موعود پایگاه اینترنتی موعود
یکی از مناطق مهم در وقایع آخرالزمان، اردن است. موقعیت اردن در ابتدای روایاتی که به کُوَر خمس (مناطق پنج‌گانه) پرداخته‌اند، آمده است. کور خمس مناطقی هستند که توسط سفیانی، تصرف می‌شوند. سفیانی از « وادی یابس» (بیابانی در مرز اردن و سوریه) ظهور می‌کند، ابتدا بر دمشق تسلط می‌یابد و آنگاه از بنی‌کلب بیعت می‌گیرد.از همین رو در آغازین شماره ویژه سرزمین های درگیر از این کشور- در منطقه شام- آغاز می‌کنیم.
- جایگاه اردن در تحولات آخرالزمان
یکی از مناطق مهم در وقایع آخرالزمان، اردن است. موقعیت اردن در ابتدای روایاتی که به کُوَر خمس (مناطق پنج‌گانه) پرداخته‌اند، آمده است. کور خمس مناطقی هستند که توسط سفیانی، تصرف می‌شوند. سفیانی از « وادی یابس» (بیابانی در مرز اردن و سوریه) ظهور می‌کند، ابتدا بر دمشق تسلط می‌یابد و آنگاه از بنی‌کلب بیعت می‌گیرد.از همین رو در آغازین شماره ویژه سرزمین های درگیر از این کشور- در منطقه شام- آغاز می‌کنیم و در شماره های آینده به ترتیب به سراغ سوریه، فلسطین و لبنان خواهیم رفت.
در حدیثی از حضرت امیرالمومنین(ع) آمده است:
« پسر هند جگرخوار (سفیانی) از سرزمین خشکیده بیرون می‌آید، او مردی متوسط القامه است، قیافه‌اش وحشتناک، و سرش ضخیم است و رویش آبله دارد. اگر او را ببینی خیال می‌کنی یک چشم دارد. سفیانی از اولاد ابوسفیان می‌باشد.
سفیانی خروج می‌کند، به نجف (یا کوفه) می‌آید و بر منبر می‌نشیند. وی گروه کثیری از مردم را فریب می‌دهد، آنان را با خود هم دست می‌نماید، و مناطق پنج‌گانه: شام، دمشق، فلسطین، اردن و قنسرین را تصرف می‌نماید.» در تفاسیر آمده که منظور از سرزمین خشکیده، « درعا» یا « اذرعان» است که در مرز سوریه و اردن قرار دارد.
از امام صادق(ع) نیز روایت شده که: «سه نفر از سران شام: ابقع (فردی که سیاه و سفید است)، اصهب (فردی غیرمسلمان و کافر) و سفیانی، با هم درگیر می‌شوند؛ سفیانی بر آنها چیره می‌شود، بر سوریه و اردن استیلا می‌یابد و منطقه تحت فرمانروایی او یکپارچه می‌شود».
یکی از مناطقی که به نحوی با اردن مرتبط می‌باشد، « دریاچه طبریه» است. این دریاچه در فلسطین قرار دارد، و رود اردن آن را از جنوب به « بحر المیت» پیوند می‌دهد.
دریاچه طبریه محلی است که دجال از آنجا ظهور می‌کند. حضرت مهدی(عج) در آنجا، زیر درختی که شاخه‌های آن در این دریاچه افتاده، سر از بدن سفیانی جدا و با یاران خود بیعت می‌کند.
از آنچه که از احادیث برمی آید، می‌توان نتیجه گرفت که اردن یکی از میادین جنگ در آخرالزمان است و اوضاع نا آرامی را پیش رو دارد.
