موعود پایگاه اینترنتی موعود
از روایات متعدّد چنین استفاده میشود که ائمّه(ع) در دوران حکومت و زمامداری خود، تکلیف خاصّی دارند. یکی از آنها تطبیق دادن زندگی خود با فقیرترین افراد کشورش می‌باشد که آنها از صبر بیرون نروند؛ چنان‌که امیر آزادگان، علی(ع) در پاسخ عاصم بن زیاد بصری این مطلب را فرمودند: «شما مانند ما نیستید! ما در ایّام حکومت، مکلّف به تطبیق زندگی خود با کمترین فرد مملکت هستیم.»
حضرات معصومان(ع)، ده‌ها سال قبل از آنکه نواده گرامی‌اشان، امام مهدی(ع) به دنیا بیایند، از طریق علم امامت، واقف به خصال روحی و صفات و سیره ایشان بودند و در کلام روایات، وجوهی از آن همه را بیان داشته‌اند؛ از جمله آنکه امام موسی‌بن جعفر(ع) در توصیف سیما و صفات امام مهدی(ع) فرمودند:
۱. «یَعْتَوِرُهُ مَعَ سُمْرَتِهِ صُفْرَهٌ مِنْ سَهَرِ اللَّیْلِ بِأَبِی مَنْ لَیْلُهُ یَرْعَى النُّجُومَ سَاجِداً وَ رَاکِعاً بِأَبِی مَنْ لَا یَأْخُذُهُ فِی اللَّهِ لَوْمَهُ لَائِمٍ مِصْبَاحُ الدُّجَى بِأَبِی الْقَائِمُ بِأَمْرِ اللَّه؛ ۱
بر اثر تهجّد و شب‌زنده‌داری، رنگش به زردی متمایل است. پدرم فدای کسی باد که شب‌ها در حال سجده و رکوع، طلوع و غروب ستارگان را پیگیر میشود (وداع می‌نماید)! پدرم فدای کسی که در راه خدا ملالت ملامتگران در او اثر نمی‌گذارد! او چراغ هدایت در تاریکی‌های مطلق است. پدرم فدای کسی که به امر خدا قیام می‌کند!»
۲. «خاشعٌ للّه کَخُشوعِ النَّسرِ لِجِناحِه؛ ۲
مهدی(عج) در برابر خداوند فروتن است؛ همچون شترمرغ در برابر بال‌هایش.»
۳. «أَلمَهدیُّ خاشِعٌ لِلّهِ کَخُشوعِ الزُّجاجَهِ؛ ۳
مهدی(عج) در برابر پروردگارش، همچون شیشه خاشع است.»
۴. «یَکُونُ أَشَدَّ النَّاسِ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَل؛ ۴
مهدی(عج) در برابر پروردگارش، از همه متواضع‌تر است.»
۵. «الْجَحْجَاحِ الْمُجَاهِدِ الْمُجْتَهِد؛ ۵
او شتابنده به سوی نیکی‌ها و بزرگواری‌ها، مبارز و سخت‌کوش است.»
۶. «عَلَیْهِ کَمَالُ مُوسَى وَ بَهَاءُ عِیسَى وَ صَبْرُ أَیُّوب؛ ۶
او دارای کمال موسی، شکوه عیسی و شکیبایی ایّوب است.»
۷. «إِنَّ الْعِلْمَ بِکِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُنَّهِ نَبِیِّهِ ص لَیَنْبُتُ فِی قَلْبِ مَهْدِیِّنَا کَمَا یَنْبُتُ الزَّرْعُ عَلَى أَحْسَنِ نَبَاتِه؛ ۷
علم به کتاب خدا و سنّت پیامبر، در دل مهدی ما(عج) ریشه می‌دواند؛ آن‌چنان که گیاه در دل مساعدترین سرزمین‌ها ریشه می‌دواند.»
۸. «إذ بَعَثَ اللّهُ رَجُلاً مِن أَطائِبِ عِترَتی وَ أبرارِ ذُرِّیَتی عَدلاً مُبارَکاً زَکیّاَ لا یُغادِرُ مِثقالَ ذَرَّهٍ… یَکونُ مِنَ اللّهِ عَلى حَذَرِ، لا یُغیِّرُ بِقَرابَتِهِ، لا یَضَع حِجرَاً عَلَى حِجرٍ؛ ۸
آنگاه خداوند، مردی را از بهترین فرزندان و پاک‌ترین عترت من برمی‌انگیزد که سراپا عدل و برکت و پاکی است، از کوچک‌ترین حقّ‌کسی چشم نمی‌پوشد. او فرمان خدا را پیروی می‌کند. با کسی، حساب خویشاوندی ندارد و سنگی روی سنگ نگذارد (از متاع دنیا چیزی برنمی‌گیرد).»
