ویژه خواری، ضابطه یا رابطه

يكی از بلاهایی كه از ديرباز، دامن‌گير جوامع بشری بوده و هم اكنون نيز با شدّت بيشترِ به حيات شوم خود ادامه می‌دهد، معضل ویژه خواری نزدیکان مسئولان بوده است.

پديده ویژه‌ خواری از بارزترين آسيب‌های اجتماعی و شایع‌ترين بيماری‌های اداری در نظام مديريتی كشورهاست كه پيامدهای منفي و مظاهر نكبت‌بار آن در بسياري از جوامع، از جمله كشورهای اسلامي قابل مشاهده و پيگیرِی است.

به شهادت تاريخ، ارتكاب اين خيانت با تمامی مراحل و صورت‌های گوناگونی كه در بستر زمان به خود گرفته، فرد و جامعه را در سراشيبی سقوط قرار داده و از نيل به سعادت هر دو جهان بازداشته است.

هر چند افراد، زشتی این کار را در لابه‌لای عبارت و عناوين فريبنده و در ورای نام‌هايی، چون حقّ اولاد، صله رحم، چراغی که به خانه رواست و… پنهان می‌كنند…

ویژه‌ خواری و انحصار طلبی در زمره آفت‌هایی است كه اگر در جامعه‌ای نفوذ كند، مفاسد فراواني، از قبيل بی‌عدالتی، يأس و نااميدی ضعفا و از بين رفتن اعتماد عمومي را به دنبال داشته و به تدريج، شيرازه اجتماع را فرو می‌پاشد. به همين دليل، در آموزه‌های دينی، به شدّت تقبيح شده است.
ویژه خواری که در عربی واژه «استئثار» برای آن به کار می رود، از مصادیق انحصارطلبی است. استئثار و ویژه خواری به معنای مقدّم داشتن خود یا وابستگان و هواداران خود بر دیگران، در تأمین نیازها و خواسته هاست.

قرآن، این انحصار طلبی را در همه زمینه ها، مذمّت می کند. از نظر امیرمؤمنان علی(ع)، خود ویژه خوار پیش از مردم، به هلاکت و تباهی خواهد افتاد؛ زیرا اگر مردم دنیای خود را از دست می دهند، ویژه خوار آخرت خویش را به بهایی اندک فروخته و هلاکت ابدی را برای خود رقم زده است.

آن حضرت می فرمایند: «هر كه در اموال، انحصارطلبی كند، نابود می شود.» همچنین فرمودند: «بخشش نابجای حکمرانان از اموال عمومی مسلمانان، ستم و خیانت است.»

عوامل و ریشه های انحصار طلبی و ویژه خواری

۱- ایمان ضعیف: مهمترین دلیل گرایش به این خیانت، ضعف ایمان و عدم آراستگی به زیور تقوا و پرهیزگاری است.

۲- تکبّر وغرور: افرادی که دچار خود بزرگ بینی هستند و مال و ثروت و قدرت را مبنا قرار می دهند، برای دیگران هیچ ارزش و پایگاه اجتماعی ای قائل نیستند.

۳️- منفعت طلبی: انسان، دارای غریزة منفعت طلبی است و همواره در راستای منافع خود حركت می كند.

۴️ -ساختارهای غلط اداری: ویژه خواری، مرضی ناشی از واقعیت هایی است كه در یك نگاه اقتصادی، محصول ساختارهای غلط اداری است و از شیوع نوع خاصّی از فساد در دستگاه های دولتی، حكایت دارد.

۵️ -بی توجّهی به شایسته سالاری: عامل بعدی این غدّة خطرناک، بی توجّهی به شایسته سالاری در گزینش مناصب و مشاغل دولتی و از میان رفتن منزلت اجتماعی مشاغل دولتی است.