‌‌کنیم. آنها بر سه نوعند:
الف) تناقض در یک خبر و موضوع آن؛
ب) تناقض در یک خبر و در دو موضوع؛
ج) تناقض در حکم تکلیفی.

الف) تناقض در یک خبر و موضوع آن: برای مثال در انجیل متّی آمده است:
این دوازده نفر را عیسی(ع) فرستاده و به آنها وصیت کرده و گفت: از راه امت‌ها نروید و در شهری از سامریان داخل مشوید. بلکه نزد گوسفندان گم شده اسراییل بروید.۵

و در پایان انجیل متّی آمده است:
پس عیسی پیش آمده به ایشان خطاب کرده و گفت: تمامی قدرت آسمان و زمین به من داده شده است، پس بروید و همه امت‌ها را شاگرد سازید و ایشان را با اسم رب و ابن و روح‌‌القدس تعمید دهید.۶

دکتر عبداللَّه در توضیح این دو متن می‌‌نویسد:
متن اول به دعوتی خصوصی تصریح می‌‌کند ـ که صحیح همان است ـ اما در متن دوم دعوتی عمومی دارد. این دو متن در یک انجیل آمده‌‌اند.۷

این است تناقض در یک خبر و موضوع آن. چگونه این کتاب را متصف به عصمت می‌‌کنند در حالی که چنین تناقضاتی در آن وجود دارد.

ب) تناقض در یک خبر و در دو موضوع: آنچه که در انجیل متّی و لوقا در مورد نسب نامه حضرت مسیح آمده است با هم تناقض دارند. درا نجیل متی در صحاح اول آمده است:
کتاب نسب‌‌نامه عیسی مسیح بن داوود بن ابراهیم.۸

و اما در انجیل لوقا آمده است:
عیسی آن هنگام که شروع کرد قریب به سی ساله بود و حسب گمان مردم پسر یوسف بن هالی بن متاثیا بن لاوی بن ملکی بن ینا بن یوسف بن متاثیا بن عاموس بن ناحوم بن حسلی بن نجای بن مآث بن متاثیا بن شمعی بن یوسف بن یهودا بن یوحنا بن ریسا بن زربابل بن شالتیئیل بن نیری بن ملکی بن آدی بن قضم… بن یهودا بن یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم.۹

اختلاف دو انجیل در نسب نامه حضرت عیسی کاملاً واضح و روشن است.
در عهد قدیم نیز تناقض‌های زیادی مشاهده می‌‌شود برای مثال در «سفر لاویان» آمده است:
اگر برادرت نزد تو فقیر شده و خود را به تو بفروشد او را مثل غلام خود مدار. مثل مزدور و مهمان نزد تو باشد و تا سال یوبیل نزد تو خدمت نماید.۱۰

و در همین سفر آمده است:
ایشان را تا ابد مملوک سازید.۱۱

و در سفر تثنیه آمده است:
اگر مرد یا زن عبرانی از برادرانت به تو فروخته شود. او تو را شش سال خدمت نماید. پس در سال هفتم او را نزد خود آزاد کرده، رها کن.۱۲

این‌ها تناقضاتی است که در عهد قدیم مشاهده می‌‌شود. اگر کتاب مقدس کتابی از طرف خداوند بود، اخبار آن با هم تناقضی نداشت.

ج) تناقض در حکم تکلیفی: در احکام تکلیفی نیز تناقض‌هایی در کتاب مقدس دیده می‌‌شود. برای مثال برخی از متون کتاب مقدس به حرمت خمر و اجتناب از نوشیدن آن امر کرده و برخی دیگر آن را نعمت خدا و منّتی از طرف او می‌‌دانند.
از متونی که در مورد تحریم خمر آمده است:
شراب مسخره کننده است و مسکرات عربده می‌‌آورد و هر که با آن فریفته شود حکیم نیست.۱۳