- موقعیت اردن
اردن کشوری واقع در خاورمیانه است. این کشور از شمال با سوریه، از شمال شرقی با عراق، از شرق و جنوب با عربستان سعودی، و از غرب با فلسطین اشغالی و کرانه باختری رود اردن همسایه است. مجموع خطوط مرزی اردن با این کشورها، به ۱۶۱۹ کیلومتر می‌رسد. اتّصال اردن از جنوب به خلیج عقبه مماس است، که تنها راه این کشور به دریا محسوب می‌شود. اردن در میان کشورهای عربی کمترین مرز آبی را دارا می‌باشد. مساحت کشور اردن، به طور عمده از صحراهای خشک و بایر تشکیل شده است، امّا در قسمت‌های غربی، ارتفاعاتی نیز وجود دارد. در نوار مرز غربی اردن، رود اردن جاری است که این کشور را از اسرائیل جدا می‌کند. بلندترین نقطه اردن، قله جبل رم (۱۷۳۴ متر) و پست‌ترین نقطه آن دریای مرده (البحر المیت) است. سرزمین اردن کنونی را بخشی از «گهواره تمدن بشریت» دانسته‌اند.مساحت کشور اردن به استثنای ساحل غربی رود اردن (که در اشغال رژیم صهیونیستی است) ۹۲۲۹۰ کیلومتر مربع است. (با در نظر رفتن ساحل، مساحت آن، ۹۷۹۴۰ کیلومتر مربع می‌شود) پایتخت اردن، عمان (امان)، و حکومت آن «مشروطه سلطنتی» است.
- استان‌های اردن
اردن از لحاظ اداری و اجرایی به دوازده استان تقسیم می‌شود. هر یک از استان‌های دوازده گانه تحت هدایت و رهبری استانداری است که توسط پادشاه منصوب می‌شود. این استان‌ها عبارتند از: اربد، بلقاء، جرش، زرقاء، عمان (امان)، عجلون، عقبه، طفیله، کرک، مادبا، معان، مفرق. در زیر به معرفی چند استان ویژه اردن می‌پردازیم:
۱. امان: مرکز این استان، پایتخت اردن است و به خاطر اینکه با کشور عمّان اشتباه نشود آن را با الف (امان) می‌نویسند. این استان، استان پایتخت (محافظـ［ العاصمـ［) نیز نامیده می‌شود. جمعیت استان امان در حدود یک ملیون نفر می‌باشد. این استان در پایه کوه، در کناره صحرا بر روی تپه‌های کوچک در وسط کشور اردن واقع شده است. راه آهن از راه‌های تنگ و باریک در پایه این کوه‌ها می‌گذرد. این استان از سمت شمال به سوریه و از سمت جنوب به استان معان و عربستان سعودی متصل می‌شود.
۲. بلقاء: البلقاء یکی از نام‌های قدیم اردن بوده است. بلقاء همان مکانی است که «جنگ تبوک» در آنجا اتفاق افتاد. جنگ تبوک میان سپاه اسلام به فرماندهی اسامـ［ ابن زید، و پادشاه تجاوزگر روم، هرقل (هراکلیتوس)، در سال نهم هجری رخ داد.
۳. عجلون: استان عجلون در ۷۶ کیلومتری شمال غربی شهر عمان پایتخت اردن و در ۳۲ کیلومتری استان اربد واقع شده است. شهر «السلط» در ۷۲ کیلومتری این استان قرار دارد. یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های توریستی اردن، قلعه صلاح الدین ایوبی روی تپه‌ای مشرف به این شهر بنا شده است. این قلعه بین سال‌های ۱۱۸۴ تا ۱۱۸۵ م. توسط برادرزاده صلاح الدین ایوبی از فرماندهان بزرگ ارتش مسلمانان در جنگ‌های صلیبی ساخته شده و سال‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.
این قلعه بر روی بلندترین تپه ساخته شده و موقعیت آن به گونه‌ای است که تا فواصل بسیار دور اطرافش به خوبی دیده می‌شود: سمت غرب بحرالمیت، ساحل رود اردن، دره اردن و دریای گالیله. به خاطر همین موقعیت مناسب بود که مسیحیان هیچ گاه موفق به فتح این قلعه نشدند و در تمام سال‌های جنگ‌های صلیبی به عنوان قلعه‌ای شکست ناپذیر باقی ماند.