۹. ٍ«یُعْرَفُ الْإِمَامُ قَالَ بِالسَّکِینَهِ وَ…تَعْرِفُهُ بِالْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ وَ بِحَاجَهِ النَّاسِ إِلَیْهِ وَ لَا یَحْتَاجُ إِلَى أَحَد؛ ۹
مهدی(عج) را با سکینه و وقار می‌شناسید و با شناختن حلال و حرام و نیاز همگان به او بی‌نیازی او از همه را خواهید شناخت.»
۱۰. «یَکُونُ أَعْلَمَ النَّاسِ وَ أَحْکَمَ النَّاسِ وَ أَتْقَى النَّاسِ وَ أَحْلَمَ النَّاسِ وَ أَشْجَعَ النَّاسِ وَ أَسْخَى النَّاسِ وَ أَعْبَدَ النَّاس… وَ تَنَامُ عَیْنُهُ وَ لَا یَنَامُ قَلْبُهُ وَ یَکُونُ مُحَدَّثا… وَ یَکُونُ دُعَاؤُهُ مُسْتَجَاباً حَتَّى إِنَّهُ لَوْ دَعَا عَلَى صَخْرَهٍ لَانْشَقَّتْ بِنِصْفَیْن؛ ۱۰
او دانا، حیکم، پرهیزکار، بردبار، بخشنده و عابدترین مردمان است… دیدگانش در خواب فرو می‌رود؛ ولی دلش همیشه بیدار است و فرشتگان با او سخن گویند… دعایش همواره به اجابت می‌رسد. اگر در مورد سنگی نفرین کند، از وسط دو نیم میشود.»
۱۱. «دَلَالَتُهُ فِی خَصْلَتَیْنِ فِی الْعِلْمِ وَ اسْتِجَابَهِ الدَّعْوَه؛ ۱۱
مهدی(عج) دو نشانه آشکار دارد که با آنها شناخته میشود؛ یکی دانش بیکران و دومی استجابت دعا.»
۱۲. «أَکْثَرُکُمْ عِلْماً وَ أَوْصَلُکُمْ رَحِما؛ ۱۲
دانش او از همه شما افزون‌تر و صله ارحام‌کننده‌تر از همه شما است.»
۱۳. «فَوَ اللهِ مَا لِبَاسُهُ إِلَّا الْغَلِیظُ وَ لَا طَعَامُهُ إِلَّا الْجَشِب؛ ۱۳
به خدا سوگند! که لباس مهدی(عج) جز پوشاکی درست و غذای او جز غذای سخت و بی‌خورش نیست.»
۱۴. «و یشرط لهم على نفسه… أن یمشی حیث یمشون، و یکون من حیث یریدون و یرضى بالقلیل، و یملأ الأرض بعون اللّه عدلاً کما ملئت جورا، یعبد اللّه حق عبادته و لا یاخذ حاجبا و لا بواباً؛ ۱۴
([در پیمان دوطرفه هنگام گرفتن بیعت در «مکّه»] او نیز در حقّ خود تعهّد می‌کند که از راه آنها برود، جامه‌ای مثل جامه آنها بپوشد، مرکبی همانند مرکب آنها سوار شود؛ آن‌گونه که مردم می‌خواهند و به کم راضی و قانع شود، زمین را به یاری خداوند پر از عدالت کند؛ چنان‌که پر از ستم شده باشد. خدا را آن‌طور که شایسته است، بپرستد و برای خود دربان و نگهبان اختیار نمی‌کند.»
۱۵. «یُشِیرُ بِالتُّقَى وَ یَعْمَلُ بِالْهُدَى؛ ۱۵
تقوا را پیشه خود می‌سازد و از روی بصیرت و هدایت، گام برمی‌دارد.»
••• خوراک و پوشاک آن حضرت
از روایات متعدّد چنین استفاده میشود که ائمّه(ع) در دوران حکومت و زمامداری خود، تکلیف خاصّی دارند. یکی از آنها تطبیق دادن زندگی خود با فقیرترین افراد کشورش می‌باشد که آنها از صبر بیرون نروند؛ چنان‌که امیر آزادگان، علی(ع) در پاسخ عاصم‌بن زیاد بصری این مطلب را فرمودند: «شما مانند ما نیستید! ما در ایّام حکومت، مکلّف به تطبیق زندگی خود با کمترین فرد مملکت هستیم.»
امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «خداوند مرا برای خلق خود امام قرار داد و بر من واجب گردانیده است که در نفس و طعام و شراب و لباس خود، مانند ضعفای مردم تقدیر کنم تا که فقیر به فقر من اقتدا کند و ثروت غنی، او را به طغیان واندارد.»۱۶
در این‌باره روایات متعدّد داریم که مردمان امّت به دین امامان و رهبران خود می‌نگردند؛ زیرا: «النَّاسُ عَلَى دینِ مُلُوکِهِم؛ مردم بر دین پادشاهان خودند.»
روش امام زمان(عج) نیز در زندگی حکومتی، همان روش رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین (ع) خواهد بود؛ غذای خشک و سخت و لباس زبر و خشن.
۱. امام صادق(ع) فرمودند:
«إِذَا خَرَجَ الْقَائِمُ لَمْ یَکُنْ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْعَرَبِ وَ قُرَیْشٍ إِلَّا السَّیْفُ مَا یَأْخُذُ مِنْهَا إِلَّا السَّیْفَ وَ مَا یَسْتَعْجِلُونَ بِخُرُوجِ الْقَائِمِ وَ اللَهِ مَا لِبَاسُهُ إِلَّا الْغَلِیظُ وَ مَا طَعَامُهُ إِلَّا الشَّعِیرُ الْجَشِبُ وَ مَا هُوَ إِلَّا السَّیْفُ وَ الْمَوْتُ تَحْتَ ظِلِّ السَّیْفِ؛ ۱۷
وقتی قائم(عج) خروج کرد، میان او و عرب و قریش جز شمشیر نیست و نمی‌گیرد از آن، مگر با شمشیر و برای چه به خروج قائم عجله می‌کنند؟! به خدا قسم! طعامش نیست، مگر جوی خشک و لباس او نیست، مگر غلیظ و (دست‌آورد خروج او) نیست، مگر شمشیر و مرگ در زیر سایه شمشیر.»
۲. معلّی‌بن خنیس به امام صادق(ع) عرض کرد: اگر امر، دست شما بود، هر آینه با شما زندگی خوشی داشتیم؟ فرمودند: «قسم به خدا! اگر این امر (حکومت) به دست ما آید، نخواهد بود، مگر خوراک خشن و لباس درشت.»۱۸
۳. به مفضّل فرمودند: «نخواهد بود، مگر زندگی پیغمبر و روش امیرالمؤمنین(ع).»۱۹
۴. ابی‌بصیر گوید که امام صادق(ع) فرمودند:
«مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِخُرُوجِ الْقَائِمِ فَوَاللهِ مَا لِبَاسُهُ إِلَّا الْغَلِیظُ وَ لَا طَعَامُهُ إِلَّا الْجَشِبُ وَ مَا هُوَ إِلَّا السَّیْفُ وَ الْمَوْتُ تَحْتَ ظِلِّ السَّیْفِ؛ ۲۰
برای چه به خروج قائم(عج) عجله می‌کنید؟! به خدا قسم! لباس او نیست، مگر غلیظ و طعامش نیست، مگر خشک و نیست آن (خروج)، مگر شمشیر و مرگ در زیر سایه شمشیر.»
۵. حضرت رضا(ع) فرمودند: «شما امروز، از آن روز آزادتر و آسوده‌خاطرتر هستید.»
عمربن خلاد پرسید: چگونه؟ فرمودند: «اگر قائم(عج) خروج کند، نخواهد بود، جز عرق کردن و خون بسته ریختن. آن روز قرارگاه مردم بر پشت زین و لباس قائم(عج) نخواهد بود، جز درشت و طعام او نخواهد بود، جز خشن.»۲۱
۶. حمّاد بن عثمان گوید که حضرت امام صادق(ع) فرمودند: «علی‌بن ابی‌طالب(ع) آن لباس را در آن زمان می‌پوشید. بر او خرده نمی‌گرفتند و اگر امروز از آن لباس را بپوشد، لباس شهرت خواهد بود. بهترین لباس هر زمان، لباس مردم آن زمان است؛ امّا قائم ما اهل بیت(ع) زمانی که ظهور می‌کند، لباس علی(ع) را می‌پوشد و به شیوه آن حضرت عمل می‌کند.»۲۲
پی‌نوشت‌ها:
۱. «بحارالانوار»، ج ۵۳، ص ۶۱، ب ۲۹، ح ۵۲ از «الخرائج».