همچنین آمده است:
زنا، شراب و شیره دل ایشان را می‌‌رباید.۱۴

و متونی که آن را حلال می‌‌شمارد:
تو را دوست داشته برکت خواهد داد و خواهد افزود و میوه بطن تو و میوه زمین تو را و شراب و روغن تو را و… دوست دارد.۱۵

در سفر جامعه آمده است:
شرابت را با قلبی پاک بنوش.۱۶

و در متّی:
پسر انسان که می‌‌خورد و می‌‌نوشد می‌‌آید و می‌‌گویند اینک مردی پرخور و میگسار آمد.۱۷

این هم تناقض در حکم تکلیفی، آیا کتاب مقدس معصوم از خطا و اشتباه است؟

اشتباهات
در کتاب مقدس اشتباهات بسیاری وجود دارد. علامه رحمهالله هندی برخی از آنها را در کتابش آورده است.
در آیه هفده از باب دوم سفر پیدایش آمده است: »اما از درخت معرفت نیک و بد زنهار نخوری؛ زیرا روزی که از آن خوردی هر آینه خواهی مرد«. و این اشتباه است، چرا که حضرت آدم(ع) از آن خورد و نه تنها در آن روز نمرد بلکه بیش از نود سال زندگی کرد.۱۸

و از جمله اشتباهات در عهد جدید:
در باب بیست و شش از انجیل متّی که عیسی(ع) به یهود می‌‌گوید: بعد از این پسر انسان را خواهید دید که بر دست راست قوّت نشسته بر ابرهای آسمان می‌‌آید.۱۹

و این یک اشتباه است چرا که یهود هنوز ننشسته است و بر ابرهای آسمان نیامده است.۲۰

کتاب مقدسی که بنیادگرایان ادعای عصمت آن را دارند پر است از اختلافات و اشتباهاتی که نمونه‌‌هایی از آن ذکر شد، چگونه کتاب مقدس را کتابی بدون اشتباه و خطا می‌‌دانند؟!

اما تنها کتابی که در آن اشتباه و یا اختلافی وجود ندارد کتاب « قرآن کریم» است. خداوند بزرگ می‌‌فرماید:
أفلا یتدبّرون القرآن ولو کان من عند غیرالله لوجدوا فیه اختلافاً کثیراً.۲۱

آیا در معانی قرآن نمی‌‌اندیشید؟ اگر از جانب غیر خدا بود قطعاً در آن اختلافات بسیاری می‌‌یافتند.

۳. دربرداشتن موارد غیبی
مطالب مشتمل بر موارد غیبی یک کتاب نشان از سلامت متن آن است. اگر کتابی معصوم از خطا و اشتباه باشد به ناچار باید محتوی موارد غیبی باشد. مانند ایمان به روز جزا و ایمان به صفات و اسماء خداوندی، عقل به تنهایی قادر به درک همه یا برخی از آنها نیست، پس هر کتابی که شامل اینگونه مباحث شد (مثل قرآن کریم) صادق و حقیقی است. البته منظور ما کتابی است که شامل متونی مشتمل بر صفات و اسماء خداوندی بوده یا هر چیزی که از ملائکه، بهشت و جهنم، روز حساب و… بحث کرده باشد نه همه کتاب‌ها.

باید بدانید که عقل از درک مغیبات عاجز است و هیچ راهی برای درک آنها جز طریق وحی صادق از خداوندی آگاه نیست. پس آمدن برخی از مغیبات همچنانکه در قرآن نیز آمده است دلیلی است بر اینکه این متن وحی صادقی است که امکان دستیابی به آن از غیر طریق وحی وجود ندارد. خداوند می‌‌فرماید:
عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه أحداً إلاّ من ارتضی من رسول فانّه یسلک من بین یدیه و من خلفه رصداً لیعلم أن قد أبلغوا رسالات ربّهم و أحاط بما لدیهم و أحصی کلّ شی‌‌ء عدداً.۲۲

دانای نهان است و کسی را بر غیب خود آگاه نمی‌‌کند، جز پیامبری را که از او خشنود باشد، که در این صورت برای او از پیش رو و از پشت سرش نگاهبانانی برخواهد گماشت تا معلوم بدارد که پیامهای پروردگار خود را رسانیده‌‌اند و خدا بدانچه نزد ایشان است احاطه دارد و هر چیزی را به عدد شمار کرده است.