۴. طفیله: پیشینه تاریخی شهر طفیله به دوران حکومت «آدومیان» بر می‌گردد. بعد از آن مدتی این شهر تحت نفوذ پادشاهی انباط بوده و سپس به تصرف رومیان در می‌آید. امّا بعد از جنگ موته و جنگ یرموک ـ بین رومی‌ها و مسلمانان ـ این شهر به تصرف مسلمانان در می‌آید.
نام قدیم این شهر «تافلوس» بوده است که به معنای (زمین کوهستانی) است، و به مرور زمان به شکل طفیله تبدیل یافته است.
۵. کَرَک: این استان نام خود را از دژی به همین نام گرفته است که از دژهای صلیبیون واقع در پادشاهی اورشلیم بود. مرکز این استان شهری به نام کرک است. غار لوط در جنوب اردن در استان کرک واقع شده است که در سال ۱۹۸۶ کشف شد و عملیات بازسازی و ترمیم آن بیش از ده سال طول کشیده است.
۶. مفرق: استان مفرق در قسمت شمال شرقی خاک اردن قرار دارد. بعد از استان معان که بزرگ‌ترین استان‌های این کشور می‌باشد، مفرق دومین استان این کشور از نظر مساحت است.
کلیسایی به نام «سنت جورجیس» در مفرق، در سطحی پایین‌تر از زمین در یک غار کشف شده که به عنوان قدیمی‌ترین کلیسای مسیحی جهان شناخته می‌شود. برخی از صاحب نظران معتقدند، بین سال‌های ۳۳ تا ۷۰ م. افرادی در آنجا به طور مخفیانه عبادت می‌کردند.
- طیف‌های جمعیتی اردن
جمعیت اردن ۸/۵ میلیون نفر است. اغلب جمعیت اردن از نسل اعراب بدوی هستند، یا اصلیت قومی نژادی دارند که ۴۰ درصد جمعیت اردن را به خود اختصاص می‌دهد.
با وجود این، ۵۵ درصد جمعیت اردن از اصل و تبار فلسطینی هستند که پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۴۸ و جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷ از فلسطین گریخته یا به عنوان پناهنده به اردن وارد شده و در آنجا تابعیت اردن را پذیرفته‌اند.
آن طور که ثبت شده است، حدود ۳ میلیون نفر به عنوان پناهنده فلسطینی و آواره در اردن ساکن هستند که بیشتر آنها شهروند این کشور شده‌اند. از سال ۲۰۰۳ م. به این‌سو نیز شمار زیادی از عراقی‌هایی که از جنگ عراق گریخته‌اند در اردن اقامت داشته‌اند، که تاکنون اقدامی‌برای شمارش و احصای آنها صورت نگرفته است.
پنج درصد باقی مانده جمعیت اردن را اقلیت‌های نژادی مختلفی تشکیل می‌دهند که شامل سوری‌ها، چچنی‌ها، قرقیزستانی‌ها، آشوری‌ها، ارمنی‌ها و اکراد می‌شود که برخی از آنها خود را با فرهنگ عرب وفق داده‌اند. شمار لبنانی‌هایی که از زمان درگیری اسرائیل و لبنان در سال ۲۰۰۶ اقامت دائم در اردن داشته‌اند ثبت نشده است، امّا چنین برآورد می‌شود که شمار این افراد بسیار کم باشد.
زبان رسمی اردن عربی است، امّا انگلیسی نیز تا حدّ زیادی در امور تجاری و دولتی و نیز میان مردم تحصیل کرده مورد استفاده قرارمی‌گیرد. آموزش زبان عربی و انگلیسی در مدارس دولتی و خصوصی اجباری است. زبان فرانسوی نیز در برخی از مدارس دولتی تدریس می‌شود، امّا آموزش آن اجباری نیست.
