موعود پایگاه اینترنتی موعود
کارشناسان معتقدند با وجود اعتقاد به اشتباه بودن تداوم سیاستهای کنترل جمعیت، این برنامه‌ها هنوز در ذهن و اندیشه کارشناسان و مسئولان کشور جریان دارد و اصلاح سیاست ها در گرو تغییر باورها است.
به گزارش موعود، فیلم مستند «راه بی‌بازگشت؛ ناگفته‌هایی از بحران جمعیت ایران» به کارگردانی «محمدهادی سلیمی زاده» و کاری از موسسه رسانه‌ای سپهر با حضور کارشناسان، اساتید دانشگاهی و علاقمندان به مسائل جمعیتی رونمایی شد.
در این جلسه دکتر طاهره لباف، متخصص ایمونولوژی، زنان و زایمان و احمد نادری، مردم شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران به بحث در مورد سیاستها کلی کنترل جمعیت که در دهه ۷۰ اجرا شد پرداختند.
در این مراسم طاهره لباف، متخصص ایمونولوژی، پزشک زنان و زایمان با اشاره به افراط در اجرای سیاست های کنترل جمعیت گفت: در برخی از موارد مجریان طرح کنترل جمعیت از ناآگاهی خانواده ها سوءاستفاده می‌کردند و با ایجاد آسیب به لوله های زنان، آنان را بدون اطلاع عقیم می‌کردند. همچنین در پاره‌ای از موارد به دلیل اینکه ممکن بود همسر وی اجازه چنین عملی را ندهد به صورت خودسر در لوله ها اشکالاتی را ایجاد می‌کردند تا مانع از بارداری بعدی شود.
علما را توجیه کردند که بستن لوله عقیم سازی نیست
وی افزود: این موارد حتی در گزارشات رسمی ذکر نمی‌شد تا برای پزشکان و کارشناسان مربوطه مشکل ساز نشود. عمل بستن لوله یک عمل بسیار ساده است که به صورت سرپایی هم انجام می‌شود و در دوره اجرای سیاست های تنظیم خانواده، این عمل رایگان انجام می‌شد، اما عمل باز کردن لوله بسیار مشکل است و هزینه زیادی دارد به طوری که دست‌کم ۵ میلیون تومان هزینه دارد و در بسیاری از موارد هم پاسخ مناسبی از عمل دریافت نمی‌شود زیرا خاصیت فیزیولوژیک لوله از بین رفته است.
این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه عمل بستن لوله موجب عقیم شدن دائمی است، تاکید کرد: متاسفانه کارشناسان کنترل جمعیت با این ادعا که عمل بستن لوله قابل بازگشت است و جلوگیری از بارداری دائم به شمار نمی رود، موافقت مراجع را کسب کردند چون علما معتقد بودند عقیم کردن دائم جایز نیست، این در حالی بود که تمامی منابع علمی، عمل بستن لوله را به عنوان عقیم کردن دائم می‌شناسند.
لباف ادامه داد: امروز عمل IVF در بهترین مراکز دنیا ۴۰ درصد موفقیت دارد که این عمل حدود ۲۰ میلیون هزینه در بر دارد.
در کشوری مانند انگلیس که پیشرفته ترین سیستم درمانی و بیمه ای را در اختیار دارند، فقط سه نوع قرص پیشگیری به شهروندان ارائه می‌شود این در حالی است که در کشور ما در دوره ای که داروهای حیاتی قلب و عروق با هزینه های بسیار و با چندین واسطه به کشور می رسید، دست کم ۱۳ نوع داروی پیشگیری از بارداری به شهروندان ارائه می‌شد
وی با اشاره به توزیع انواع داروهای ضدبارداری در ایران گفت: در کشوری مانند انگلیس که پیشرفته ترین سیستم درمانی و بیمه ای را در اختیار دارند، فقط سه نوع قرص پیشگیری به شهروندان ارائه می‌شود این در حالی است که در کشور ما در دوره ای که داروهای حیاتی قلب و عروق با هزینه های بسیار و با چندین واسطه به کشور می رسید، دست کم ۱۳ نوع داروی پیشگیری از بارداری به شهروندان ارائه می‌شد.
این متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه نرخ باروری ایران در سال ۶۴ به ۳.۴ درصد رسیده بود، تصریح کرد: در این شرایط سازمان ملل به ایران اعلام کرد که اگر افزایش جمعیت با همین وضعیت پیش رود به انفجار جمعیت می رسد و شاخص های سلامت و اقتصاد، تکاپوی اداره مملکت را نمی دهد. همچنین نبود آب بهداشتی، افزایش مرگ و میر نوزادان و قحطی از دیگر مخاطرات انفجار جمعیت عنوان می‌شد.