خلاصه کلام:
هر دو شرطی که درباره آنها به‌‌طور مفصل بحث کردیم یعنی دلایل صحت سند و دلایل سلامت متن فقط و فقط در قرآن کریم وجود دارد و کتاب مقدس فاقد آن است. پس چگونه این بنیادگرایان مدعی عصمت حرف به حرف کتاب مقدس هستند؟

تفسیر حرف به حرف کتاب مقدس
بنیادگرایان بر این باورند که باید حرف به حرف کتاب مقدس را تفسیر کرد و از هر نوع تأویل به رأیی اجتناب نمود.

برای رد این نظریه می‌‌گوییم: ای مسیحیان بنیادگرا! شما که همیشه دم از تفسیر حرف به حرف کتاب مقدس می‌‌زنید پس به چه دلیل کتاب مقدس را تأویل و تفسیر می‌‌کنید و آنهم تأویلات و تفسیراتی که مبنایش امیال و گرایش‌های نفسانیتان است و با این عمل سخن خود را نقض می‌‌کنید، برای مثال در سفر حزقیال تفسیر واژه «یأجوج و مأجوج» را «روسیه» می‌‌دانید که خداوند در نبرد «آرماگدون» آن را نابود خواهد کرد، و از طرفی همین واژه را در سفر رؤیا به گونه‌‌ای دیگر تفسیر می‌‌نمایید:

… تا بیرون رود و امت‌هایی را که در چهار زاویه جهانند یعنی یأجوج و مأجوج را گمراه کند و ایشان را به خاطر جنگ گردهم آورد و مقدار ایشان چون ریگ دریاست.۲۳

شما در این آیه یأجوج و مأجوج را کشور روسیه نمی‌‌دانید بلکه آن را استعاره‌‌ای از توصیف جنگ آخرالزمان به‌‌شمار می‌‌آورید که در حقیقت وجود خارجی ندارد.

ای پیروان مذهب عصمت حرف به حرف کتاب مقدس چرا به این استعارات و تأویلات پناه می‌‌برید!
نمونه‌‌ای دیگر اینکه شما آرماگدون را نبردی در پایان تاریخ جهان می‌‌دانید اما در تفسیرات خود آن را اسم مکانی به شمار می‌‌آورید.

مؤید حرف ما جمله‌‌ای است که در سفر رؤیا آمده است:
پس آنها را در مکانی به نام آرماگدون جمع کرد.۲۴

بالاخره آیا آرماگدون نام مکانی است و یا نام نبردی، شما در عمل حرف‌هایتان را زیر پا می‌‌گذارید، این دلیل بی‌‌پایه بودن تفسیرها و پیروی از هوا و هوسهاست.

اعتقاد بنیادگرایان به تقدّس شخص
بنیادگرایان مسیحی علاوه بر اینکه معتقد به تقدیس متون هستند اشخاص را نیز مقدس می‌‌دارند، دلیل تقدس متون، عصمت حرف به حرف آنها از هرگونه اشتباه، خطا، نقص و عیب است. پس آنها حق هستند و هر چه مخالف آنهاست باطل. قبلاً در این مورد مباحثی داشته‌‌ایم و بر ما لازم است تا در مورد دوم (تقدیس اشخاص) بحث؛ کنیم چرا که این بنیادگرایان جایگاه افراد را جایگاه رفیعی می‌‌دانند و معتقدند که کلام آنها از متون کتاب مقدس هم برتر است.