- مذاهب در اردن
بیش از ۹۰ درصد از مردم اردن دین اسلام را پذیرفته‌اند. بیشتر این مسلمانان اهل تسنن و اقلیتی شیعه هستند.
همچنین مسیحیان نیز قریب به ۶ درصد جمعیت اردن را تشکیل می‌دهند و ۹ کرسی از مجموع کرسی‌های مجلس اردن را به خود اختصاص داده‌اند. اغلب مسیحیان متعلق به کلیسای ارتدوکس یونانی (مشهور به ارتدوکس شرقی) هستند. بقیه نیز کاتولیک‌های رومی (مشهور به لاتین)، و جوامع مختلف پروتستان‌ها از جمله باپتیست‌ها هستند.
از دیگر فرق مذهبی رایج در اردن می‌توان به دروزیان و بهائیان نام برد.
- ورود اسلام به اردن
شامات سرزمینی حدّ فاصل دریای مدیترانه، سواحل غربی فرات، مرز شمالی حجاز، و مرز جنوبی روم شرقی قدیم و ترکیه فعلی است. این سرزمین در حال حاضر شامل کشورهای سوریه، اردن، لبنان و فلسطین می‌شود.
منطقه شامات پیش از آنکه تحت سلطه مسلمانان درآید، تحت سلطه امپراتوری روم شرقی بود. از قرن‌ها پیش از اسلام، قبایل بزرگ عرب از جزیره العرب و بیشتر از جنوب آن، به این دیار کوچیده بودند. اعراب مزبور، به دلیل زندگی طولانی در جوار رومیان، به مرور آداب و رسوم عربی خویش را فراموش کرده، بیشترشان کیش نصرانیت را پذیرفته بودند. اختلاف مذهبی مسیحیان عرب شام با کلیسای روم شرقی، به اعتقاد بسیاری، یکی از دلایل سرعت فتوحات اسلامی در شامات بوده است.
پس از فتح مکه توسط پیامبر اسلام(ص)، پیامبر اکرم(ص) در جریان فرستادن پیک‌ها به نقاط مختلف، فردی به نام حارث بن عمیر را به بصره فرستاد که به دنبال کشته شدن او، دو جنگ موته و تبوک به راه افتاد.
مسلمانان در زمان خلافت عمربن خطّاب، به فرماندهی خالد بن ولید، به نبرد با اعرابی پرداختند که از دادن زکات سرباز زده بودند. وقتی شام و فلسطین به دست مسلمانان افتاد، امپراتور بیزانس این سرزمین را ترک گفت.
در ضمن، از زمان ورود اسلام به اردن، به جز دوره جنگ‌های صلیبی که مدتی مسیحیان بر منطقه حاکمیت یافتند، اداره آن را حاکمان اسلامی‌یا به ظاهر اسلامی‌بر عهده داشتند و همین امر باعث شد که اسلام در سراسر اردن رسوخ کند. حاکمان اسلامی این سرزمین همگی از اهل سنت بوده‌اند و بنابراین این مذهب بیشتر در این کشور رواج یافته است.
- احزاب و گروه‌های اردن
اردن به دلیل وجود ملیت‌های مختلف، دارای فرهنگ‌های متفاوت و در نتیجه آداب و رسوم خاص خود است. در سال ۱۹۸۹ به دنبال یک سلسله حوادث که به آزادی فعالیت‌های سیاسی و انجام انتخابات، با شرکت گروه‌های مختلف انجامید، تشکل‌های مذهبی بیشتری اعلام موجودیت کردند که تعداد آنها تاکنون به رقمی‌بالای ده گروه بالغ شده است که از جمله به گروه‌های: اخوان المسلمین، حزب تحریر اسلامی، جمعیت دموکراتیک عدالت اجتماعی، حرکت جهاد اسلامی، جنبش دموکراتیک عربی و اسلامی، جماعت دارالقرآن، جماعت دعوت و تبلیغ و حزب تجدید عربی و اسلامی می‌توان اشاره کرد.