سازمان ملل کشورهای غربی را به فرزندآوری توصیه می‌کند
لباف ادامه داد: در این شرایط بود که سازمان ملل، کارشناسان ما را توجیه کرد که اگر تلاشی برای کاهش جمعیت انجام ندهند، دچار بحران می‌شویم. اگرچه سازمان ملل در شعار سال گذشته خود جمعیت را عامل پیشرفت یک جامعه معرفی کرده است و معتقد است اگر جمعیت نباشد، تولید از بین می رود و صنعت دچار رکود می‌شود. سازمان ملل در مورد کشورهای غربی معتقد است جمعیت، عامل ثروت و قدرت است؟، اما برای ایران و دیگر کشورهای اسلامی‌گفته می‌شود که جمعیت عامل بدبختی است.
وی اضافه کرد: متاسفانه فرهنگی در جامعه ما شکل گرفت که فرزندآوری عامل افزایش مشکلات خانواده است و اعتقاد به روزی‌دهی از سوی خداوند کمرنگ شد. همچنین تغییر سبک زندگی در ایران باعث شد که علاقه به فرزندآوری کاهش یابد. اگر پیش از این، فرزندان پس از ازدواج در منزل والدین خود ساکن می‌شدند، امروز تا زمانی که فردی منزل مسکونی نداشته باشد، ازدواج نمی‌کند.
وی در خصوص ناآگاهی کارشناسان مجری طرح کنترل جمعیت گفت: نمی‌گوییم همه کارشناسان مغرض بودند اما ذهن آنها در چارچوب کاهش جمعیت شکل گرفته بود. امروز هم مسئولانی متصدی کار هستند که خود از مجریان سیاست گذاری کنترل جمعیت بوده‌اند و همان روش را ادامه می دهند. ۳۵ سال است روی ذهن جامعه کار شده و نمی‌شود انتظار داشت یک شبه مشکلات حل شود.
این متخصص زنان و زایمان با اشاره به مستند جمعیتی راه بی بازگشت خاطرنشان کرد: باید این اقدامات فرهنگی فراگیر شود و خانواده ها از مشکلات کاهش جمعیت کشور آگاه شوند. به عنوان مثال باید مشکلات سزارین مجدد برای زنان بازگو شود و تشویق به سزارین در کشور از بین برود.
جمعیت امروزه عامل توسعه شناخته می‌شود
همچنین در ادامه این مراسم احمد نادری، عضو هیات علمی دانشگاه تهران با اشاره به پیشینه نظری سیاست های کنترل جمعیت گفت: از نظر تاریخی اندیشمندی به نام مالتوس نخستین نظریات کنترل جمعیت را با اتکاء به منابع زیستی بشر مطرح کرد.
نادری با بیان اینکه در دنیای اسلام هم ابوالعلاء معری در قرن سوم و چهارم هجری بنیان گذار مسائل جمعیتی در جهان اسلام بود، گفت: وی همان کسی است که وصیت کرد روی قبرش بنویسند «این جنایتی است که پدر من در حق من کرد و من هرگز این جنایت را مرتکب نخواهم شد».
عضو هیات علمی دانشگاه تهران افزود: مالتوس، تولید جمعیت زیاد را از عوامل نرسیدن بشر به سعادت می دانست و در این رابطه رشد تصاعدی جمعیت را عامل نابودی جامعه معرفی می‌کرد. در دوره معاصر هم شاهد یک رویکرد نئومالتوسی هستیم و این سیاستها در ایران هم قابل مشاهده است.
وی تاکید کرد: چندین نقد به بحث های نئومالتوسی مطرح است. از منظر الهیات ما معتقدیم روزی هر کس توسط آفریدگار تامین می‌شود و در این زمینه احادیث فراوانی داریم. همچنین از دیدگاه علوم سیاسی، نظریه‌پردازان معتقدند جمعیت در کنار ایدئولوژی، موقعیت سرزمینی و دیگر عوامل از شاخصه‌های اصلی قدرت در بعد داخلی، منطقه ای و جهانی است.
کاهش جمعیت تا عمق اذهان دانشگاهیان فرورفته است
عضو هیات علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: از بعد اقتصادی هم باید گفت که در جوامع مدرن اقتصاد به صورت فناوری و دانش مدیریت می‌شود. بنابراین جمعیت جوان و مستعد، عامل توسعه اقتصادی است به طوری که چین با ۱.۵ میلیارد جمعیت، شکوفاترین اقتصاد دنیا را دارد.
نادری افزود: متاسفانه رویکرد مالتوسی تا عمق اذهان دانشگاهیان ما فرو رفته است. ما باید روی دیگر پتانسیل جمعیت را ببینیم زیرا بر اساس نظریات جدید، جمعیت در هر سرزمینی خود به خود به توازن می رسد به طوری که هند با بیش از یک میلیارد جمعیت جزو ۱۰ اقتصاد برتر دنیا است. این کشورها از جمعیت به عنوان مؤلفه تاثیرگذار کمک گرفته‌اند.