اما آنچه که از آنها صادر می‌‌شود مبتنی بر امیال و گرایش‌های نفسانی است.
به این بنیادگرایان می‌‌گوییم: اگر ادعای عصمت بزرگانتان را می‌‌کنید و معتقد به مقام والای آنها هستید بلکه گفتار آنها را بر متون کتاب مقدس ترجیح می‌‌دهید، پس به چه دلیل در یک مسئله اقوال آنها مختلف است و در کلامشان تناقض و تفسیرات مختلفی مشاهده می‌‌شود.

اگر کلام آنها را معصوم از خطا و اشتباه می‌‌دانید ممکن نیست که در گفتار یکی از آنها تناقض وجود داشته باشد؛ چرا که در هنگام تناقض دو قول، باید صحّت یکی را قبول کرد و به بطلان دیگری حکم داد. در اینصورت هیچکدام از آن دو قول، معصوم نخواهد بود.

به بنیادگرایانی که معتقد به عصمت کتاب و بزرگانشان هستند می‌‌گوییم: چرا در مهم‌ترین عقیده‌‌تان یعنی عقیده هزاره اختلاف نظرات زیادی وجود دارد.

مگر برخی از شما نمی‌‌گویید که مسیح(ع) پس از اینکه به حساب مؤمنان جهان رسید به مدت هزار سال به زمین باز خواهد گشت پس به ناگزیر باید زمینه اجتماعی و سیاسی را برای بازگشت مسیح آماده کنیم.
و مگر عده‌‌ای دیگر از شما نمی‌‌گویید که مسیح(ع) به زمین باز خواهد گشت تا به تنهایی به مدت هزار سال بر اهل زمین حکمرانی کند.

در مقام مقایسه، سخن کدامیک از علمای شما را بپذیریم. آیا هنوز معتقد به عصمت کتاب و گفتار علمایتان هستید. قرآن کریم کتابی است که به حضرت محمد(ص) وحی شده و از هرگونه خطا و اشتباهی به دور است. تحریف نشده است و در آن اختلافات و یا اشتباهاتی وجود ندارد. تنها رسول‌‌الله(ص) است که فرد معصومی‌به‌‌شمار می‌‌رود، ۲۵ وی کلام خداوند را به مردم ابلاغ می‌‌کرد و در کارش از هوی و هوس پیروی نکرد:
و ما ینطق عن الهوی إن هو إلاّ وحی یوحی.۲۶

و از سر هوس سخن نمی‌‌گوید این سخن چیزی جز وحی که وحی می‌‌شود نیست.
امام ابن‌‌کثیر (م ۷۷۴ ق.) در تفسیر این دو آیه می‌‌نویسد:
کلامی مغرضانه و از روی هوا و هوس نگفت و کلام خداوند را بی‌‌کم و کاست به مردم ابلاغ کرد.۲۷

به همین دلیل اطاعت و پیروی از او لازم است. خداوند می‌‌فرماید:
و ما اتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا و اتقوا الله إنّ اللَّه شدید العقاب.۲۸
و آنچه را به شما داد، بگیرید و از آنچه شما را بازداشت باز ایستید و از خدا پروا بدارید که خدا سخت کیفر است.

کلام رسول الله(ص) از طرف خداوند بزرگ مرتبه است. می‌‌فرماید:
یا أیّها الرّسول بلّغ ما أنزل إلیک من ربّک و إن لم تفعل فما بلّغت رسالته والله یعصمک من الناس إن الله لا یهدی القوم الکافرین.۲۹
ای پیامبر! آنچه از پروردگارت به سوی تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنی پیامش را نرسانده‌‌ای و خدا تو را از گزند مردم نگاه می‌‌دارد، آری خدا گروه کافران را هدایت نمی‌‌کند.

و می‌‌فرماید:
و أنزلنا الیک الذّکر تبیّن للناس ما نزل إلیهم و لعلّهم یتفکّرون.۳۰

و این قرآن را به سوی تو فرود آوردیم تا برای مردم آنچه را که برای ایشان نازل شده است توضیح دهی و امید که آنها بیاندیشند.