اخوان المسلمین: جنبش اخوان المسلمین زائیده اوضاع سیاسی و اجتماعی تاریخ معاصر مصر در پی رواج تفکر جدایی دین از سیاست (سکولاریسم) در میان روشنفکران و آهنگ احساسات ملی گرایانه برای اصلاح این کشور در دوران اختناق بعد از انقلاب ۱۹۱۹ م. مصر بر ضدّ انگلیس ایجاد شد.
فعالیت‌های اخوان المسلمین در اردن تاثیر چندانی در روند حکومتی آنها ندارند و بیشتر فعالیت آنها در مصر است.
حزب تحریر اسلامی: این حزب را «شیخ نقی الدین النبهانی» از اهالی فلسطین در اوایل دهه ۵۰، تأسیس کرده است. این حزب مانند جهاد اسلامی رنگ رادیکالی دارد، امّا در صحنه تبلیغات سیاسی به صورت آشکار حضور ندارد و از حیث تشکیلات به صورت مخفی حرکت می‌کند، پایگاه اصلی حزب در اردن است و در کشورهای دیگر هم حضور دارد.
- فرهنگ و اجتماع
اردن به لحاظ فرهنگی، آموزشی و ادبی موقعیت برتری نسبت به دیگر کشورهای عربی دارد. به دلیل فقر منابع طبیعی و موقعیت اردن که در کنار کشورهای فلسطین اشغالی، عراق، سوریه، عربستان قرار گرفته است، در بعد اجتماعی و اقتصادی، ناپایدار و متزلزل است.
- اوضاع اقتصادی
سرزمین اردن از نظر منابع طبیعی یکی از فقیرترین نواحی جهان است. این کشور با وجود تحولاتی که در چند سال اخیر در اقتصاد آن به وجود آمد باز هم در ردیف کشورهای توسعه نیافته جهان قرار دارد. جنگ خلیج فارس که پس از رکود اقتصادی سال ۱۹۸۸ پی ریزی شده بود، عامل از هم گسیختگی و آشفتگی برنامه اقتصادی سال‌های ۸۹ـ۹۳ شد.
بخش‌های مختلف اقتصاد اردن عبارتند از: معادن، کشاورزی، انرژی، صنایع.
بخش صنعتی اردن، نوظهور و ناکارآمد است و مهم‌ترین بخش صنعت اردن، کشاورزی آن است که تنها ۲۰ درصد درآمد آن را تامین می‌کند.
- تاریخ مختصر اردن
کشور اردن پیش از استقلال یافتن، در منطقه شام واقع شده بود. بنابراین شاید بهتر باشد برای دانستن تاریخ باستانی اردن به تاریخ شامات رجوع کرد.
تا سال ۱۹۲۱، اردن بخشی از فلسطین بود که قیمومت آن به انگلیس واگذار شده بود. پس از آن خاندان‌هاشمی‌با کسب اجازه از دولت بریتانیا، به صورت نیمه خودگردان بر فلسطین فرا- اردن تسلط یافتند. در سال ۱۹۴۶ با تصویب سازمان ملل متحد، فلسطین فرا- اردن از قیمومت درآمد و پارلمان، شاه عبدالله را اولین حاکم « پادشاهی اردن‌هاشمی» قرار داد.
در سال ۱۹۶۵، بین اردن و عربستان سعودی تبادل زمین صورت گرفت. در این تبادل، اردن مساحت گسترده‌ای از مناطق بیابانی را در ازای مساحتی کوچک از مناطق ساحلی در نزدیکی عقبه واگذار کرد.
