گزارش شهادت

ابوعلی میانجی
امام علیه السلام سه روز قبل از شهادتش از زندان با طی الارض خارج شد و به مدینه رفت و آن گاه که ودایع امامت را به فرزندش امام رضا علیه السلام سپرد، به زندان بازگشت. مسیب (موکّل حضرت) می‌گوید. حضرت به من فرمود ای مسیب! من در این شب به مدینۀ جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله می روم تا عهد امامت را به پسرم علی بسپارم، همان طور که پدرم به من آن عهد را سپرد….

یکی از ابعاد درس آموز زندگی امام موسی بن جعفر علیه السلام، مبارزات آن حضرت با فساد و انحراف در جامعۀ اسلامی است…

طی الارض و خبر از شهادت

امام علیه السلام سه روز قبل از شهادتش از زندان با طی الارض خارج شد و به مدینه رفت و آن گاه که ودایع امامت را به فرزندش امام رضا علیه السلام سپرد، به زندان بازگشت. مسیب (موکّل حضرت) می‌گوید. حضرت به من فرمود ای مسیب! من در این شب به مدینۀ جدم رسول خدا صلی الله علیه و آله می روم تا عهد امامت را به پسرم علی بسپارم، همان طور که پدرم به من آن عهد را سپرد.، پرسیدم: مولای من! چطور دستور می دهید، جلوی چشم مأموران قفل در را باز کنم، فرمود: ای مسیب! یقین تو دربارۀ خدا و ما ضعیف است… من شنیدم که حضرت دعا خواند و ناگهان از محل نماز خود پنهان شد. من همچنان سرپا ایستاده در این کار حیران بودم که دیدم حضرت به جای خود برگشته و زنجیرها را دوباره به پایش می‌بندد. من از مشاهده این احوال به سجده افتادم.،
حضرت فرمود: ای مسیب! سربردار. من در روز سوم از دنیا می روم.، من با شنیدن این خبر به گریه افتادم. حضرت فرمود: گریه نکن که علی، پسرم، امام و مولای بعد از من است بر تو.، حضرت روز سوم مرا خواست و فرمود: به سوی خدا رهسپارم. هر وقت از تو آب خواستم و آشامیدم و دیدی که بدنم ورم کرد، رنگ من زرد، سرخ و سبز شد، هارون ستمگر را از مرگ من با خبر کن.
من در نهایت غم و اندوه بودم تا این که حضرت آب خواست و همان حالات به وجود آمد.
حضرت فرمود:ای مسیب! این پلید، سندی بن شاهک، گمان می‌کند که او عهده دار غسل و دفن من است ولی چنین نیست. هرگز این نخواهد شد زیرا که انبیا و اصیا را جز نبی و وصی غسل نمی دهد. (۱)

مدینه چه خبر؟

«مسافر» خدمتکار خانۀ امام کاظم علیه السلام می‌گوید: «وقتی امام کاظم علیه السلام را بردند، آن حضرت به فرزندش امام رضا علیه السلام فرمود: «همیشه تا وقتی که زنده ام، در خانه من بخواب تا خبر (وفات من) به تو برسد، ما هر شب، بستر حضرت رضا علیه السلام را در دالان خانه می انداختیم و آن حضرت بعد از شام می آمد و در آن جا می خوابید و صبح به خانه خود می رفت. این روش تا چهار سال ادامه یافت. در این هنگام شبی از شب ها بستر حضرت رضا علیه السلام را طبق معمول انداختند ولی آن حضرت دیر کرد و تا صبح نیامد. اهل خانه نگران و هراسان شدند و ما نیز از نیامدن آن حضرت سخت پریشان شدیم، فردای آن شب دیدیم آن حضرت آمد و به ام احمد (کنیز برگزیده و محرم راز امام) رو کرد و فرمود: آنچه پدرم به تو سپرده، نزد من بیاور.، ام احمد فریاد کشید؛ سیلی به صورتش زد؛ گریبانش را چاک زد و گفت: به خدا مولایم وفات یافت.، حضرت جلو آمد و گفت: آرام باش؛ سخن خود را آشکار نکن؛ به کسی نگو تا به حاکم مدینه خبر رسد.،

حضرت به خانه خود رفت و شب بعد دیگر به خانه امام کاظم علیه السلام نیامد. پس از چند روز به وسیلۀ نامه خبر شهادت امام علیه السلام رسید. ما حساب کردیم. معلوم شد همان شب که حضرت به منزل نیامده امام علیه السلام شهید شده است». (۲) [و به این ترتیب معلوم می‌شود، حضرت هنگام شهادت پدر به بالین او رفته و به طور ناشناسی غسل، کفن، نماز و دفن پدر را انجام داده است.]