۲. «عقدالدّرر»، امام رضا(ع)، ص ۱۵۸.
۳. «الملاحم و الفتن»، امام صادق(ع)، ص ۵۸؛ شاید تشبیه به شیشه از جهت تسلیم و عدم مقاومت آن باشد.
۴. «الزام النّاصب»، امام رضا(ع)، ص ۱۰.
۵. «جمال الاسبوع»، امام رضا(ع)، ص ۳۱۰؛ «صحیفه مهدویّه»، ص ۲۶۰.
۶. «عیون اخبارالرّضا(ع)»، امام صادق(ع)، ج ۱، ص ۳۶ در حدیث لوح.
۷. «بحارالانوار»، امام باقر(ع)، ج ۵۲، ص ۳۱۷؛ «منتخب الاثر»، ص ۳۰۹.
۸. «الملاحم و الفتن»، پیامبر(ص)، ص ۱۰۸؛ (بنا به نقل «روزگار رهایی»، ج ۲، ص ۹۵۰.)
۹. «غیبت نعمانی»، امام حسین(ع)، ص ۱۲۷؛ «منتخب الاثر»، ص ۳۹۰.
۱۰. «الزام الناصب»، امام رضا(ع)، ص ۹ (بنا به نقل «روزگار رهایی، ج ۱، ص ۱۳۲).
۱۱. «عیون اخبار الرّضا»، امام رضا(ع)، ج ۱، ص ۱۸۰؛ «الزام النّاصب»، ص ۱۰.
۱۲. «غیبت نعمانی»، امام علی(ع)، ص ۱۱۴؛ «بحارالانوار»، ج ۵۱، ص ۱۱۵؛ «منتخب الاثر»، ص ۳۰۹.
۱۳. «غیبت نعمانی»، امام صادق(ع)، ص ۱۲۲؛ «بحارالانوار»، ج ۵۲، ص ۳۵۴.
۱۴. «منتخب الاثر»، امام علی(ع)، ص ۴۶۹.
۱۵. «بحارالانوار»، امام صادق(ع)، ج ۵۲، ص ۲۶۹.
۱۶. «اصول کافی»، ج ۱، ص ۴۶۶، ح ۱۰۷۳/۱.
۱۷. ترجمه «غیبت نعمانی»، باب ۱۵، ص ۲۳۴؛ «معجم الملاحم و الفتن»، ج ۴، ص ۶.
۱۸. معلّی بن خنیس: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع لَوْ کَانَ هَذَا الْأَمْرُ إِلَیْکُمْ لَعِشْنَا مَعَکُمْ فَقَالَ وَ اللَّهِ لَوْ کَانَ هَذَا الْأَمْرُ إِلَیْنَا لَمَا کَانَ إِلَّا أَکْلُ الْجَشِبِ وَ لُبْسُ الْخَشِن، «غیبت نعمانی»، ص ۱۹۳؛ «بحارالانوار»، ج ۵۲، ص ۳۴۰، ب ۲۷، از دعوات راوندی.
۱۹. «وَ قَالَ(ع) لِلْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ لَوْ کَانَ هَذَا الْأَمْرُ إِلَیْنَا لَمَا کَانَ إِلَّا عَیْشُ رَسُولِ اللهِ(ص) وَ سِیرَهُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ(ع)»، «بحارالانوار»، ج ۵۲، همان.
۲۰. «غیبت نعمانی»، ص ۱۲۲؛ «غیبت طوسی»، ص ۲۹۲؛ «بحارالانوار»، ج ۵۲، ص ۳۲۵۴، باب ۲۷، ح ۱۱۵ و ص ۳۵۵ ح ۱۱۶، از «غیبت نعمانی» در غیبت طوسی (الا الشعیر الجشب) آمده است جشب یعنی خشک (المنجد).
۲۱. «معجم أحادیث الامام المهدی»، ج ۴، ص ۱۶۴، ح ۱۲۲۴؛ «غیبت نعمانی»، باب ۱۵، ص ۱۹۲؛ «بحارالانوار»، ج ۵۲، ص ۳۵۸، ب ۲۷، ح ۱۲۶.
۲۲. «اصول کافی»، ج ۱، ص ۴۱۱؛ «بحارالانوار»، ج ۴۰، ص ۳۳۶.
مهدی واحدی