در ماه مه سال ۱۹۶۷، اردن با سوریه پیمان دفاعی مشترکی به امضا رساند و در پی آن به همراه سوریه، مصر و عراق در جنگ ژوئن ۱۹۶۷ علیه اسرائیل شرکت کرد. در طیّ این جنگ، کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس به تصرف اسرائیل درآمد. (بخش غربی آن از قبل تحت تصرف اسرائیل بود). در سال ۱۹۸۸، اردن از کلیه ادعاهای خود نسبت به کرانه باختری چشم‌پوشی کرد امّا تا زمان حل و فصل مشکلات نقش سرپرستی این مناطق را به عهده گرفت، و پیمان صلح ۱۹۹۴ این کشور با اسرائیل به اردن اجازه می‌داد تا در اماکن مقدس اسلامی و مسیحی اورشلیم به نقش خود ادامه دهد.
پس از عبدالله اوّل در سال ۱۹۵۱، پسرش طلال بن عبدالله برای دوره‌ای کوتاه پادشاه شد. بزرگ‌ترین موفقیت شاه طلال تصویب قانون اساسی اردن بود. پس از او حسین، پسرش جانشین او شد.
عبدالله دوم پس از فوت پدرش در فوریه ۱۹۹۹ جانشین وی شد. عبدالله به سرعت به تأیید مجدد پیمان صلح اردن ـ اسرائیل و تقویت روابط اردن با ایالات متحده آمریکا پرداخت. در حال حاضر نیز عبدالله دوم پادشاه اردن است.
- سیاست اردن
اردن همواره سیاست خارجی هواداری از غرب را اتخاذ کرده و از دیر باز روابط نزدیکی با آمریکا و بریتانیا داشته است. این روابط نزدیک در خلال جنگ خلیج فارس اوّل به سبب بی طرفی اردن و حفظ روابط آن با عراق به هم خورد. اردن به سبب اتخاذ سیاست خارجی پراگماتیستی و مبتنی بر اجتناب از درگیری و برخورد شهرت یافته و در نتیجه روابط خارجی خوبی با کشورهای همسایه داشته است.
پس از جنگ خلیج، اردن با مشارکت در فرایند صلح خاورمیانه و اعمال تحریم‌های سازمان ملل بر ضدّ عراق، روابط خود را با کشورهای غربی از سر گرفت. پس از مرگ ملک عبدالله اوّل، روابط اردن با کشورهای حوزه خلیج به طور قابل توجهی افزایش یافت. به دنبال سرنگونی رژیم بعثی عراق، اردن فعّالیت‌های زیادی به منظور نفوذ در عراق انجام داد.
اردن در ۲۵ ژولای ۱۹۹۴ موافقت نامه عدم تجاوز به اسرائیل را در واشنگتن دی سی (بیانیه واشنگتن) امضا کرد. ملک عبدالله پادشاه اردن و اسحاق رابین در مورد این پیمان به مذاکره پرداختند.
اردن و اسرائیل در ۲۶ اکتبر ۱۹۹۴ پیمان صلح اردن و اسرائیل را با حضور بیل کلینتون رئیس جمهور آمریکا و وارن کریستوفر، وزیر دولت او منعقد کردند.
اردن همچنین در مذاکرات صلح چند جانبه مشارکت داشته است. اردن عضو سازمان ملل و بسیاری از آژانس‌های تخصصی و وابتسه به آن، از جمله سازمان تجارت جهانی (WTO)، سازمان هواشناسی جهانی (IMO)، سازمان غذایی و کشاورزی جهان (FAO)، سازمان بین المللی انرژی اتمی (IAEA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) است. همچنین اردن عضو بانک جهانی، صندوق بین المللی پول (IMF)، سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)، جنبش غیر متعهد‌ها (NAM) و اتحادیه عرب است.
پی‌نوشت‌ها در دفتر مجله موجود است.
مریم پاک آیین
ماهنامه موعود شماره ۹۸