گزارش شهادت

در عیون المعجزات می خوانیم: «وقتی سندی بن شاهک خرمای زهرآلود برای آن حضرت فرستاد، خود نیز به زندان آمد. وقتی رسید که امام علیه السلام ده دانه خرما میل کرده بود. گفت: باز میل کنید، فرمود: در آنچه خوردم، مطلب تو به عمل آمد و به زیاده از آن نیازی نیست..» آنان که از انعکاس مظلومیت حضرت نزد مردم وحشت داشتند، چند روز قبل از شهادت بعضی از قضات را حاضر کردند و امام را نزد آن ها بردند و گفتند: «مردم می‌گویند: موسی بن جعفر در شدّت و سختی است. شما گواه باشید که چنین نیست.، حضرت بی درنگ پاسخ داد: ای مردم! گواه باشید که سه روز است که ایشان زهر به من داده‌اند و به ظاهر صحیح می نمایم ولی در اندرون من زهر جای کرده است.
در آخر این روز سرخی شدیدی بر من غلبه خواهد کرد و فردا بدنم به شدت زرد می‌شود. و سرانجام روز سوم رنگم به سفیدی مایل خواهد شد و به رحمت و خشنودی حق واصل خواهم شد، آری! چون روز سوم شد، روح مقدس امام علیه السلام به پیامبران و شهدا ملحق شد و به مصداق «و اما الذین ابیضت وجوههم ففی رحمه الله»؛ (۳) رو سفید به سوی بهشت پرکشید..» (۴)

«وقتی خبر شهادت امام علیه السلام به هارون الرشید رسید، سندی بن شاهک را برای تجهیزش فرستاد. آن روز خروش از شهر بغداد بر آمده و اهالی همه، با ناله و فغان ابراز درد و غصه می‌کردند. در آن لحظات بود که سندی بن شاهک با جمعی دیگر متوجّه غسل آن امام شد.
(مسیب) می‌گوید:چنانچه از امام علیه السلام شنیده بودم، سندی بن شاهک گمان می‌کرد، امام را او غسل می دهد. والله! دست خبیث او به بدن مطهر امام نرسید، بلکه حضرت رضا علیه السلام بود که متکفل امور بود.، امام رضا علیه السلام وقتی از تکفین پدر فارغ شد، روی به مسیب آورد و فرمود: ای مسیب! باید که در امامت من شک نکنی؛ دست از دامان متابعت من نکشی؛ به درستی که من پیشوای تو هستم. و حجت خدا بر تو بعد از پدرم هستم؛ آن گاه امام موسی علیه السلام را در مقبرۀ قریش [در کاظمین فعلی] که اکنون مرقد مطهر آن حضرت است، دفن کردند..» (۵)

بنال ای دل که زهرا نوحه گر شد // شب زندانی او را سحر شد

بیا در حبس بغداد و نظر کن // که موسی سوی جنّت رهسپر شد
ابن بابویه می‌گوید: «وقتی سندی بن شاهک جنازۀ امام مظلوم را برداشت تا به مقابر قریش ببرد، چند نفر را اجیر کرد که ندا دهند و با بی ادبی از پیکر پاک آن حضرت یاد کنند.
در این هنگام سلیمان بن جعفر، برادر هارون، ـ که قصری در کنار رودخانه داشت ـ متوجّه شد و از قصرش بیرون آمد و به غلامانش دستور داد افراد سندی بن شاهک را از آن محوطه دور کنند و خود عمامه از سر انداخت؛ گریبانش را چاک زد؛ پای برهنه دنبال جنازۀ امام روانه شد و دستور داد بگویند: هر کس می خواهد نظر کند به پاکیزۀ فرزند پاکیزه، به موسی بن جعفر علیهماالسلام نگاه کند، وقتی این خبر به هارون رسید، در ظاهر نامه ای به او نوشت و گفت: سندی بن شاهک بدون رضایت من آن کارها را کرده است. از تو خشنود شدم که مانعش شدی..» (۶)

پی نوشت:

۱)- عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۹۵.
۲)- اصول کافی، ج ۱، ص ۳۸۱.
۳)- آل عمران / ۱۰۷.
۴)- عیون المعجزات، ص ۹۷.
۵)- عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۹۵.
۶)- همان، ج ۱، ص ۹۳.

منبع : ماهنامه اطلاع رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره ۹.