نادری با اشاره به قرار گرفتن ایران در موج مدرنیته و جهانی شدن خاطرنشان کرد: در دهه ۷۰ و دولت پس از جنگ که حدود ۳۰۰ هزار نفر از بهترین جوانان ما از بین رفته بودند، سیاست های نئولیبرالیستی در ایران به اجرا درآمد و پیش از هر چیزی یک موقعیت مرکز پیرامون در کشور ایجاد شد. در این شرایط، تمام امکانات در مراکز شهری به ویژه پایتخت تمرکز یافت و به همین دلیل موج مهاجرت به این مناطق انجام شد.
مدل مرکز پیرامونی که همه چیز در تهران خلاصه می‌شود و پیرامون محروم است، مهاجرت را به امری طبیعی تبدیل کرده‌اند. در چنین شرایطی سرپرست خانواده باید دو یا سه شیفت کار کند و در یک آپارتمان ۳۰- ۴۰ متری زندگی کند که در این وضعیت داشتن تعداد فرزند بیشتر امری غیرممکن است
وی اضافه کرد: در حوزه فرهنگی هم با یک تغییر فرهنگی بزرگ مواجه شدیم به طوری که ضد ارزش ها به ارزش و ارزش ها به ضد ارزش تغییر کرد. نتیجه همه این سیاست ها چیزی بود که امروز شاهد کاهش جمعیت هستیم.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: البته فقط سبک زندگی نئولیبرال نیست بلکه مدل مرکز پیرامونی که همه چیز در تهران خلاصه می‌شود و پیرامون محروم است، مهاجرت را به امری طبیعی تبدیل کرده‌اند. در چنین شرایطی سرپرست خانواده باید دو یا سه شیفت کار کند و در یک آپارتمان ۳۰- ۴۰ متری زندگی کند که در این وضعیت داشتن تعداد فرزند بیشتر امری غیرممکن است.
ارزش‌های جامعه را به ضدارزش تبدیل کردند
نادری تاکید کرد: در این شرایط حتی اگر شعار کاهش جمعیت داده نمی‌شد و برنامه کنترل جمعیت اجرا نمی‌شد باز هم خودبه‌خود شاهد کاهش جمعیت بودیم.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان اینکه کارشناسان و مسئولان در عالی ترین رتبه به ادامه سیاست های کنترل جمعیت انتقاد دارند، اظهار کرد: سیاست‌گذاران ما هنوز به این بحران قائل نیستند و نقد اول به دانشگاهیان وارد است؛ زیرا بیشتر جمعیت شناسان ما هنوز رویکرد نئومالتوسی را پیگیری می‌کنند که نتیجه آن سالمندی و کاهش جمعیت است.
وی با اشاره به پایین آمدن نرخ جانشینی در کشور ادامه داد: یکی از مخاطرات کاهش جمعیت، مسائل امنیتی و ملی است. اطراف ما کشورهایی با جمعیت های ناهمگون زندگی می‌کنند که اگر مراقبت نکنیم، توازن جمعیتی ما هم بر هم می خورد.
یکی از مخاطرات کاهش جمعیت، مسائل امنیتی و ملی است. اطراف ما کشورهایی با جمعیت های ناهمگون زندگی می‌کنند که اگر مراقبت نکنیم، توازن جمعیتی ما هم بر هم می خورد
عضو هیات علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: امروز در اروپا مهاجران خاورمیانه را می پذیرند چون نرخ فرزندآوری در کشورهایشان پایین است به طوری که در چند دهه آینده پیش بینی می‌شود هیچ فرد آلمانی در این کشور نباشد و مهاجران که اکثریت جمعیت هستند زمام سیاسی امور را در دست می‌گیرند و این بحران ممکن است در آینده کشور ما را نیز تهدید کند.
نادری گفت: در درجه اول باید این دغدغه جمعیت در کارشناسان و سیاست گذاران ایجاد شود. در حال حاضر خروجی سیاست های جمعیت مطلوب نیست و قوانین موجود باید بازبینی شود.
وی تصریح کرد: باید قوانین مطلوب نوشته و ساز و کارهای اجرایی آن پیش بینی شود و مهم تر از آن، ساختن گفتمان است؛ زیرا جمعیت باید به یک دغدغه اجتماعی تبدیل شود که این وظیفه رسانه ها است.
در این نشست از مستند «راه بی‌بازگشت؛ ناگفته‌هایی از بحران جمعیت ایران» که به نقد و بررسی اثرات کاهش جمعیت در اقتصاد کلان کشور در بررسی تجربیات کشورهای مختلف و ناگفته هایی در خصوص اجرای سیاستهای کلی کنترل جمعیت پرداخته است، رونمایی شد.
منبع: مهر