و رسول‌‌الله داناترین مردم به منظور خداوند است، خداوند مراد خود را به رسول‌‌اللَّه می‌‌فهماند و بیان می‌‌کند:
ثمّ إنّ علینا بیانه.۳۱
و سپس تبیین آن بر ما لازم است.

نتیجه‌گیری:
از آنچه گفته شد نتیجه می‌‌گیریم که:

۱. ادعای عصمت کتاب مقدس از خطا و اشتباه توسط مسیحیان بنیادگرا یک ادعای بی‌‌پایه است که سندی بر صحت آن وجود ندارد، کتاب مقدس دارای دو شرط دلایل صحت سند و دلایل سلامت متن نیست. در نتیجه عصمت آن ثابت نشده و قداستش از بین می‌‌رود.

۲. ادعای تفسیر حرف به حرف کتاب مقدس نیز ادعای دروغینی است. این امر با آنچه که ذکر کردیم واضح می‌‌شود. آنها رو به تفسیر کتاب مقدس آورده‌‌اند و در تفسیرات خود تأویلات و استعاره‌‌های بسیاری را به کار برده‌‌اند که باعث تناقض در کلامشان شده است.

۳. ادعای تقدیس اشخاص و اینکه کلامشان از خطا و اشتباه به دور است نیز باطل است. بزرگ‌ترین دلیل بر بطلان ادعای آنها این است که بر یک نظر یا یک متن اتفاق‌‌نظر پیدا نکرده‌‌اند.

پس با مباحثی که به طور مشروح آورده شد نتیجه آن است که کتاب مقدس تحریف شده و نمی‌‌توان عصمت از خطا و اشتباه را به آن نسبت داد.

ماهنامه موعود شماره ۵۴

پی‌‌نوشت‌ها:
۱. سفر پیدایش ۳-۲/۲.
۲. سوره ق(۵۰) آیه ۳۸.
۳. سفر پیدایش ۳۴-۳۰/۱۹.
۴. اظهار الحق، رحمهالله هندی، تحقیق دکتر محمد احمد ملکاوی، دارالحرمین، قاهره، ۱۴۱۳ه، ص۱۶۸.
۵. متی ۶-۵/۱۰.
۶. متی ۱۷/۲۸.
۷. مدخل لدراسه الادیان، ص۱۱۴.
۸. متی ۱/۱.
۹. لوقا ۲۵-۲۳-۳.
۱۰. لاویان ۴۰-۳۹/۲۵.
۱۱. لاویان ۴۶/۲۵.
۱۲. تثنیه ۱۲/۱۵.
۱۳. امثال سلیمان نبی ۱/۲۰.
۱۴. هوشع ۱۱/۴.
۱۵. تثنیه ۱۳/۷.
۱۶. جامعه ۷/۶.
۱۷. متی ۱۹/۱۱.
۱۸. اظهار الحق، ص۲۲۶.
۱۹. پیدایش ۶۴/۲۶.
۲۰. اظهارالحق، ص۳۴۶.
۲۱. سوره نسا(۴)، آیه ۸۲.
۲۲. سوره جن(۷۲)، آیات ۲۶ تا ۲۸.
۲۳. سفر رؤیا ۸/۲۰.
۲۴. همان، ۱۶/۱۶.
۲۵. این مطلب براساس اعتقاد اهل سنت که تنها پیامبراکرم(ص) را معصوم می‌دانند بیان شده است وگرنه به اعتقاد شیعه افزون بر پیامبر(ص)، حضرت زهرا(س) و دوازده امام نیز از مقام عصمت برخوردارند.
۲۶. سوره نجم (۵۳)، آیات ۳و۴.
۲۷. تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، مکتبه التوفیقیه، قاهره، ص۳۳۹ و ۳۴۰.
۲۸. سوره حشر(۵۹)، آیه ۷.
۲۹. سوره مائده(۵)، آیه ۶۷.
۳۰. سوره نحل(۱۶)، آیه ۴۴.
۳۱. سوره قیامت (۷۵)، آیه ۱۹.